Polityka społeczna

Polityka społeczna - celowa działalność państwa, podmiotów samorządowych, związków zawodowych i innych organizacji, zmierzająca do poprawy ogólnych warunków pracy i bytu szerokich warstw ludności, a także stosunków społeczno - kulturowych, które prowadzą do optymalnego zaspokojenia potrzeb społecznych i indywidualnych ludności.

Poprzez politykę społeczną powinny być usuwane wszelkie nierówności społeczne. Wszystkie cele polityki społeczne powinny być osiągnięte w ramach zrównoważonego rozwoju. Polityka społeczna dotyczy wszystkich grup społecznych i ma prowadzić do takiej sytuacji, w której całe społeczeństwo funkcjonuje sprawnie i efektywnie. Do jej celów zaliczyć można zarówno ochronę socjalną, ład społeczny czy inwestycje w człowieka.

TL;DR

Polityka społeczna to celowa działalność różnych podmiotów, mająca na celu poprawę warunków pracy i bytu ludności oraz stosunków społeczno-kulturowych. Jej cele to m.in. ochrona socjalna i inwestycje w człowieka. Instrumenty polityki społecznej to narzędzia wpływające na zachowania ludzi, takie jak instrumenty ekonomiczne, prawne, informacyjne i kadrowe. Istnieją różne modele polityki społecznej, takie jak interwencja doraźna, antycypacja, dystrybucja i integracja. Kwestie społeczne, takie jak przeludnienie, bezrobocie i ubóstwo, są ważnymi elementami polityki społecznej. Polityka społeczna obejmuje wiele dyscyplin, takich jak polityka rodzinna, zatrudnienia, zdrowia, edukacji, środowiska i prewencji patologii społecznej.

Definicje polityki społecznej

• Adolf Wagner - Przez politykę społeczną rozumiemy ogólnie taką politykę państwa, która za pomocą ustawodawstwa i administracji zwalcza niedomagania w dziedzinie procesu dystrybucji.
• Adam Kurzynowski - Polityka społeczna to działalność państwa, samorządu i organizacji pozarządowych zmierzająca do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej, sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie
• Jan Rosner - określa politykę społeczną jako działalność państwa i organizacji społecznych w dziedzinie kształtowania warunków bytu i pracy, zmierzających do optymalnego zaspokojenia indywidualnych i społecznych potrzeb
• Stanisław Rychliński - Polityka społeczna to naukowo usystematyzowanym zbiórem wskazówek, jak usuwać a choćby łagodzić niesprawiedliwości i szkody płynące dla jednostki i społeczeństwa z ustroju pracy najemnej, oraz jak przeciwdziałać dalszemu narastaniu tych niesprawiedliwości i powstawaniu nowych szkód

Cele polityki społecznej

Wymienione podmioty tj. państwo, samorządy i organizacje pozarządowe mają służyć realizacji głównych celów polityki społecznej. Pierwszym z nich jest kształtowanie odpowiednich, tj. na miarę możliwości gospodarczych, warunków pracy i bytu ludności. Ten podstawowy cel do tego się sprowadza, że każde współczesne państwo musi dbać o tworzenie ogólnych podstaw zapewniających społeczeństwu zaspokajanie swoich potrzeb poprzez pracę zarobkową, a nie pracującym już zawodowo możliwość utrzymania się z rent i emerytur lub innych świadczeń społecznych.

Drugi cel to kształtowanie prorozwojowych struktur społecznych, oznacza między innymi dążenie poszczególnych podmiotów do kształtowania struktury rodziny zapewniającej zastępowalność pokoleń, odpowiedniej struktury wykształcenia ludności i struktury zawodowej, niezbędnych dla realizacji bieżących i strategicznych zadań rozwojowych.

Inaczej mówiąc, chodzi tu przede wszystkim o kształtowanie kapitału ludzkiego zdolnego do realizacji zadań rozwojowych w warunkach konkurencji na rynkach krajowych i międzynarodowych. Odpowiednie warunki pracy kreacji kapitału ludzkiego oraz jego przygotowanie do pracy, są niezbędnym elementem rozwoju społecznego. Jest to cel trudny do realizacji, ponieważ łączą się tu indywidualne potrzeby, dążenia i aspiracje z potrzebą społeczną wyrażającą się w konieczności posiadania sprawnego kapitału ludzkiego, który wykorzysta z sukcesem inne rodzaje kapitałów dla rozwoju społeczno - gospodarczego.

Instrumenty polityki społecznej

Instrumenty polityki społecznej to wszystkie narzędzia oraz środki które wpływają na zachowania ludzi do których adresuje ona swoje programy, jak i tych, którzy są wykonawcami lub kreują środowisko społeczne w którym programy są realizowane (Barbara Rysz-Kowalczyk i in. 2002, s. 125)

Typologia instrumentów polityki społecznej nawiązuje do zasobów jaka dysponują różne podmioty polityki społecznej. Wśród instrumentów polityki społecznej możemy wyróżnić (G. Firlit-Fesnak i in. 2017, s. 85):

• instrumenty ekonomiczne do których możemy zaliczyć politykę konsumpcyjną poprzez ustalanie:

- dostępu do pracy zarobkowej

- zasad wynagradzania za pracę

- zasad opodatkowania dochodów

- polityki cen

- ochrony konsumenta kupującego towary na rynku

- uprawnień do świadczeń społecznych, pieniężnych, usługowych, zakładowych i rzeczowych

- przepisów regulujących udzielanie kredytów

Do instrumentów ekonomicznych zaliczamy również formowanie stosunków własnościowych poprzez regulowanie:

