Norma społeczna

Norma społeczna (social norm) "Oczekiwania grupy dotyczące akceptowanych, odpowiednich postaw i zachowań jej członków" (P.G. Zimbardo, R.J. Gerrig 2016, s. 726).

Jest to schemat postaw, sposobu zachowywania się w określonych sytuacjach. Normy regulują nasze życie oraz funkcjonowanie w społeczeństwie jako największej grupy do której przynależymy. Na przykładzie społeczeństwa w którym żyjemy normy społeczne mogą być ogólnymi wytycznymi bez wyraźnego sformułowania czyli implicite. Określając normę możemy powiedzieć że jest ona ogólna i powszechna ponieważ przynależąc do danej grupy norma dotyczy wszystkich jej członków. Ma również charakter abstrakcyjny ponieważ nie dotyczy konkretnej osoby, ale ich zbioru. Cechą norm jest również zmienność ponieważ wraz z rozwojem społeczeństwa normy społeczne również ulegają przekształceniu lub całkowitej zmianie. Przynależność do grupy wiąże się z narzuceniem zbioru norm w niej panujących np. jeżeli jesteśmy uczniami wymaga się od nas szacunku do nauczyciela nawet jeśli postawi nam złą ocenę.

Normy społeczne regulują zachowania społeczne i poprawiają jakość orientacji członka grupy. Dzięki nim może on przewidzieć pewne sytuacje, zachowania innych członków i dzięki temu szybciej się przystosować i zostać zaakceptowanym na tle grupy. Normy społeczne pomagają nam identyfikować się z daną grupą i uniknąć negatywnego odbioru naszej osoby. Gdy człowiek dostosowuje się do panujących norm i reguł mówimy wtedy, że posiada kompetencje moralne, które są nieodzownym elementem prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie

Możemy wyróżnić normy:

• Formalne: są jasno określone, najczęściej spisane
• Nieformalne: obowiązujące podobnie do tradycji, zazwyczaj nie są spisane.

TL;DR

Normy społeczne to oczekiwania grupy dotyczące postaw i zachowań jej członków. Regulują nasze życie i funkcjonowanie w społeczeństwie. Możemy wyróżnić różne rodzaje norm, takie jak normy prawne, moralne, obyczajowe, religijne i zwyczajowe. Normy społeczne mają różny stopień powinności. Konformizm to dostosowywanie się do zachowań i opinii grupy, a nonkonformizm to przeciwność. Normy społeczne pełnią różne funkcje, takie jak wyznaczanie porządku społecznego, ochrona wartości i spoiwo społeczne.

Podział norm społecznych

Podział norm społecznych:

• Normy prawne - są regulowane zazwyczaj przez Państwo np. Konstytucja Rzeczpospolitej Polski, wszelkiego rodzaju Ustawy, Kodeks Karny itp. Normy prawne muszą być przestrzegane pod rygorem kar.
• normy moralne - przykładem takiej normy jest bycie szczerym, sprawiedliwym itp.
• normy obyczajowe to przyjęte ogólnie zasady panujące w społeczeństwie, które nie są obligatoryjne prawnie jednak nieprzestrzeganie ich może skutkować społecznym wykluczeniem. Przykładem może być Obchodzenie Świąt Bożego Narodzenia.
• normy religijne - na przykład chodzenie do kościoła na niedzielną mszę, chodzenie do spowiedzi.
• normy zwyczajowe - podobnie jak przy normach obyczajowych, nieprzestrzeganie ich może skutkować marginalizacją, są to ogólnie przyjęte zachowania np. przepuszczanie kobiet w drzwiach przez mężczyzn.

Normy społeczne posiadają w sobie większym lub mniejszym stopniu ładunek powinności. Jest on niczym innym jak oczekiwaniami społeczeństwa na temat naszego właściwego zachowania lub postawy. Możemy wskazać imperatywy kulturowe, które są "kategorycznym żądaniem pewnego sposobu postępowania lub pewnego celu" (Sztompka P. 2012, s. 317).

Możemy je sprecyzować w dwóch przeciwstawnych formach

• nakazów: podejście pozytywne; "musimy". Musimy ustąpić miejsca w tramwaju starszej osobie.
• zakazów: podejście negatywne: "nie możemy" Nie możemy bawić się uczuciami drugiej osoby.

Konformizm

Konformizm (conformity)- "Skłonność ludzi do przyjmowania zachowań, postaw i wartości członków grupy odniesienia" (P.G. Zimbardo, R.J. Gerrig 2016, s. 726). Krótko mówiąc jest to zjawisko dostosowywania swoich zachowań i opinii do tych panujących w danej grupie. Zmieniamy własne zdanie pod wpływem zdania grupy. To dostosowanie może odbywać się poprzez dwa typy mechanizmów:

• proces wpływu informatycznego czyli pragnienie aby poprawnie się zachować i wiedzieć jak postępować w danych sytuacjach.
• proces wpływu normatywnego - dążenie do tego aby być społecznie akceptowanym, lubianym przez innych (P.G. Zimbardo, R.J. Gerrig 2016, s. 726-727).

Eksperyment Ascha:

W 1955 Salomon Asch przeprowadził eksperyment dotyczący konformizmu normatywnego. Polegał on nam tym iż badany, który był przekonany, że uczestniczy w badaniu percepcji wzrokowej. Zadaniem badanego było wskazać, który z trzech odcinków linii pionowej A, B, C jest najbardziej podobny do odcinka X. W rzeczywistości jeden z odcinków A, B, C był identyczny jak odcinek X mimo to gdy badany wykonywał zadanie w samotności poprawność odpowiedzi była o wiele większa niż gdy wykonywał je siedząc w pomieszczeniu w 6-8 osobowej grupie (podstawionych osób), które twierdziły błędnie. Osoba badana ulegała wpływowi konformizmu normatywnego bojąc się ośmieszenia, że mogą się mylić poddawali się zdaniu innych osób mimo że ewidentnie było to zdanie błędne.

Nonkonformizm

Nonkonformizm jest przeciwieństwem konformizmu. Cechuje się postawą krytyczną do wszelkich zasad, norm, przyjętych zachowań i najczęściej wiążę się z ich łamaniem co może powodować wykluczenie społeczne a w przypadku norm prawnych sankcje prawne.

Funkcje norm społecznych

Funkcje norm społecznych:

• wyznaczanie porządku społecznego panującego w danym państwie
• chronienie wartości, zwyczajów i tradycji
• pełnią funkcję spoiwa społecznego w danej grupie (funkcja aksjologiczna)
• są wyznacznikiem pewnych zachowań i postaw

Norma społeczna — artykuły polecane

Hierarchia wartości — Problem społeczny — Konflikt interpersonalny — Makiawelizm — Kontrola społeczna — Złoty środek — Patologia — Konformizm — Techniki manipulacji

Bibliografia

• Kluza J. (2017) Normy moralne jako element budujący normy sankcjonowane w prawie karnym - analiza zjawiska na przykładzie przestępstwa kazirodztwa "Kwartalnik Rynek-Społeczeństwo-Kultura", nr 2(23), s. 68-71
• Kranton R.Ekonomia tożsamości w 2016 roku: skąd biorą się podziały i normy społeczne? "Gospodarka narodowa", nr 6, s. 139-146
• Lubas K. (2017), Normy społeczne jako niezbędnik życia każdego człowieka. Analiza problemu na przykładzie norm moralnych, Kwartalnik Rynek-Społeczeństwo Kultura, nr 2(23)
• Sztompka P. (2012), Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków
• Zimbardo P., Gerrig R. (2012), Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Anna Błaszkiewicz