Efekt Krugera-Dunninga

Efekt Krugera-Dunninga - zjawisko z zakresu psychologii, zaliczane do błędów poznawczych, polegające na tym, że osoby o rozległej wiedzy w określonej dziedzinie, wykazują tendencje do niedoceniania swoich umiejętności, w przeciwieństwie do osób, które nie przejawiają takiej wiedzy, a posiadają skłonności do przeceniania swoich możliwości (D. Lyons 2017, s. 273)

Zjawisko zostało zbadane i opisane przez uczonych: Justina Krugera i Davida Dunninga z Uniwersytetu Cornella, w artykule pod tytułem: Unskilled and unaware of it: how difficulties in recognizing one's own incompetence lead to inflated self-assessment, który ukazał się w 1999 roku na łamach "Journal of personality and social psychology".

TL;DR

Efekt Krugera-Dunninga to psychologiczne zjawisko, które polega na tym, że osoby z małą wiedzą w danej dziedzinie mają tendencję do przeceniania swoich umiejętności, podczas gdy osoby bardziej kompetentne mają tendencję do ich zaniżania. Zjawisko to zostało odkryte przez Justina Krugera i Davida Dunninga, którzy przeprowadzili badania na studentach. Efekt ten może mieć negatywne konsekwencje, takie jak nadmierna pewność siebie w niebezpiecznych sytuacjach, na przykład w lotnictwie. Badacze nadal prowadzą badania nad tym zjawiskiem.

Geneza

Do studiów nad tym zjawiskiem zainspirowały badaczy liczne wcześniejsze badania, a także absurdalna historia McArthura Wheelera.

Mężczyzna ten dokonał wiosną 1995 roku, w Pittsburgu, w USA napadu na bank. Byłaby to niczym nie wyróżniająca się historia, gdyby nie jeden element. McArthur Wheeler podczas planowania napadu zastanawiał się, w jaki sposób ukryć swoją twarz, aby nie zostać rozpoznany na nagraniach z kamer monitoringu w banku, który planował obrabować. Przypomniał sobie wtedy pewną właściwość soku cytrynowego. Otóż, sok z cytryny znika po rozlaniu z kartki papieru, a następnie znowu się pojawia, gdy kartka ta zostanie podgrzana. Zainspirowało to McArthura Wheelera do pewnego doświadczenia. Mężczyzna postanowił, że wysmaruje sobie całą twarz (włącznie z oczami) sokiem z cytryny, a następnie zrobi zdjęcie polaroidem. Patrząc na wykonane zdjęcie stwierdził, że jego twarz jest całkowicie rozmazana. To utwierdziło go w przekonaniu, że napad na lokalny bank to jednak świetny pomysł, a dzięki sokowi z cytryny nikt nie rozpozna jego twarzy.

Policjanci, którzy przybyli do obrabowanego banku, postanowili w pierwszej kolejności sprawdzić nagrania z bankowych kamer. Ciężko im było uwierzyć w opowieści świadków, że napastnik nie miał nawet zakrytej twarzy. Zeznania zostały jednak potwierdzone przez nagrania z monitoringu, które to postanowiono wyemitować w trakcie przedpołudniowych wiadomości, aby ujawnić twarz napastnika. W ciągu niecałej godziny od emisji, do drzwi McArthura Wheelera zapukała policja. Mężczyzna był ogromnie zszokowany, że został tak szybko (i w ogóle!) rozpoznany i namierzony przez policję, skoro użył soku z cytryny, aby rozmazać swoją twarz w kamerach. Jego fałszywe przekonanie o genialności jego planu zostało zniszczone przez policjanta, który stwierdził, że jego twarz musiała być rozmyta, skoro patrzył na wykonane zdjęcie oczami posmarowanymi sokiem z cytryny.

