Dobro prywatne

Dobro prywatne to rzecz posiadająca taką wartość użyteczną, że jeżeli jest wykorzystywana przez jedną osobę, nie może być jednocześnie konsumowana przez innych ludzi, ponieważ jego zasoby gospodarcze są ograniczone. Większość tego typu dóbr może wejść w posiadanie nabywcy, jeżeli poniesie on określony koszt. Cena ta jest wartością, jaką należy ponieść, aby nabyć wyłączne prawo do konsumpcji, daje ona także konsumentowi prawo do użytkowania dobra.

D. Begg wyjaśnia to pojęcie na przykładzie lodów. Jeżeli porcja lodów zostanie przez nas spożyta, nie może ona zostać skonsumowana przez nikogo spośród naszych znajomych. Przy określonej podaży lodów, nasza konsumpcja zmniejsza ilość lodów, jaka jest dostępna dla innych konsumentów (D. Begg 2007, s. 904). Są to towary i usługi, w przypadku których konsumpcja danego dobra przez jedną osobę uniemożliwia jego konsumpcję przez inne osoby (B. Oyrzanowski 1995, s. 220). Innym przykładem dobra prywatnego może być ubranie. Kiedy to my je nosimy, nikt inny nie może nosić tej samej sztuki jednocześnie. Większość znanych nam dóbr to dobra prywatne, które przynoszą korzyść pojedynczym osobom (D. Begg 2007, s. 904). Do przykładów dóbr prywatnych, oprócz odzieży oraz jedzenia zaliczyć można środki transportu (np. rower) czy sprzęty codziennego użytku (komputer, telefon komórkowy). Na podstawie definicji dóbr prywatnych można zauważyć, iż konsumenci stanowią dla siebie nawzajem swego rodzaju konkurencję, chcąc korzystać w danym momencie z tego samego produktu albo usługi. Dobro prywatne jest przeciwieństwem dobra publicznego, są one sprzedawane przez producentów poszczególnym nabywcom po oznaczonej cenie. Dobra publiczne - to towary i usługi o dwóch cechach charakterystycznych: braku rywalizacji w konsumpcji oraz nie wyłączności (B. Oyrzanowski 1995, s. 184). To takie dobro, które konsumowane przez jedną osobę może być jednocześnie konsumowane przez innych ludzi (D. Begg 2007, s. 904).

Dobra prywatne, w przeciwieństwie do publicznych nie sprzyjają zazwyczaj występowaniu efektu gapowicza, czyli sytuacji, w której osoba korzysta z określonego dobra bez dokonania zakupu oraz omijając ewentualne konsekwencje. W przypadku dóbr prywatnych, których użytkowanie zarezerwowane jest wyłącznie dla jednostek indywidualnych, które nabędą daną rzecz, nie występuje możliwość jej użycia przez osoby trzecie w tym samym czasie. Każdy konsument dobra prywatnego musi ponieść jego koszt (G. Mankiw, M. Taylor 2006, s. 209).

TL;DR

Dobra prywatne są to towary i usługi, których konsumpcja przez jedną osobę uniemożliwia ich konsumpcję przez innych. Przykładami takich dóbr są jedzenie, odzież i środki transportu. Dobra prywatne charakteryzują się podzielnością i możliwością pomiaru, a ich produkcja zależy od chęci osiągnięcia zysku. Dobra publiczne natomiast mogą być konsumowane przez wiele osób jednocześnie, bez zmniejszania ich dostępności dla innych. Przykładami takich dóbr są czyste powietrze i obrona narodowa.

