Nowa Umowa Kapitałowa

Nowa Umowa Kapitałowa (Basel II) to zrewidowana wersja powstałej w 1988r. Umowy Kapitałowej, dotyczącej struktury oceny adekwatności kapitałowej instytucji finansowych (Basel I) opracowana przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego. Intencją NUK jest wzmocnienie bezpieczeństwa i stabilności międzynarodowego systemu bankowego oraz poprawa sposobu określania wymogów kapitałowych banku w zależności od poziomu ponoszonego ryzyka i rozmiarów prowadzonej działalności. Zamierzeniem autorów NUK jest również pełniejsze uwzględnienie w określaniu adekwatności kapitałowej innowacji finansowych, które pojawiły się w ostatnich latach.

Nowa Umowa Kapitałowa została opublikowana w czerwcu 2004 r. Prace nad tym dokumentem trwały od czerwca 1999 r., kiedy to przedstawiono do konsultacji pierwszy dokument zarysowujący nowe podejście do pomiaru adekwatności kapitałowej. Jej nowelizacja nastąpiła w listopadzie 2005 r. i w czerwcu 2006 r.

TL;DR

Nowa Umowa Kapitałowa (NUK), znana również jako Basel II, to zrewidowana wersja Umowy Kapitałowej opracowana przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego. Celem NUK jest wzmocnienie bezpieczeństwa i stabilności systemu bankowego poprzez lepsze powiązanie wymogów kapitałowych z rzeczywistym ryzykiem. Składa się z trzech filarów: oceny ryzyka kredytowego, roli nadzoru bankowego i zachowania dyscypliny rynkowej. Bazylea III, trzecia umowa bazylejska, ma na celu wzmocnienie wymogów kapitałowych banków poprzez zwiększenie płynności i zmniejszenie dźwigni finansowej.

Cel powstania

NUK jest dziełem Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego, stąd też powstały wymienne nazwy jak Basel II lub Bazylea II. Głównym celem reformy jest zwiększenie stabilności banków. Ma to nastąpić poprzez lepsze powiązanie wymogów kapitałowych z rzeczywistym ryzykiem, co ma także wyeliminować zachęty do manipulacji w rodzaju arbitrażu regulacyjnego.

Zapisy Basel II zostały przekształcone w prawo obowiązujące we wszystkich państwach Unii Europejskiej poprzez:

Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady nr 48/2006, oraz Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady nr 49/2006 zwane łącznie Capital Requirements Directive (CRD). Obecnie stosuje się dyrektywę CRD IV z 27 czerwca 2013 roku.

Struktura Nowej Umowy Kapitałowej

Nowa Umowa Kapitałowa składa się z trzech wzajemnie uzupełniających się filarów:

1. Filar I - dotyczy szacowania sumy minimalnych wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka kredytowego, rynkowego i operacyjnego. Podobnie jak w Umowie z 1988 r. oraz nowelizacji z 1996 r. minimalne wymogi kapitałowe opierają się na trzech podstawowych elementach: definicji kapitału regulacyjnego, aktywów ważonych ryzykiem oraz minimalnego wskaźnika relacji kapitału do aktywów ważonych ryzykiem, który przybiera następującą postać:

$R=[FW/AWR+12,5*(WKRR+WKRO)]*100\%$ gdzie:

R - współczynnik wypłacalności,

FW - fundusze własne,

AWR - suma aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem, obliczona dla ryzyka kredytowego,

WKRR - wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka rynkowego,

WKRO - wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka operacyjnego.

Ogólny współczynnik wypłacalności nie może być niższy niż 8%. Kapitał regulacyjny (fundusze własne) dzieli się na trzy kategorie: kapitał podstawowy, kapitał uzupełniający oraz kapitał III kategorii.

1. Filar II - określa on podstawową rolę nadzoru bankowego, jaką jest zachęcanie banków do stosowania wewnętrznych modeli szacowania wymogów kapitałowych i ustalenie docelowych kapitałów zgodnych z profilem ryzyka w danym banku oraz wewnętrznymi technikami kontroli ryzyka.
2. Filar III - zobowiązuje banki do zachowania odpowiedniej dyscypliny rynkowej, upoważniając je do ujawniania informacji na temat ich profilu ryzyka oraz poziomu kapitalizacji. Komitet Bazylejski podkreśla, że wysiłki podejmowane przez nadzór międzynarodowy w celu zapewnienia bezpieczeństwa i dobrej kondycji systemu bankowego mogą być wynagrodzone sukcesem dzięki dyscyplinującej roli rynku. Udostępnianie informacji uczestnikom rynku motywuje bowiem podmioty informujące do dbałości o wyniki finansowe i inne dane dotyczące spółki, gdy ich odbiorcami są konkurenci, inwestorzy i klienci. Dlatego tak ważną rolę odgrywa rzetelność i uczciwość władz banków. Propozycje dotyczące tematu dyscypliny rynkowej pozostają w ścisłym związku z wymaganiami sprawozdawczymi i w zakresie przyjętych metod oceny ryzyka.

Bazylea III

W latach 2010-2011 przez członków Bazylejskiego Komitetu ds. Nadzoru Bankowego została uzgodniona trzecia umowa bazylejska. Miała ona zostać wprowadzona w latach 2013-2015 lecz na ten moment czas ten został przedłużony do 31 marca 2019. Bazylea III została opracowana w odpowiedzi na niedociągnięcia w przepisach finansowych ujawnione w związku z kryzysem finansowym w latach 2007-2008. Trzecia część porozumień bazylejskich ma na celu wzmocnienie wymogów kapitałowych banków poprzez zwiększenie płynności banków i zmniejszenie dźwigni finansowej.

Nowa Umowa Kapitałowa — artykuły polecane

Bank Rozrachunków Międzynarodowych — Komitet Bazylejski — Europejski System Walutowy — Prospekt emisyjny — Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych — Normy ostrożnościowe — Zasada nadzoru kraju macierzystego — GAAP — Dyrektywa w sprawie wymogów kapitałowych

Bibliografia

• Balcerowicz E. (red.) (2008), NUK - Nowa Umowa Kapitałowa, Zesz.Nauk. nr 98, Fundacja Naukowa CASE i BRE Bank SA, Warszawa
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniająca dyrektywę 2002/87/WE i uchylająca dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE Tekst mający znaczenie dla EOG Document 32013L0036
• Dzieliński M. (2008), Wpływ nowych regulacji kapitałowych na konkurencyjność polskich banków, Zeszyt nr. 229
• Iwanicz-Drozdowska M. (2004), Ewolucja regulacji w zakresie adekwatności kapitałowej banków, Bezpieczny Bank, nr 1
• Stefański M. (2006), Nowe regulacje dotyczące wymagań kapitałowych wobec banków, Materiały i Studia, nr 212
• Wierzba R., Iwanicz-Drozdowska M., Lepczyński B. (red.) (2004), Nowa umowa kapitałowa Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego - konsekwencje dla gospodarki i sektora bankowego w Polsce, Gdańsk
• Zombirt J. (2007), Nowa Umowa Kapitałowa: ewolucja czy rewolucja, CeDeWu, Warszawa
• Żółtkowski W. (2009), Zarządzanie ryzykiem bankowym w praktyce: w kontekście Nowej Umowy Kapitałowej (Basel II), CeDeWu, Warszawa

Autor: Michał Gruca, Marta Mieszczak