Niedorzeczność tej historii, a także fakt, że McArthur do samego końca nie mógł uwierzyć, że jego plan się nie powiódł, spowodowały, że Justin Kruger i David Dunning postanowili zbadać przypadek 44-latka. Najbardziej zaskoczeni byli niezwykłą pewnością siebie McArthura Wheelera. Dzięki ich badaniom odkryty został, powszechnie znany, efekt Krugera-Dunninga. (T. Targosz 2017, s. 11-13)

Badania

Zainspirowani historią McArthura Wheelera, uczeni postanowi zbadać ten fenomen na swoich studentach. W 1999 roku, poddali ich serii eksperymentów, które sprawdzały między innymi ich umiejętności logicznego myślenia, poziom ortografii czy poczucia humoru. Po każdym takim badaniu (przed podaniem wyników), uczestnicy byli proszeni o oszacowanie swojego poziomu. I tak oto, uczestnicy którzy wypadli najsłabiej (osiągnęli około 12 punktów na 100 możliwych do zdobycia), wykazywali tendencję do zawyżania swoich umiejętności i plasowali swój wyniki powyżej średniej (uważali że zdołali osiągnąć około 62 punktów). Odwrotnie było w przypadku studentów, którzy zdobyli najwyższe wyniki z tekstów. Osoby te wykazywały się skłonnością do zaniżania swoich umiejętności i ustalały swój wynik w granicach średniej lub nawet poniżej niej (od 46 do 52 punktów).

(J. Kruger, D. Dunning 1999, s. 1122-1123)

Teoria Krugera-Dunninga

Na podstawie przeprowadzonych badań, uczeni wysunęli wniosek, że istnieje zjawisko, które polega na tym, że osoby niewykwalifikowane w jakiejś dziedzinie życia, wykazują silną skłonność do wyolbrzymiania swoich umiejętności i kompetencji właśnie w tej dziedzinie, w przeciwieństwie do osób wykwalifikowanych, charakteryzujących się tendencją do zaniżania własnych umiejętności i kompetencji.

Badacze sugerują również, że w przypadku zdolności tak różnorodnych jak na przykład jazda samochodem, gra w tenisa czy szachy to "ignorancja w większym stopniu przyczynia się do wzrostu pewności siebie niż sama wiedza" (jak to ujął Charles Darwin).

W związku z tym, postawili oni hipotezę, że w przypadku umiejętności, która posiąść może każdy, w większym lub mniejszym stopniu:

1. Osoby niekompetentne mają zwyczaj przeceniać swoje własne umiejętności

2. Osoby niekompetentne nie potrafią prawidłowo oszacować umiejętności innych osób

3. Osoby niekompetentne nie umieją poprawnie określić właściwego poziomu swoich umiejętności

4. Jeżeli osoby te zostaną odpowiednio przeszkolone w celu poprawy swoich osiągnięć, są w stanie zauważyć i przyjąć do świadomości swoją wcześniejszą niekompetencję

Sporna pozostawała jeszcze kwestia, dlaczego ludzie o wysokich kompetencjach nie doceniają swoich możliwości.

Odpowiedź na to pytanie składa się w 2 części:

1. Ludzie kompetentni sądzą, że skoro im się coś udało, to dla innych osiągnięcie tego też nie będzie stanowiło problemu, co jest równoznaczne z tym, że nie osiągnęli niczego niesamowitego.

2. Ludzie zaznajomieni dobrze z jakąś dziedziną zdają sobie coraz mocniej sprawę z tego, jak mało w danej kwestii jeszcze wiedzą (Klątwa wiedzy), co drastycznie obniża ich samoocenę. Natomiast w przypadku osób, które się na czymś nie znają, nie mam mowy o otrzymaniu przez nie informacji zwrotnej, przez co tkwią w niewiedzy.

(J. Kruger, D. Dunning 1999, 1130-1132)

Efekt Krugera-Dunninga w lotnictwie

Dr Samuel Pavel ze swoimi współpracownikami z Uniwersytetu Southern Illinois, doszedł do wniosku że nadmierna pewność siebie stanowi jedną z przyczyn katastrof lotniczych.

Powtórzył on badanie z 1999 roku i przeprowadził wśród studentów lotnictwa testy oceny umiejętności gramatycznych i wiedzy z zakresu lotnictwa. Rezultat był niebezpiecznie bliski temu, który otrzymali Kruger i Dunning. Wyniki badań wskazywał, że ponad 70% studentów, którzy uzyskali najsłabsze wyniki w testów, znacząco przeceniało swoje umiejętności. Natomiast po raz kolejny osoby o najlepszych wynikach, nie doceniały swojej wiedzy.

