Tranzyt

Tranzyt przewóz osób lub ładunków z jednego państwa do drugiego przez obszar trzeciego. Jest formą eksportu usług (PWN 2005, s. 573); oznacza procedurę pozwalającą na przemieszczanie z jednego do drugiego miejsca znajdującego się na polskim obszarze celnym towarów niekrajowych, niepodlegających w tym czasie należnościom celnym przywozowym i środkom polityki handlowej, z zastosowaniem:

• dokumentów określonych przepisami prawa celnego,
• karnetu TIR, jeżeli:
  • rozpoczęło się lub ma się zakończyć poza polskim obszarem celnym
  • dotyczy przesyłek towarów, które mają zostać wyładowane na polskim obszarze celnym i które są przewożone wraz z towarami przeznaczonymi do wyładowania poza polskim obszarem celnym,
• karnetu ATA używanego jako dokument tranzytowy.

lub towarów krajowych w wypadkach określonych w przepisach szczególnych.

W zależności od rodzaju transportu wyróżniamy tranzyt:

• lądowy
• lądowo-morski
• morki i lotniskowy

TL;DR

Tranzyt to przewóz towarów lub osób z jednego państwa do drugiego przez obszar trzeciego. Może być realizowany za pomocą różnych procedur, takich jak TIR czy ATA. Tranzyt ma na celu ułatwienie przepływu towarów między państwami, jednak wymaga spełnienia określonych warunków i procedur celnych. W Polsce stosuje się trzy procedury tranzytu: krajową, TIR i WPT. Każda procedura ma swoje specyficzne zasady i wymogi. Procedura tranzytu polega na przedstawieniu zgłoszenia celnego, zabezpieczeniu należności celnych i podatkowych oraz przemieszczeniu towarów zgodnie z ustalonymi trasami. Zamknięcie procedury tranzytu następuje po dostarczeniu towarów do urzędu celnego przeznaczenia i przesłaniu odpowiednich dokumentów. Procedura TIR dotyczy przewozów drogowych, gdzie towar jest zamknięty nienaruszonymi zamknięciami celnymi. Procedura WPT jest ułatwieniem i uproszczeniem formalności celnych przy przewozach międzynarodowych.

Historia tranzytu

Po zakończeniu II wojny światowej nastąpił w Europie gwałtowny wzrost obrotu towarowego. Szybko stało się jasne, że czasochłonne i skomplikowane procedury celne stosowane przy każdorazowym przewozie towarów przez granicę stanowią poważne obciążenie i barierę dla wymiany towarowej. W istniejącej wówczas atmosferze współpracy między narodami rozpoczęto pod auspicjami Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych negocjacje zmierzające do zawarcia umowy międzynarodowej, której celem byłoby ułatwienie przewozu towarów w Europie. W 1949 r. zawarto pierwsze porozumienie TIR. Porozumienie to przewidywało wprowadzenie w szeregu państw Europy systemu gwarancyjnego zapewniającego zabezpieczenie należności celnych i innych opłat należnych w przypadku przewozów towarów w Europie realizowanych w ramach międzynarodowej wymiany handlowej

Procedura tranzytowa

Gdy towary są wprowadzane do danego państwa bądź na dane terytorium, organy celne żądają uiszczenia należności celnych i innych opłat oraz, w stosownych przypadkach, stosują środki polityki handlowej takie jak cła antydumpingowe. Dzieje się tak również w przypadku, gdy towary mają z założenia zostać jedynie przewiezione (odbyć tranzyt) przez obszar danego państwa czy terytorium w drodze docelowego państwa/terytorium. Jest możliwe, że przy spełnieniu określonych warunków uiszczone podatki i opłaty mogą zostać zwrócone, gdy towary opuszczą obszar danego państwa/terytorium. W następnym państwie /na następnym terytorium sytuacja ta może się powtórzyć. Towary mogą podlegać szeregowi procedur administracyjnych na przejściach granicznych zanim osiągną ostateczne miejsce przeznaczenia.

W Polsce są stosowane trzy procedury tranzytu:

• Krajowa procedura tranzytowa,
• Procedura TIR,
• Wspólna procedura tranzytowa WPT.

Krajowa procedura tranzytu może odbywać się między:

• Urzędami celnymi granicznymi - przeważnie wtedy gdy towary przywożone z zagranicy są przemieszczane przez polski obszar celny, a miejsce przeznaczenia znajduje się również za granicą,
• Urzędem celnym granicznym a urzędem celnym wewnętrznym - w większości wtedy gdy towary przywożone są z zagranicy do polskiego obszaru celnego jako miejsce przeznaczenia,
• Urzędem celnym wewnętrznym a urzędem celnym wewnętrznym granicznym - na ogół wtedy, gdy towary krajowe objęte procedurą wywozu lub uszlachetnienia są przemieszczane poza polski obszar celny,
• Urzędami celnymi wewnętrznymi w większości, gdy towary niekrajowe są przemieszczane prze polski obszar celny np. między składami celnymi.

Każde przemieszczanie towaru niekrajowego oraz towaru krajowego, który wcześniej został objęty procedura celną, musi odbywać się w procedurze tranzytu.

