Postępowanie administracyjne

Postępowanie administracyjne - administracyjne prawo formalne, w doktrynie jest definiowane jako określony tryb działań organów administracji publicznej w sprawach dotyczących praw i obowiązków niepodporządkowanych im służbowo konkretnych podmiotów, bądź też jako uporządkowany ciąg czynności procesowych, dokonywanych przez organ administracji publicznej i inne podmioty tego postępowania, zmierzających do załatwienia sprawy indywidualnej w drodze decyzji administracyjnej. Podmiotem prowadzącym postępowanie administracyjne jest organ administracji publicznej (A. Jaroszyński i in. 2014, s. 244).

Wyodrębnić można trzy rodzaje postępowań administracyjnych:

1. Postępowanie rozstrzygające inaczej zwane orzekającym - jest złożonym procesem działań, skupiających się na rozstrzygnięciu poszczególnych spraw administracyjnych,
2. Postępowanie pomocnicze - ma na celu wspieranie prawidłowego przebiegu procesu orzekającego,
3. Postępowanie wykonawcze czyli egzekucyjne - zmierza do wykorzystania możliwych form przymusu, które oferuje państwo w celu realizacji obowiązków przez oskarżonego (J. Itrich-Drabare i in. 2018, s. 154).

TL;DR

Postępowanie administracyjne to formalny tryb działań organów administracji publicznej w celu rozstrzygnięcia spraw dotyczących praw i obowiązków. Postępowanie można wszcząć na żądanie strony lub z urzędu. Główne zasady postępowania to dwuinstancyjność, legalność, niesienie pomocy stronom, jawność, czynny udział, ekonomika procesowa i dostęp do sądu. Decyzja administracyjna jest powszechną formą rozstrzygania indywidualnych spraw. Postępowanie sądowo-administracyjne składa się z czynności wstępnych, postępowania rozpoznawczego i orzekania.

Wszczęcie postępowania

Postępowanie administracyjne można wszcząć w następujący sposób:

• na żądanie jednej ze stron,
• z urzędu - za pośrednictwem uprzywilejowanego organu.

Z reguły strona wszczyna postępowanie jeżeli zależy jej m.in. na uzyskaniu konkretnych uprawnień w drodze decyzji administracyjnej. Przykładem może być otrzymanie pozwolenia na sprzedaż wyrobów wysokoprocentowych. Z formalnego punktu widzenia strona, aby zainicjować postępowanie zobowiązana jest złożyć podanie. W sytuacji gdy organ administracji publicznej ma na celu wyegzekwowanie konkretnych zachowań wszczynane jest postępowanie z urzędu, na przykład w przypadku cofnięcia pozwolenia na obrót paliwami ciekłymi (A. Jaroszyński i in. 2014, s. 259).

Strony w postępowaniu administracyjnym

Postępowanie administracyjne realizowane jest w oparciu o zasadę dwustronności. Biorą w nim zatem udział dwie strony gdzie jedną z nich jest skarżący natomiast druga strona to organ. Stroną postępowania może być każdy podmiot, którego to postępowanie dotyczy (jego interesu lub obowiązku) lub podmiot który domaga się czynności organu (P.Sekulski, P. Zając, D. Zielińska, 2015, s. 33). Oznacza to, że stroną postępowania może być osoba fizyczna, osoba prawna, a w przypadku, a gdy postępowanie dotyczy państwowych lub samorządowych jednostek stroną może być również jednostka nieposiadająca osobowości prawnej (Kodeks postępowania administracyjnego, 1960, s. 10).

Główne zasady postępowania administracyjnego

Do głównych zasad, które regulują przebieg postępowania administracyjnego można zaliczyć:

