Analiza bilansu w układzie poziomym

TL;DR

Analiza bilansu w przekroju poziomym polega na porównywaniu pozycji aktywów i pasywów za dwa lub więcej okresów obrachunkowych. Pozwala to ustalić zmiany w sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa. Analiza pozioma umożliwia ocenę trendów rozwojowych i przewidywanie przyszłych zmian. Obliczanie tempa zmian jest ważne przy interpretacji wyników finansowych. Przyrosty i spadki majątku mogą być oceniane w zależności od bazy porównań i innych czynników.

Charakterystyka

Analiza bilansu w przekroju poziomym polega na porównywaniu pozycji aktywów i pasywów za dwa lub więcej kolejnych okresów obrachunkowych. Pozwala to ustalić zmiany w kwotach absolutnych zachodzących z okresu na okres w sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa. Jest to więc analiza porównawcza danych. Analiza tych zmian, które mogą być również przedstawione w procentach do poprzedniego okresu, ułatwia wnioskowanie na temat prawidłowości funkcjonowania przedsiębiorstwa w przeszłości oraz przewidywanie tendencji jej rozwoju w następnych okresach. Uzupełnieniem analizy poziomej jest analiza bilansu w układzie pionowym czyli ustalenie i analizowanie struktury aktywów i pasywów wykazanych w bilansie analitycznym, a także struktury elementów składających się na łączny wynik finansowy przedsiębiorstwa.

Pod pojęciem analizy poziomej rozumie się porównywanie danych z pozycji aktywów z odpowiednimi pozycjami pasywów.

W analitycznych zestawieniach finansowych umieszcza się w pierwszej kolumnie dane za okres ubiegły, a w drugiej kolumnie za okres sprawozdawczy. Analiza pozioma określana w ten sposób, wykracza poza zakres analizy wstępnej, która rozumiana jest jako analiza dynamiki i struktury danych. Dotyczy to już analizy ogólnej sytuacji majątkowej i finansowej, a jej przeprowadzenie umożliwia zastosowanie analizy wskaźnikowej.

Układ taki jest wygodniejszy podczas porównywania danych za okres bieżący z danymi za okres miniony (bazowy). Porównanie poziomów badanego zjawiska w dwóch okresach przeprowadza się na podstawie wskaźników zwanych indeksami. Dynamikę zjawiska w okresie badanym w stosunku do okresu podstawowego (bazowego) można przedstawić za pomocą trzech rodzajów indywidualnych wskaźników dynamiki.

Wskaźniki uwzględniane przy badaniu dynamiki to:

• przyrost absolutny - różnica pomiędzy poziomami badanego zjawiska w okresie badanym i podstawowym. Różnica absolutna odpowiada na pytanie, o ile zwiększył się lub zmniejszył poziom badanego zjawiska w okresie badanym w porównaniu do okresu podstawowego. Przyrost absolutny może być dodatni lub ujemny w zależności od tego, czy nastąpił wzrost czy też spadek badanego zjawiska. Jest to miara bezwzględna
• tempo wzrostu - określa stosunek przyrostu absolutnego do poziomu zjawiska w okresie uznanym za podstawowy. Tempo przyrostu odpowiada na pytanie, o ile razy przyrost absolutny badanego zjawiska jest wyższy lub niższy od jego poziomu w okresie podstawowym
• wskaźnik zmian - do którego często zawęża się wskaźnik dynamiki, oznacza stosunek poziomu zjawiska w okresie badanym do poziomu tego zjawiska w okresie podstawowym. Te dwie ostatnie miary, będące wskaźnikami względnymi, można wyrażać za pomocą procentów i mają one taką samą wartość poznawczą

Zachowując ostrożność wnioskowania można jednak na podstawie analizy poziomej dość realistycznie ocenić trendy rozwojowe, jakie mogą w przyszłości występować w przedsiębiorstwie.

Przy czytaniu sprawozdań finansowych w układzie poziomym istotnym utrudnieniem jest inflacja. W wielu krajach nierzadko są publikowane, niezależnie od sprawozdań sporządzonych w cenach bieżących, wybrane ich pozycje po wyeliminowaniu skutków inflacji. Najczęściej dane sprawozdań finansowych za poszczególne okresy przy zastosowaniu indeksów wzrostu cen przeliczane są wówczas na jednolity poziom cen.

W sytuacji, gdy operujemy wskaźnikami procentowymi zmian danych bilansu a także rachunku zysków i strat, należy wziąć pod uwagę, iż mogą one prowadzić do mylnych wniosków. Sytuacja taka może mieć miejsce wówczas, gdy wyjściowa podstawa była zbyt niska bądź gdy dane uległy znaczącym fluktuacjom z jednego okresu rozliczeniowego na kolejny okres rozliczeniowy.

