Klauzula wykonalności

Klauzula wykonalności jest częścią tytułu wykonawczego, który jest podstawą egzekucji komorniczej. Klauzula wykonalności jest aktem sądu, który wydawany jest na wniosek wierzyciela bądź z urzędu. W momencie gdy tytuł egzekucyjny zostanie opatrzony klauzulą wykonalności, tytuł ten zostaje zmieniony w tytuł wykonawczy. Innymi słowy, klauzula wykonalności określa, że dokument posiada tytuł wykonawczy. W związku z powyższym wszelkie osoby i urzędy są zobowiązane przyjąć ustalenia aktu oraz udzielić wszelakiej pomocy przy ich realizacji. Tytuł egzekucyjny wykonuje się zazwyczaj pod przymusnaem, prowadząc odpowiednią egzekucję sądową. Jeśli dany tytuł egzekucyjny posiada orzeczenie klauzuli wykonalności, sąd dostaje możliwość rozpoczęcia egzekucyjnego postępowania sądowego oraz w następstwie egzekucji pieniężnej bądź niepieniężnej. Treść aktu klauzuli wykonalności jest dokładnie określona w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości (Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości, 18 sierpnia 2014).

Przebieg postępowania

Postępowanie zostaje wszczęte zazwyczaj poprzez złożenie wniosku przez wierzyciela. Czasami również sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu, jednak są to nieliczne przypadki. Na posiedzeniu niejawnym (bez udziału stron postępowania), sąd decyduje o nadaniu klauzuli lub jej oddaleniu, gdy nie dostrzega powodów do jej nadania. Sąd w postępowaniu stwierdza, czy dokument, który opatrzony ma być klauzulą wykonalności, w rozumieniu Kodeksu postępowania cywilnego posiada tytuł egzekucyjny. Tytułem egzekucyjnym natomiast może być wyłącznie dokument, który posiada obowiązek przymusowego wykonania czynności oraz ściśle określoną osobę, która tą czynność ma wykonać. Klauzulę wykonalności nadaje się przeciwko dłużnikowi, na rzecz wierzyciela. Zarówno wierzycielowi jak i dłużnikowi przysługuje odwołanie od nadania klauzuli wykonalności w terminie tygodnia. Dla wierzyciela termin 7 dni rozpoczyna się w momencie dostarczenia mu przez sąd postanowienia sądowego, a dla dłużnika w momencie doręczenia zawiadomienia o rozpoczęciu egzekucji. Zapłatę należy uiścić niezwłocznie po uprawomocnieniu się wyroku. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, to tytułom egzekucyjnym, zasądzającym świadczenie w walutach obcych, sąd nadaje klauzulę wykonalności ze zobowiązaniem komornika do przeliczenia zasądzonej kwoty na walutę polską według średniego kursu złotego, w stosunku do walut obcych ogłoszonych przez Narodowy Bank Polski, w dniu poprzedzającym przekazanie należności wierzycielowi (Kodeks postępowania cywilnego, 17 listopad 1964, dział II art. 776-795).

Tytuły egzekucyjne

Z mocy dyspozycji art. 777 K.p.c. tytułem egzekucyjnym jest:

• orzeczenie sądu, prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem,
• orzeczenie referendarza sądowego, prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu,
• inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej,
• wyrok sądu polubownego lub ugoda zawarta przed takim sądem,
• ugoda przed mediatorem,
• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji, i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie oznaczonych, albo też obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, lokalu, nieruchomości lub statku wpisanego do rejestru, w przypadku gdy termin zapłaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany,
• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji, i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji na podstawie tego aktu o całość lub część roszczenia, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności,
• akt notarialny, w którym właściciel nieruchomości albo wierzyciel wierzytelności obciążonych hipoteką, niebędący dłużnikiem osobistym, poddał się egzekucji z obciążonej nieruchomości albo wierzytelności, w celu zaspokojenia wierzyciela hipotecznego, jeżeli wysokość wierzytelności podlegającej zaspokojeniu jest w akcie określona wprost albo oznaczona za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, oraz gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia egzekucji o część lub całość roszczenia, jak również wskazany jest termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności,
• akt notarialny, w którym niebędący dłużnikiem osobistym, właściciel ruchomości lub prawa obciążonych zastawem rejestrowym albo zastawem, poddaje się egzekucji z obciążonych składników w celu zaspokojenia zastawnika.