- warunków dostępu obywateli do własnego majątku (produkcyjnego lub konsumpcyjnego): w szczególnych przypadkach wykluczenie posiadania na własność zasobów pewnego typu (zabytki)

- praw właścicieli zasobów poprzez poszerzanie lub ograniczanie definicji uprawnień właścicielskich

- ochrony wszelkich form własności - prywatnej, indywidualnej, grupowej, społecznej,

• do instrumentów prawnych zaliczamy:

- spisane w dokumentach międzynarodowych, Konstytucji RP, i realizowane w aktach prawnych prawa i wolności obywatelskie (prawa negatywne polegające na nieangażowaniu się państwa) oraz prawa socjalne (prawa pozytywne wymagające udziału państwa)

- regulacje prawne mające wpływ na różnorakie dziedziny życia, zwłaszcza zachowania ludzi jako podwładnych i przełożonych (prawo pracy) oraz członków rodzin (prawo rodzinne)

• wśród instrumentów informacyjnych wyróżniamy:

- informacje przekazywane za pomocą systemu szkolnego, regulowanie prawnie, będące pod kontrolą ministerstwa edukacji

- informacje przekazywane za pomocą środków masowego przekazu, transmitowane w przestrzeń, dostępne są dla wszystkich

- pośrednictwo indywidualne skierowane do osób mające szczególne potrzeby (np. praca socjalna)

• instrumenty kadrowe możemy inaczej opisać jako zasoby ludzkie. Liczba, jakość usług oferowanych przez ludzi, ich motywy i postawy mają duży wpływ na powodzenie polityki społecznej. Wartość kapitału ludzkiego coraz bardziej uznawana przez współczesną ekonomię. Możemy tu wymienić zwłaszcza osoby które:

- decydują o kierunku polityki społecznej czyli, politycy, samorządowcy

- decydują, którzy świadczą profesjonalne usługi dla konkretnych ludzi, tak zwane służby społeczne

- są dopełnieniem kadr profesjonalnych są wolontariusze, którzy poświęcają swój czas i energię dla osobistego zadowolenia i uznania otoczenia

Modele polityki społecznej

Mając na uwadze zasięg oddziaływania politycznego na uwarunkowania polityki społecznej wyodrębniamy cztery modele (J. Orczyk, 2008, s. 61)

• interwencję doraźną - podstawą tego modelu jest kategoria luk społecznych. Celem tego modelu jest usunięcie lub zmniejszenie znaczenia negatywnych zjawisk i obniżanie napięć społecznych
• antycypacji - opiera się na wcześniejszym przewidywaniu i uprzedzaniu zjawisk negatywnych, niekorzystnych i grożących stratami majątkowymi lub zdrowotnymi
• dystrybucji - Konsumpcja społeczna jest fundamentem modelu dystrybucji. Wypełnienie tego modelu sprowadza się do określenia instytucjonalnych ram podziału i wyznaczenie odpowiedniej metody konsumpcji
• intergracji - obejmuje wszelkie procesy integracyjne odnoszące się do różnych wartości i przejawów życia społecznego

Kwestie społeczne

Zasadniczym nurtem polityki społecznej powinny stać się kwestie społeczne, czyli zjawiska i okoliczności, które tworzą stan napięcia społecznego, zagrażającego szerszym zbiorowością i powodującego deformacje w całym rozwoju społecznym. Kwestie społeczne wynikają z niedostosowania organizacji życia zbiorowego do specyficznych potrzeb społecznych i indywidualnych członków tych zbiorowości.

W skali uniwersalnej zasadnicze kwestie społeczeństwa współczesnego świata to (J, Auleytner, 2012, s. 218):

• przeludnienie globu
• problemy rodzin, dzieci i młodzieży
• postępujące bezrobocie
• brak dostępu do opieki zdrowotnej
• brak dostępu do podstawowej edukacji
• degradacja środowiska naturalnego
• ubóstwo i głód
• narastanie dysproporcji rozwojowych

Polityka społeczna jako zbiór dyscyplin

Polityka społeczna często bywa przedstawiana jako zbiór dyscyplin - polityk szczegółowych:

• polityka ludności i polityka rodzinna
• polityka zatrudnienia
• polityka mieszkaniowa
• polityka ochrony zdrowia
• polityka zabezpieczenia społecznego i polityka opieki społecznej
• polityka edukacyjna i polityka kulturowa
• polityka ochrony środowiska
• polityka prewencji i przezwyciężania zjawisk patologii społecznej

Polityka społeczna — artykuły polecane

Ekonomia społeczna — Polityka gospodarcza — Polityka turystyczna — Polityka — Funkcje współczesnego państwa — Cechy gospodarki rynkowej — Rozwój regionalny — Organizacja pozarządowa — Paternalizm — Kontrola wstępna

Bibliografia

• Auleytner J. (2012), Problemy polityki społecznej w Polsce i na świecie, Elipsa, Warszawa
• Firlit-Fesnak G., Szylko-Skoczny M. (red.) (2017), Polityka Społeczna, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Karpowicz E. (2006), Modele polityki społecznej. Kierunek zmian polityki społecznej w Polsce, Informacja BSiE, Nr 1249
• Kurzynowski A. (1999), Polityka społeczna. Globalna i lokalna, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa
• Kurzynowski A. (2003), Polityka społeczna, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa
• Rajkiewicz A. (1979), Polityka społeczna, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Rysz-Kowalczyk B. (red.) (2002), Leksykon polityki społecznej, ASPRA-JR, Warszawa
• Spicker P. (2014), Polityka społeczna - teoria, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa
• Szafenberg R. (2009), Polityka społeczna, Problemy polityki społecznej, Nr 12

Autor: Iza Wieczorek, Michał Sarota