Yuppie

Yuppie to skrót od angielskiego wyrażenia Young Urban Professional, które tłumaczy się jako "młody wielkomiejski przedstawiciel wolnej profesji", bądź wyrażenia Young Upwardly Mobile-Professionals oznaczającego "młodzi profesjonaliści nastawieni na awans/pnący się w górę". W wariancie brytyjskim skrótowiec yuppie funkcjonuje pod nazwami yuppiedom, yuppification, yuppify oraz yuppie-bashing. (M. Bernasiewicz 2003, s. 3-6)

TL;DR

Yuppie to skrót od Young Urban Professional, oznaczający młodych profesjonalistów nastawionych na awans zawodowy i sukces finansowy. Termin ten pojawił się w latach 80. w USA i był kojarzony z indywidualizmem, konsumpcjonizmem i konformizmem. Pojęcie yuppie miało negatywne konotacje po krachu na giełdzie w 1987 roku. W Polsce termin ten zyskał pejoratywne znaczenie, oznaczając karierowicza pozbawionego moralnych i emocjonalnych hamulców. Pojęcie yuppie stało się też częścią kultury masowej, przyczyniając się do komercjalizacji i umasowienia kultury.

Pochodzenie pojęcia

Akronim yuppie po raz pierwszy pojawił się w Stanach Zjednoczonych w latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku w odniesieniu do dobrze wykształconej młodzieży wstępującej na drogę zawodową w młodym wieku i prężnie pnącej się po kolejnych szczeblach kariery. Podstawowymi cechami, którymi cechowała się owa młodzież były: indywidualizm, pragmatyzm, utylitaryzm, konsumpcjonizm, profesjonalizm oraz konformizm, nastawione przede wszystkim na szybki sukces finansowy oraz awans zarówno zawodowy, jak i społeczny (W. Kopaliński 2007, s. 620-623)

Kariera w prasie

Warto zaznaczyć, że oficjalnie słowo yuppie pojawiło się na łamach Chicago w maju 1980 roku w artykule autorstwa Dana Rottenberga. Jednak jego popularność zaczęła się dopiero w 1983 roku, kiedy to Bob Green opublikował tamże relację z założenia przez Jerry’ego Ruppina formacji Youth International Party (której to członkowie nazywani byli yippies). Tytuł artykułu brzmiał From Yippie to Yuppie i sugerował fundatorską dla pojęcia yuppie rolę Ruppina i jego partii. W sarkastycznej publikacji z 1984 roku The Yuppie Handbook Marissa Piesman i Marilee Hartley zajęły się politycznym znaczeniem fenomenu yuppies, wskazując na analogię pomiędzy biznesem i polityką, w której społecznie liberalni, lecz gospodarczo konserwatywni kandydaci odnoszą (podobnie jak młodzi karierowicze) coraz większe sukcesy (J. Moore 1986, s. 124-126)

Theresa Kersten uznała w The Wall Street Journal (1985), iż za kontrapunkt dla rozwoju i społecznej ekspansji klasy yuppies uznać można nieformalny ruch społeczny posługujący się hasłem yuppies backlash (co tłumaczy się jako "zdecydowany sprzeciw wobec wzorców narzucanych przez yuppies"), krytykujący poświęcenie życia dla kariery zawodowej kosztem relacji rodzinnych.

Po krachu na giełdzie w 1987 roku, czyli tzw. czarnym poniedziałku (Black Monday), negatywna ocena, tym razem również biorąca pod uwagę czynniki ekomiczno-gospodarcze, zjawiska yuppies stała się faktem. W 1991 roku w Time ogłoszono "śmierć yuppie" jako dominującego modelu rozwoju zawodowego oraz społecznego (J. Ayto 2006, s. 78-79)

Swoista restytucja terminu yuppie nastąpiła w pierwszej dekadzie dwudziestego pierwszego wieku za sprawą Davida Brooksa, który w Weekly Standard (w październiku 2000 roku) uznał Benjamina Franklina za ojca yuppies oraz wskazał na podobieństwa współczesnych wzorców społeczno-gospodarczych z procesami zachodzącymi w gospodarce amerykańskiej w latach osiemdziesiątych, głównie ze względu na kosmopolityzm oraz globalizację.