Rozpoczęcie procedury tranzytu polega na przedstawieniu w urzędzie celnym wyjścia zgłoszenia celnego na formularzach SAD wraz z wymaganymi dokumentami i zabezpieczenia na pokrycie należności celnych i podatkowych. Po zwolnieniu towarów do tranzytu i wyznaczeniu terminu dostarczenia przesyłki do urzędu celnego przeznaczenia, karta 1SAD pozostaje w urzędzie celnym wyjścia, natomiast karty 4, 5 i 7 SAD stanowią dokument tranzytowy i wraz z towarem są przewożone do urzędu celnego przeznaczenia.

W czasie stosowania procedury tranzytu krajowego nie można doładowywać ani wyładowywać towarów do przewożonej przesyłki. Towary objęte jednym zgłoszeniem celnym muszą zostać dostarczonego urzędu celnego przeznaczenia. Jeżeli istnieje konieczność doładowania towarów do przesyłki należy zakończyć jedną procedurę tranzytową i na dalszy odcinek trasy otworzyć nową operację tranzytową dla całości towaru lub nie zamykając pierwszej procedury otworzyć nową procedurę tranzytową dla doładowanego towaru. W jednym pojeździe można przewozić przesyłki objęte dwoma zgłoszeniami celnymi.

Zamknięcie procedury tranzytu może nastąpić w urzędzie celnym przeznaczenia, gdzie przedstawiane są towary oraz karty 4, 5 i 7 SAD.

Zamknięcie procedury tranzytu następuje dopiero, gdy karta 5 SAD zostanie przesłana do urzędu celnego wyjścia i pozwala na podjęcie decyzji o prawidłowym zakończeniu procedury i zwolnieniu zabezpieczenia. Jeżeli procedura tranzytu jest niezakończona, zabezpieczenie jest zatrzymane, aby w razie powstania długu celnego, jego kwota mogła być ściągnięta z zabezpieczenia.

Urząd celny wyjścia może wszcząć postępowanie poszukiwawcze, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia objęcia towarów procedurą tranzytu nie zostanie mu przesłana karta 5 SAD. Jeżeli karta 5 zaginie, zakończenie procedury tranzytu może być potwierdzone dowodem alternatywnym (kserokopia karty 4 SAD potwierdzona przez Urząd Celny przeznaczenia za zgodność z oryginałem).

Procedura TIR może być stosowana jedynie w przewozach drogowych bez przeładunku przez jedną lub kilka granic, gdy przesyłka jest zamknięta nienaruszonymi zamknięciami celnymi. Możliwe jest pokonanie fragmentów trasy drogą morską lub koleją, ale rozpoczęcie i zakończenie trasu musi odbywać się transportem drogowym. Dopuszczalne jest aby początek i koniec trasy przewozu znajdował się w tym samym państwie, lecz fragment trasy musi przebiegać przez terytorium obcego państwa. Konwencja TIR zwalnia ładunek od odprawy celnej w punktach granicznych po spełnieniu następujących warunków:

• Przejazd musi odbywać się tylko trasą zaakceptowaną lub określoną przez władze celne,
• Pojazd musi posiadać świadectwo dopuszczające do międzynarodowego transportu drogowego pod zamknięciami celnymi,
• Władze celne muszą założyć na skrzynię ładowną samochodu plomby celne, które sprawdzane są przez władze celne na granicy,
• Zaplombowany ładunek traktowany jest jako tzw. przesyłka celna i nie może wejść do obrotu w kraju, do którego nie jest przeznaczony.

W uzasadnionych przypadkach gdy zachodzi podejrzenie nieprawidłowości, międzynarodowy przewóz drogowy pod osłoną karnetu TIR, może podlegać kontroli celnej w dowolnym granicznym urzędzie celnym przejścia. Wspólna Procedura Tranzytowa - Konwencja WPT została sporządzona i podpisana przezWspólnotę Europejską i kraje EFTA. Była kolejnym po konwencji SAD krokiem do ujednolicenia i uproszczenia przepisów celnych. Można ją wykorzystywać do każdego rodzaju towarów. Podstawową zasadą procedury jest ułatwienie i uproszczenie czynności przewozu związanych z pokonywaniem granic. Przewozy odbywają się na podstawie jednego dokumentu tranzytowego (formularza SAD), jednego zabezpieczenia złożonego w urzędzie wyjścia i ważnego na cały przewóz. W urzędach celnych granicznych formalności celne są zredukowane do niezbędnego minimum.

Procedurę WPT można stosować w następujących przypadkach:

• W transporcie drogowym i w formie uproszczonej w kolejowym, morskim, lotniczym, rurociągowym, przewozach kontenerowych,
• Gdy występuje przekroczenie co najmniej jednej granicy między krajami stronami Konwencji,
• Gdy trasa przewozu prowadzi przez kraj trzeci, nie będący stroną konwencji, działanie Konwencji musi być zawieszone lub zakończone.

Tranzyt — artykuły polecane

Odprawa celna — Karnet ATA — Kabotaż — Strefa wolnocłowa — Faktura elektroniczna — Combiterms 2000 — Faktura wewnętrzna — Konwencja o międzynarodowym przewozie drogowym — Świadectwo pochodzenia

Bibliografia

• Komisja Europejska (2016), Podręcznik dotyczący procedur tranzytowych
• Starowicz W. (2006), Międzynarodowy transport drogowy (materiały przygotowujące do uzyskania certyfikatu kompetencji zawodowych), Zeszyty naukowo-techniczne, nr 15, zeszyt 129
• Ustawa z dnia 9 stycznia 1997 r. - Kodeks celny. Dz.U. 1997 nr 23 poz. 117

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Andrzej Kogut; Maciej Gruszka