Na podstawie analizy poziomej sprawozdań finansowych, można w realistyczny sposób ocenić trendy rozwojowe, jakie mogą występować w przedsiębiorstwie. W analizie tej uwzględnia się przewidywane zmiany warunków funkcjonowania w następnych okresach. Wnioski w tej dziedzinie będą bardziej realistyczne, jeżeli analizuje się dane za kilka okresów wstecz, nie ograniczając się do porównywania jedynie z poprzednim okresem.

W toku oceny wskaźników dynamiki rozpatruje się zazwyczaj najpierw zmiany ogólnej sumy, poszczególnych grup, rozdziałów, a następnie w ich ramach pozycji bilansowych. Ten tok dedukcyjny pozwala na stwierdzenie, w jakiej zależności pozostają zmiany całości aktywów i pasywów w stosunku do ich elementów składowych.

Obliczanie tempa zmian w przedsiębiorstwie

Przykładowe wyniki finansowe spółki X w kolejnych latach kształtowały się następująco:

2010	2011	2012	2013	2014	2015
+100	+80	-30	-10	-20	+40

Obliczmy tempo zmian wyniku przy zmiennej bazie porównania: rok 2011:

$80-100 \over |100|~*100\%={25}\%$

Wynik ten oznacza spadek zysku o 25% w porównaniu z poprzednim rokiem.

Obliczmy tempo zmian wyniku przy zmiennej bazie porównania: rok 2012:

$-30-80 \over |80|~*100\%=-137,5\%$

Wynik ten oznacza spadek zysku o 137,5% w relacji do roku poprzedniego.

Obliczmy tempo zmian wyniku przy zmiennej bazie porównania: rok 2013:

$-10-(-30) \over |-30|~*100\%=66,6\%$

Wynik ten oznacza wzrost wyniku finansowego o 66,6% w porównaniu do roku poprzedniego.

Z powyższych obliczeń wynika,że do ustalenia tempa zmian badanej wielkości ekonomicznej należy przyjmować w mianowniku wartości bezwzględne.

Duże przyrosty bądź spadki badanych wielkości ekonomicznych nie zawsze będą podstawą do pozytywnej bądź do negatywnej ich oceny, zwłaszcza jeśli dany wzrost w relacji do poprzedniego roku jest wynikiem wyjątkowo niskiej bazy porównań, będącej skutkiem dekoniunktury gospodarczej. Niski wzrost może być oceniany w bardziej pozytywny sposób niż wzrost wysoki, jeżeli jest ustalony w relacji do mocnej bazy porównań i był uzyskany w okresie dekoniunktury.

Przy interpretacji dynamiki wzrostu badanej relacji ekonomicznej należy wziąć pod uwagę:

• fazę cyklu koniunkturalnego,
• specyfikę danej klasy działalności gospodarczej (np. gałęzie wzrostowe, schyłkowe),
• zmiany badanej wielkości u konkurentów (analiza przestrzenna),
• fazę rozwoju przedsiębiorstwa - zaraz po powstaniu małe firmy zazwyczaj wykorzystują wysoką dynamikę wzrostu sprzedaży (fazy wzrostu, rozwoju), w fazie dojrzałości nawet niewielki przyrost sprzedaży może okazać się sukcesem,
• inne czynniki zależne od rodzaju badanej wielkości.

Na przykład, przy badaniu tempa wzrostu wydajności pracy trzeba będzie uwzględnić stopień wyposażenia technicznego pracowników i jego zmiany, zmiany wykształcenia, wieku itp. Zróżnicowane tempo zmian poszczególnych elementów aktywów i pasywów bilansu prowadzi do przesunięć w strukturze majątku i źródłach jego finansowania. Pozwala to wyjaśnić zmiany w strukturze badanych wielkości i dokonać ich oceny.

Analiza bilansu w układzie poziomym — artykuły polecane

Analiza rachunku zysków i strat — Wskaźnik rentowności — System wczesnego ostrzegania K. Beermanna — Wskaźnik Altmana — Rachunkowość trójwymiarowa — Analiza sytuacji ekonomicznej — System wczesnego ostrzegania G Weinricha — Ocena atrakcyjności sektora — Macierz BCG

Bibliografia

• Bednarski L. (1990), Sprawozdanie z rocznej działalności przedsiębiorstwa i jego analiza w systemie anglo-amerykańskim, IKR, Żyrardów
• Gad J. (2015), Analiza i ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, Uniwersytet Łódzki, Łódź
• Grabiec W. (1991), Ocena pozycji finansowej przedsiębiorstwa przy gospodarce rynkowej, Rachunkowość, nr 2
• Kosowski P. (2009), Analiza ekonomiczna, Studium Podyplomowe AGH, Zarządzanie w przemyśle naftowym i gazowniczym
• Sierpińska M., Jachna T. (2015), Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa
• Waśniewski T. (1989), Metody analizy finansowej w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa

Autor: Anna Cios, Angelika Prochal