Polskie konotacje

Na gruncie polskim pojęcie yuppie zaczęło funkcjonować w latach dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku po upadku komunizmu, tym samym po decentralizacji gospodarki. Kapitalistyczne modele gospodarcze i społeczne były adaptowane przede wszystkim na wzór amerykański, stąd też terminologia odnosząca się do sfery biznesowej została zaczerpnięta z żargonu amerykańskich młodych businessmanów. Bardzo szybko jednakże angielskie yuppie zyskało w Polsce pejoratywne zabarwienie. W spolszczonej wersji ("japiszon") oznaczało pogardliwe określenie na dorobkiewicza, karierowicza, bezwzględnie zorientowanego na cele finansowe, pozbawionego moralnych i emocjonalnych hamulców, pragmatycznego oraz kierującego się egoizmem (W. Kopaliński 2007, s. 622)

Yuppism

Amerykański historyk Victor Davis Hanson stworzył na bazie terminu yuppie pojęcie szersze ujmujące kwestię dorobkiewiczostwa lat osiemdziesiątych zeszłego wieku jako problem społeczny oraz fenomen kulturowy. Jego zdaniem zawodowe nastawienie przedstawicieli yuppie na błyskawiczny finansowy zysk oraz stałą (lecz możliwie najszybciej przebiegającą) ewolucję kariery, miało niebagatelny wpływ na kształt krajobrazu kulturowego, współtworzonego przez owych "profesjonalistów". W opinii Hansona korzystanie z określonych wytworów kultury, jakiego dokonują yuppie, staje się nierzadko czystą konsumpcją uprzedmiotawiającą elementy kulturowego dorobku (m.in. dzieła sztuki). Komercjalizacja i umasowienie kultury, jakie zachodziły w Ameryce co najmniej od lat osiemdziesiątych (wcześniej w mniejszym stopniu), są, według niego, koniecznym rezultatem owego konsumpcjonistycznego stosunku do kultury. Stąd też wzorce i modele społeczeństwa zaczęły być kształtowane w sposób znaczący na skalę dotąd nieznaną właśnie od czasów pokolenia yuppie. Sfera biznesu zaczęła być odtąd nieodłącznym partnerem kultury masowej - jej moderatorem i głównym odbiorcą (V. D. Hanson 2010, s. 67-89). Warto nadmienić, iż Hansona uznaje się za jednego z czołowych krytyków zjawiska yuppies. Jego krytyczne opinie na temat dorobkiewiczostwa (jako pojęcia niezawężonego do sfery biznesowej) pojawiały się wielokrotnie na łamach National Review.

Yuppie — artykuły polecane

Trzeci Świat — Społeczeństwo obywatelskie — Efekt domina — System wartości — Doktryna — Etyka biznesu — John Stuart Mill — Ksenofilia — Libertarianizm

Bibliografia

• Ayto J. (2006), Movers And Shakers: A Chronology of Words That Shaped Our Age, Oxford University Press
• Bernasiewicz M. (2003), Yuppie oraz squatter. Globalne style życia w lokalnych środowiskach wychowawczych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice
• Hanson V. (2010), The Father of Us All: War and History, Ancient and Modern, Bloomsbury Press
• Karsten L. (2003), Family Gentrifiers: Challenging the City as aPlace Simultaneously to Build a Career and to Raise Children, Urban Studies, Vol. 40, No. 12
• Kopaliński W. (2007), Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa
• Moore J. (1986), Campaign for President: The Managers Look at '84, Praeger / Greenwood
• Smith N. (1987), Of yuppies and housing: gentrification, social restructuring, and the urban dream, Environment and Planning D: Society and Space, Vol. 5
• Zukin S. (1998), Urban Lifestyles: Diversity and Standardisaton in Spaces of Consumtion, Urban Studies, Vol. 35, No. 3-5

Autor: Aleksandra Wołoszyn