Cechy dóbr prywatnych

Dobra prywatne charakteryzuje podzielność, czyli występowanie w takiej formie i ilości, która jest przystępna dla indywidualnych konsumentów. Mogą one wejść w posiadanie każdego, kto zdecyduje się na ich nabycie, natomiast osoby, które nie decydują się na ich zakup, zostają wyłączone z możliwości ich użytkowania. Czerpanie korzyści z posiadania danego dobra jest bowiem uzależnione od wejścia w jego posiadanie poprzez dokonanie zakupu. Co więcej, konsumenci sami mogą decydować o rodzaju i ilości nabywanych w wyniku transakcji rynkowych dóbr. Skutkuje to również tym, iż prywatni przedsiębiorcy są skłonni wytwarzać produkty oraz usługi, aby móc później prowadzić ich sprzedaż. Celem producentów dóbr prywatnych jest chęć osiągnięcia konkretnego zysku. W przypadku braku perspektyw na zarobienie pieniędzy w wyniku sprzedaży dóbr mało prawdopodobne jest, iż firmy podejmowałyby się wytwarzania towarów. Do cech odróżniających dobra prywatne od publicznych należy również łatwość pomiaru. Ilości takich dóbr zazwyczaj można wyrazić przy użyciu konkretnej liczby i jednostki.

Przy podziale dóbr na prywatne i publiczne, wspomina się często o braku rywalizacji w konsumpcji. Zjawisko to polega na tym, że z dobra dostarczonego jednej osobie mogą korzystać inne osoby bez ponoszenia dodatkowego kosztu (w przypadku dóbr prywatnych konsumpcja danego dobra przez jedną osobę uniemożliwia jego konsumpcję przez inną). Zasada niewyłączności polega na tym, że producent, który dostarcza dane dobro, nikomu nie może zabronić korzystania z niego. Oznacza to, że sprzedawca nie może uniemożliwić korzystania z towaru tym, którzy za niego nie płacą, ponieważ bezpośrednio nikt nie płaci (B. Oyrzanowski 1995, s. 184).

Dobra publiczne

Oprócz dóbr prywatnych, na rynku dostępne są dobra publiczne. Jest to taki rodzaj produktów oraz usług, które mogą służyć wielu osobom w tym samym czasie, a użytkowanie dobra przez jedną osobę, nie pomniejsza jego wartości bądź ilości dla innych. Czyste powietrze i obrona narodowa to przykłady dóbr publicznych. Jeżeli powietrze nie jest zanieczyszczone, nasza konsumpcja powietrza nie ogranicza konsumpcji innym. Jeśli marynarka wojenna patroluje wody przybrzeżne, to twoja konsumpcja tych usług nie pomniejsza naszej porcji obrony narodowej. W rzeczywistości w przypadku tego rodzaju czystych dóbr publicznych wszyscy jesteśmy zmuszeni konsumować tę samą ilość, czyli tyle, ile ich łącznie zaoferowano. Możemy oczywiście, czerpać z tego różną użyteczność, jeżeli tylko nasze gusty są odmienne, wszyscy jednak konsumujemy taką samą ilość dobra (D. Begg 2007, s. 468).

Dobro prywatne — artykuły polecane

Cena równowagi — Konkurencja doskonała — Dyskryminacja cenowa — Karta podarunkowa — Gospodarka naturalna — Produkt — Cena jednostkowa — Efekt snoba — Aukcja odwrócona

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Foltyn-Zarychta M. (2013), Dobra prywatne a dobra publiczne w międzypokoleniowych decyzjach inwestycyjnych, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego: Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia", nr 760
• Kolmar M. (2017), Principles of Microeconomics: An Integrative Approach, Springer International Publishing, St. Gallen
• Mankiw N., Taylor M. (2015), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Marginson S. (2016), To, co publiczne i prywatne w szkolnictwie wyższym. Synteza podejścia ekonomicznego i politycznego, Nauka i Szkolnictwo Wyższe, nr 2(48)
• Nojszewska E. (2010), Podstawy Ekonomii, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
• Oyrzanowski B. (1996), Mikroekonomia. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków
• Pollans M. (2010), Bundling Public and Private Goods: The Market for Sustainable Organics, New York University Law Review, Vol. 85:621

Autor: Diana Stachoń, Karolina Zboś