Taki wynik przeprowadzonych badań pozwolił badaczom wysunąć tezę, że efekt Krugera-Dunninga odgrywa znaczącą rolę w zakłócaniu prawidłowej pracy pilota. Nadmierna pewność siebie i brak umiejętności rzetelnej oceny własnych możliwości, może przekładać się na podejmowanie niepotrzebnych i ryzykownych decyzji, co prowadzić może do brawurowych zachowań, tak groźnych w zawodzie pilota.

Te niepożądane zachowania mogą wzbudzić niepokój pośród pasażerów, a w najgorszym wypadku doprowadzić nawet do katastrofy lotniczej.

(S. Pavel 2012, s. 127-128)

Wstęp do dalszych badań

Ali Mahmoodi z Uniwersytetu w Teheranie wraz z grupą badaczy z Niemiec, Iranu, Wielkiej Brytanii, Chin, Danii i Stanów Zjednoczonych, zdecydował się dokładniej przyjrzeć, opisywanemu przez Krugera i Dunninga efektowi. Postanowiono przeprowadzić eksperyment, polegający na pogrupowaniu uczestników w pary i przekazaniu im do obejrzenia niemal identycznego zdjęcia. Słowo "niemal" jest bardzo istotne, ponieważ jedna fotografia różniła się od innych, a zadaniem uczestników było wskazanie na którym zdjęciu, obiekt różni się od pozostałych. Uczestnicy w parach odpowiadali po kolei, określając przy tym na ile są pewni swojej odpowiedzi. Przy różnych rozwiązaniach, do gry włączony został ślepy los, a mianowicie, spośród uczestników została wylosowana jedna osoba, która mogła wybrać właściwe według niej zdjęcie. Zadanie to zostało wykonane przez uczestników 250 razy, dzięki czemu mogli zapoznać się ze swoimi umiejętnościami i wiedzą na temat rozpoznawania niepasującej fotografii.

Badacze założyli, że osoby które gorzej radziły sobie z wykonywaniem zadania zaufają ekspertom, czyli uczestnikom z najlepszymi wynikami. Stało się jednak zupełnie coś innego - eksperci byli świadomie niedoceniani a niewiedza była przeceniana. (A. Mahmoodi 2013, s. 138-142)

Ciekawostka

W 2001 roku Justin Kruger i David Dunning otrzymali za swoje odkrycie specyficzną nagrodę- Ig Nobla w dziedzinie psychologii, czyli wyróżnienie dla dziwnych badań, które jak podaje kapituła tej nagrody: w pierwszej chwili budzą śmiech, ale po głębszym zastanowieniu nabierają sensu.

Efekt Krugera-Dunninga — artykuły polecane

Eksperyment Milgrama — Psychologia pozytywna — Metoda Myers-Briggs — Pewność siebie — Afirmacja — Metody heurystyczne — Wyuczona bezradność — Burza mózgów — Zmienna zależna

Bibliografia

• Fornalczyk A. (red.) (2016), Ekonomia behawioralna jako narzędzie analityczne w prawie konkurencji, Ekonomia ochrony konkurencji. Ograniczenia wertykalne, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Kahneman D. (2012), Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań
• Kruger J., Dunning D. (1999), Unskilled and unaware of it: how difficulties in recognizing one's own incompetence lead to inflated self-assessments, Journal of personality and social psychology, nr 6
• Lyons D. (2017), Fakap. Moja przygoda z korpoświatem, Wydawnictwo Znak Horyzont, Kraków
• Mahmoodi A. (2013), The Less You Know, You Think You Know More; Dunning and Kruger effect in Collective Decision Making, Journal of CogSci, nr 8
• Pavel S. (red.) (2012), The Dunning-Kruger Effect and SIUC University’s Aviation Students, Journal of Aviation Technology and Engineering, nr 6
• Postuła A. (red.) (2015), Przedsiębiorczość. Jednostka, organizacja, kontekst, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Targosz T. (2017), Martwa sprzedaż, Wydawnictwo Złote Myśli, Gliwice

Autor: Agnieszka Gałka