1. Zasadę dwuinstancyjności - gwarantuje ją Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, w której zapisane jest, że każda ze stron postępowania ma prawo do odwołania się od wyroku sądu pierwszej instancji. W tym przypadku sądami pierwszej instancji są wojewódzkie sądy administracyjne, a odwołanie od ich decyzji należy składać do Naczelnego Sądy Administracyjnego (NSA) (Z. R. Kmiecik, 2017, s. 96-97),
2. Zasadę legalności - zgodnie z nią działania sądów podlegają kontroli co do ich zgodności z prawem,
3. Zasadę niesienia pomocy stronom - w myśl tej zasady sądy mają obowiązek udzielić pomocy oraz niezbędnych wskazówek i wyjaśnień stronom biorącym udział w sprawie, które nie posiadają adwokata lub radcy prawnego,
4. Zasadę jawności - zgodnie z tą zasadą niezawisły sąd powinien w sposób jawny oraz sprawiedliwy rozpatrzeć każdą sprawę (poza wyjątkami, w których stosuję się zasadę wyłączenia jawności),
5. Zasadę czynnego udziału - według tej zasady strony mają prawo do aktywnego udziału na wszystkich etapach postępowania, a organy zobowiązane są do zapewnienia im tego uczestnictwa. Odstępstwem od zasady tej może być sytuacja, w której rozstrzygana jest sprawa niecierpiąca zwłoki (J. Itrich-Drabare i in. 2018, s. 243),
6. Zasadę ekonomiki procesowej - wedle niej każda sprawa powinna zostać przeprowadzona bez zbędnej zwłoki (W. Piątek, 2017, s. 48). Według art. 7 p.p.s.a. sądy administracyjne powinny mieć na celu dążenie do zakończenia sprawy w najkrótszym czasie (Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, 2002, s. 4),
7. Zasadę dostępu do sądu - w myśl tej zasadny każdy ma prawo do rozpoczęcia postępowania przed sądem, który w swych działaniach powinien być niezawisły, bezstronny oraz niezależny.

Decyzja administracyjna

Decyzja administracyjna jest jedną z najbardziej powszechnych i podstawowych możliwości wykorzystywanych przez organy administracyjne. Służy ona do załatwienia w sposób merytoryczny i apodyktyczny poszczególnych spraw dotyczących obywateli (J. Itrich-Drabare i in. 2018, s. 45) Umożliwia ona rozstrzygnięcie indywidualnych problemów bez konieczności wszczynania procesu, który w literaturze nazywany jest postępowaniem sądowo-administracyjnym (Z.R. Kmiecik, 2017, s. 98).

Przebieg postępowania

Postępowanie sądowo-administracyjne składa się z trzech głównych części. Należą do nich:

1. Czynności wstępne - na tym etapie sąd przede wszystkim powinien określić czy jest organem właściwym dla wszczętego postępowania. Kolejne działania obejmują m.in. kompletowanie dokumentów koniecznych do przeprowadzenia sprawy, wybranie składu sędziowskiego, określenie terminu rozpoczęcia pierwszej sprawy,
2. Postępowanie rozpoznawcze - działania podejmowane na tym etapie mają na celu ustalenie czy zaskarżona czynność była zgodna z prawem lub nie. W trakcie trwania postępowania rozpoznawczego mają miejsce posiedzenia sądowe, które najczęściej odbywają się w formie rozpraw (P. Sekulski, P. Zając, D. Zielińska, 2015, s. 67-68),
3. Orzekania (wyroki) - ostatnim elementem postępowania jest rozstrzygnięcie sprawy. Może ona zakończyć się orzeczeniem albo innym rozstrzygnięciem. Orzeczenia dzielą się na wyroki oraz postanowienia natomiast w skład innych rozstrzygnięć wchodzą uchwały i zarządzenia (P. Przybysz (2013), s. 17).

Postępowanie administracyjne — artykuły polecane

Postępowanie karne — Czynny żal — Rzecznik Praw Obywatelskich — Orzeczenie sądu — Decyzja administracyjna — Sąd administracyjny — Postępowanie sądowoadministracyjne i administracyjne — Absolutorium — Zarząd komisaryczny

Bibliografia

• Itrich-Drabarek J. (red.) (2018), Encyklopedia administracji publicznej, Elipsa, Warszawa
• Jaroszyński A. (red.) (2014), Podstawy prawa administracyjnego, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Kmiecik Z. (2017), Dwuinstancyjność ogólnego postępowania administracyjnego w świetle przepisów Konstytucji RP i Kodeksu postępowania administracyjnego, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłdowska. Sectio G. Ius, nr 1
• Piątek W. (2017), Rozpoznanie sprawy administracyjnej przez sąd bez uzasadnionej zwłoki, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 2
• Przybysz P. (2013), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, LexisNexis, Warszawa
• Sekulski P., Zając P., Zielińska D. (2015), Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, C.H. Beck, Warszawa
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego Dz.U. 1960 Nr 30 poz. 168
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Dz.U. 2002 nr 153 poz. 1270

Autor: Monika Pasik