Podatek

Podatek jest powszechnym, nieodpłatnym, przymusowym, pieniężnym oraz bezzwrotnym świadczeniem o charakterze ogólnym, które jest nakładane jednostronnie przez związek publicznoprawny. Związkami publicznoprawnymi o których mowa w definicji są przede wszystkim państwo oraz jednostki samorządu terytorialnego.

Nieodpłatny charakter podatków oznacza brak świadczeń ze strony związku publicznoprawnego na rzecz podatnika. Przez bezzwrotność podatku rozumie się, iż pobrane kwoty podatków nie podlegają bezpośredniemu zwrotowi na rzecz podatnika. Można natomiast mówić o pośrednim zwrocie podatków jako inwestycja z wydatków publicznych. Podatki stanowią dochód publiczny, z którego realizowane są zadania ogólnospołeczne, z których korzystają płatnicy podatku i członkowie ich rodzin - przykładem może być sytuacja, kiedy z podatków mieszkańców gmina wybuduje obiekty użytku publicznego, takie jak droga. Przymusowość podatków objawia się ich nałożeniem przez odpowiednie regulacje prawne oraz możliwość egzekwowania ich przez uprawnione do tego organy. Podatki mają charakter pieniężny, co oznacza, iż wyrażane są one w jednostkach pieniężnych.

Podstawą prawną opodatkowania na terenie Polski można znaleźć w artykule 217 Konstytucji. Polskie prawo podatkowe oraz postępowanie podatkowe regulowane są przez ustawę zwaną Ordynacją Podatkową. Dodatkowo, szczegółowe postanowienia na temat każdego z podatków wprowadzają odrębne ustawy.

Podatnikiem nazywana jest osoba fizyczna, prawna lub niepełna osoba prawna na której ciąży obowiązek podatkowy. Płatnikiem jest jednostka obowiązana do obliczenia, pobrania i terminowe wpłacenia podatku do odpowiedniego organu. Podatnik i płatnik danego podatku nie zawsze są tożsamą osobą.

Przedmiotem opodatkowanie może być przychód, dochód (różnica między przychodem a poniesionymi kosztami), posiadany majątek, cena produktu/usługi. Stawki podatku mogą być wyrażone kwotowo lub procentowo.

TL;DR

Podatek to nieodpłatne, przymusowe, pieniężne świadczenie nakładane przez państwo lub jednostki samorządu terytorialnego. Podatki są źródłem dochodów państwa i mają funkcje fiskalne, regulacyjne i stymulacyjne. W Polsce istnieje wiele rodzajów podatków, w tym podatki bezpośrednie (dochodowe i dotyczące własności) oraz podatki pośrednie (VAT, akcyza).

Funkcje podatku

Funkcje podatku utożsamiane są z rolą podatku i określają miejsce, jakie zajmuje on w gospodarce (Majchrzycka-Guzowska, 1995, s. 77) Wyróżniamy trzy podstawowe funkcje podatku:

• Funkcja fiskalna - ma ona pierwszorzędne znaczenie. Zasadniczą funkcją podatku jest przynoszenie państwu dochodów budżetowych. Wpływy z podatków są podstawą funkcjonowania państwa, gdyż stanowią jego główne źródło dochodów.
• Funkcja regulacyjna - polega na wpływaniu na dochody i majątek podmiotów objętych podatkiem. Tak więc za pośrednictwem podatków odbywa się redystrybucja środków pomiędzy podmiotami gospodarczymi, a budżetem państwa.
• Funkcja stymulacyjna - polega na zróżnicowaniu przez państwo obciążeń podatkowych jakim podlegają poszczególne podmioty w gospodarce, w celu wywarcia konkretnego wypływu na decyzje tychże podmiotów. Państwo może więc używać instrumentów podatkowych w celu zachęcenia lub zniechęcenia podmiotów gospodarczych do podjęcia działań w określonym kierunku.

Rodzaje podatków

Podatki bezpośrednie

Do tego typu podatków należą te, które obciążają bezpośrednio podatnika.

Podatki dochodowe

• podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT - Personal Income Tax),
• podatek dochodowy od osób prawnych (CIT - Corporate Income Tax),

Podatki dotyczące własności

• Podatki od nieruchomości (w tym podatek gruntowy, podatek leśny)
• Podatek od spadków i darowizn

Pozostałe

• podatek od czynności cywilnoprawnych,
• podatek rolny,
• podatek leśny,
• podatek od środków transportowych,
• podatek tonażowy,
• podatek od wydobycia niektórych kopalin.

Podatki pośrednie

Podatki pośrednie nie wpływają bezpośrednio do Urzędu Skarbowego, lecz są pobierane wraz z transakcją zakupu dobra lub usługi. Podatnikami podatków pośrednich są jednostki produkujące lub sprzedające dane produkty lub usługi. Jednakże, nie ponoszą oni ekonomicznych kosztów związanych z podatkiem, a jedynie zobowiązani są odprowadzać wpłaty do Urzędu Skarbowego. Podmiotem obciążonym kosztami ekonomicznymi związanymi z podatkami pośrednimi jest nabywca detaliczny nieuprawniony do odprowadzania podatku, na przykład osoba fizyczna lub przedsiębiorstwo zwolnione z VAT. Do podatków pośrednich należą:

• VAT (Value Added Tax)- podatek od wartości dodanej
• Akcyza - podatek pobierany od spożycia wybranych artykułów, wliczany do ceny towaru
• Podatek od gier losowych

Patrz także:

• Opór podatkowy
• Wspólna skonsolidowana podstawa opodatkowania przedsiębiorstw
• Dzień wolności podatkowej

Podatek — artykuły polecane

Zwolnienia podatkowe — Podatek akcyzowy — Ustawa o podatku dochodowym — Przedmiot, podstawa i podmiot opodatkowania — Podstawa opodatkowania — Podatek od sprzedaży — Podatek pośredni — Podatek obrotowy — Opłata skarbowa

Bibliografia

• Gacka-Asiewicz A. (red.) (2013), Prawo finansowe w pigułce, C.H. Beck, Warszawa
• Głuchowski J. (2006), Polskie prawo podatkowe, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Leszczyńska M. (2013), Polityka fiskalna państwa a dochody polskich gospodarstw domowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Majchrzycka-Guzowska A. (2016), Finanse i prawo finansowe, LexisNexis, Warszawa
• Sloman J. (2001), Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926

Autor: Witold Mruk, AS

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.