Metodyka społeczna Checklanda

Podstawowym założeniem metodyki jest wielostronność spojrzeń na dane zagadnienie i możliwość alternatywnych interpretacji. Podejście zakłada, że poszczególni ludzie mają indywidualne koncepcje rozwiązania problemu i różnie postrzegają system, wewnątrz którego istnieją. Metodyka społeczna jest systemem uczenia się zbioru problematycznych sytuacji w działalności ludzkiej, prowadzących do odpowiedniego zachowania w określonej sytuacji. Twórcą metodyki społecznej (Soft Systems Methodology), powstałej w latach 60. XX w. jest P. Checkland, profesor University of Lancaster w Wielkiej Brytanii.

TL;DR

Metodyka społeczna Checklanda polega na wielostronnym spojrzeniu na problem, uwzględniając indywidualne koncepcje rozwiązania. Składa się z siedmiu etapów, obejmujących wprowadzenie do sytuacji problemowej, rozpoznanie, formułowanie definicji, opracowanie modelu, porównanie z rzeczywistością, określanie zmian i wdrożenie. Celem metodyki jest poprawa komunikacji i osiągnięcie pożądanych zmian.

Cykl postępowania w metodyce społecznej Checklanda

Tworzenie systemu informacyjnego w metodyce społecznej przebiega w siedmiu etapach.

Etap I. Wprowadzenie do sytuacji problemowej. Wprowadzenie polega na określeniu przez użytkowników systemu (menedżerów i pracowników) zakresu zadań i sposobów ich realizowania stanowiących o sytuacji problemowej oraz na próbie zdefiniowania opisanej sytuacji przez analityka.

Etap II. Rozpoznanie sytuacji problemowej. Podstawą rozpoznania jest próba wskazania przez menedżerów i pracowników definicji sytuacji problemowej zainicjowana w trakcie etapu I. W etapie II analityk zapoznaje się z sytuacją problemową, zbierając informacje niezbędne do sformułowania definicji dla odpowiednich systemów celowej działalności. Informacje te mogą pochodzić z trzech źródeł:

• struktura organizacyjna oraz czynniki, których nie da się łatwo zmieni
• procesy i transformacje przebiegające wewnątrz systemu
• zachowania organizacyjne członków (wnioski, uwagi krytyczne, skargi).

W trakcie gromadzenia informacji analityk może wykorzystać tradycyjne narzędzia i techniki: obserwacje, wywiady, kwestionariusze z pytaniami zamkniętymi i otwartymi, protokół zdarzeń krytycznych, nagrania wideo, warsztaty i dyskusje. Techniką właściwą dla realizacji dwóch pierwszych etapów metodyki są wzbogacone wizerunki sytuacji. Są one odwzorowaniem struktury i dynamiki analizowanej sytuacji, tj. powiązań i zależności między stanowiskami i komórkami organizacyjnymi, pełnionymi przez nie rolami, występującymi konfliktami, strukturami, zdarzeniami i procesami w sytuacji problemowej. Technicznie mają one postać "obrazków", zawierających rysunki, ikony, symbole, powiązania i opisy.

Etap III. Formułowanie definicji podstawowych dla odpowiednich systemów celowej działalności Rezultatem rozpoznania sytuacji problemowej i jej opisania jest zdefiniowanie systemu celowej działalności w ramach dyskusji na podstawie różnych interpretacji świata rzeczywistego. Osiągnięcie właściwego opisu, adekwatnego do sposobów postrzegania wszystkich uczestników systemu, jest podstawą podjęcia działań doskonalących. Definicje podstawowe zwane są definicjami CATWOE, gdyż w trakcie ich formułowania rozpatruje się następujące elementy:

• C (customers) - klienci działalności celowej
• A (actors) - wykonawcy działalności celowej
• T (transformation) - przedstawienie celowej działalności w postaci procesu (wejście - transformacja - wyjście)
• W (weltanschauung) - sens definicji podstawowej z punktu widzenia danego kontekstu
• O (owner) - właściciele problemu mający uprawnienia do podjęcia bądź zakończenia działalności celowej
• E (environmental) - otoczenie systemu (możliwości i ograniczenia).

Etap IV. Opracowanie modelu konceptualnego. Polega na powiązaniu procesów realizowanych w ramach celowej działalności. Końcowy model konceptualny opisuje system docelowy złożony z określonych komponentów systemu będących w interakcji wewnątrz systemu. Każdy system powinien mieć określone granice działania oraz mieć zdolność dostosowywania się do warunków zmieniającego się otoczenia. W trakcie tworzenia modelu konceptualnego należy uwzględnić kryteria "trzech E":

• skuteczność (efficacy) - pozwala znaleźć odpowiedź na pytanie, czy zaangażowane środki przynoszą zamierzony efekt
• wydajność (efficiency) - określa relację pomiędzy wartością otrzymanego wyniku a wartością zaangażowanych zasobów
• efektywność (effectiveness) - mówi o wyniku transformacji w systemie działalności celowej i osiągnięciu założonego celu.

Etap V. Porównanie modelu konceptualnego ze światem rzeczywistym. Celem porównania jest zarejestrowanie różnic pomiędzy modelem i rzeczywistymi zdarzeniami według kryteriów skuteczności, wydajności i efektywności.

Etap VI. Określenie pożądanych, możliwych do zrealizowania zmian. W trakcie dyskusji, analitycy i uczestnicy działalności celowej rozważają możliwości ulepszenia sytuacji problemowej.

Etap VII. Podjęcie działań mających na celu udoskonalenie sytuacji problemowej. Etap ten polega na wdrożeniu modelu uwzględniającego uwagi i poprawki zaproponowane w ramach etapu V i VI.

Cele metodyki społecznej

• Poprawa procesu komunikowania się, negocjowania i porozumiewania osób i grup zainteresowanych.
• Nakładanie się różnych punktów widzenia pozwala trafniej zdefiniować podstawowe działalności i w konsekwencji osiągnąć pożądaną zmianę.
• Efektem zastosowania podejścia społecznego w tworzeniu systemu informatycznego w przedsiębiorstwie jest zbiór wzbogaconych wizerunków, definicji podstawowych CATWOE i modeli konceptualnych w miejsce precyzyjnych opisów graficznych będących efektem podejścia technicznego.

Metodyka społeczna Checklanda — artykuły polecane

Podejście systemowe — System informacyjny negocjacji — Podejście procesowe — Model organizacji — Metodyka badania potrzeb informacyjnych — Modelowanie — Strategia koalicji (negocjacje) — Funkcja informacyjna — Zarządzanie strategiczne

Bibliografia

• Czekaj J. (red.) (2007), Metody organizacji i zarządzania, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków

Autor: Justyna Płonka