Co istotne, tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko spółce (jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej) sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna. (Kodeks postępowania cywilnego, 17 listopad 1964, art. 777)

Zmiana przepisów nadawania klauzuli wykonalności

Tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu, klauzulę wykonalności nadawał sąd pierwszej instancji, w którym sprawa się toczyła. Sąd drugiej instancji nadawał klauzulę, dopóki znajdowały się w nim akta sprawy; nie dotyczyło to jednak Sądu Najwyższego. Tytułom egzekucyjnym (o których mowa w art. 777 par. 1 pkt 1, 3-6 i par. 3 K.p.c.), klauzulę wykonalności mógł nadać także referendarz sądowy (z wyłączeniem przypadków wymienionych w art. 778, 787, 788, 789 K.p.c.). Przepisy te od dnia 1 stycznia 2010 roku uległy zmianie i zgodnie ze znowelizowanym ich brzmieniem, tytułowi egzekucyjnemu (o którym mowa w art. 783 par. 4), klauzulę wykonalności (w przypadkach określonych w art. 778, 787, 788 oraz 789), nadaje sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika, zaś do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności (o którym mowa w par. 12) należy dołączyć dokument uzyskany z systemu teleinformatycznego, umożliwiający sądowi weryfikację istnienia i treści tytułu wykonawczego. Przed rozpoznaniem wniosku, istnienie i treść tytułu wykonawczego podlega zweryfikowaniu przez sędziego lub referendarza sądowego w systemie teleinformatycznym (Kodeks postępowania cywilnego, 17 listopad 1964, art. 777-778, 783, 787-789).

Uzależnienie tytułu egzekucyjnego od zdarzenia

Jeżeli wykonanie tytułu egzekucyjnego jest uzależnione od zdarzenia, które udowodnić powinien wierzyciel, sąd nada klauzulę wykonalności dopiero po dostarczeniu dowodu tego zdarzenia w formie dokumentu urzędowego lub prywatnego z podpisem urzędowo poświadczonym. Nie dotyczy to przypadków, gdy wykonanie jest uzależnione od równoczesnego świadczenia wzajemnego, chyba że świadczenie dłużnika polega na oświadczeniu woli. Jeżeli natomiast obowiązek wypłaty wynagrodzenia zasądzonego w orzeczeniu przywracającym do pracy lub ustalonego w ugodzie jest uzależniony od podjęcia przez pracownika pracy, klauzulę wykonalności w części dotyczącej tego wynagrodzenia nadaje się po stwierdzeniu, że pracownik podjął pracę.

TL;DR

Klauzula wykonalności jest częścią tytułu wykonawczego, który jest podstawą egzekucji komorniczej. Klauzula wykonalności jest aktem sądu, który wydawany jest na wniosek wierzyciela lub z urzędu. Jej nadanie pozwala na rozpoczęcie egzekucji sądowej. Tytuł egzekucyjny może być wydany w różnych sytuacjach, np. na podstawie orzeczenia sądu, ugody lub aktu notarialnego. Przepisy dotyczące nadawania klauzuli wykonalności zmieniły się w 2010 roku. W przypadku gdy wykonanie tytułu egzekucyjnego jest uzależnione od zdarzenia, wierzyciel musi dostarczyć dowód tego zdarzenia.

Klauzula wykonalności — artykuły polecane

Sądowy tytuł egzekucyjny — Nakaz zapłaty — Rygor natychmiastowej wykonalności — Zobowiązanie podatkowe — Tytuł wykonawczy — Protest wekslowy — Postępowanie nakazowe — Zajęcie komornicze — Postępowanie zabezpieczające

Bibliografia

• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości (18 sierpnia 2014), Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia brzmienia klauzuli wykonalności, Warszawa
• Schmidt, R. (2010). Nadanie klauzuli wykonalności ugodzie zawartej przed mediatorem, Kwartalnik ADR, nr 1, Warszawa
• Szczurek Z. (2005), Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, Currenda, Sopot
• Świeboda Z. (2004), Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego. Część druga. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, wyd. 3, Warszawa
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego. Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296

Autor: Natalia Kudełko, Michał Chudykowski