Olej

Olej - oleista ciecz lub łatwo topliwe ciało stałe nierozpuszczalne w wodzie; oleje roślinne są mieszaninami estrów gliceryny, kwasów tłuszczowych; oleje mineralne są mieszaninami węglowodorów; oleje zwierzęce są to ciekłe tłuszcze zwierzęce o dużej charakterystycznej dla nich zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych [Leksykon naukowo-techniczny, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1984]

Rodzaje

• Oleje zwierzęce - ciekłe tłuszcze zwierzęce o dużej charakterystycznej dla nich zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych; do najważniejszych olei zwierzęcych należą trany otrzymywane z ryb i ssaków morskich; ze zwierząt lądowych otrzymuje się między innymi spoż. oleomargarynę oraz oleje używane do celów technicznych np. olej kostny (otrzymywany z kości, rogów itp.) olej kokonowy (z odpadowych poczwarek jedwabnika) [Encyklopedia Powszechna PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1975]
• Oleje przemysłowe - oleje mineralne o bardzo zróżnicowanych własnościach i różnorakim przeznaczeniu, stosowane w różnych gałęziach przemysłu. Do olei przemysłowych zaliczmy oleje wrzecionowe maszynowe, turbinowe, przekładniowe [Słownik pojęć towaroznawczych pod red. Ignacego Dudy, Wydawnictwo: Akademia Ekonomiczna w Krakowie 1994]
• Oleje roślinne surowe - tłuszcze mające w temperaturze pokojowej konsystencję płynną, otrzymywane z nasion lub owoców roślinnych oleistych nie poddane rafinacji. Oleje surowe po przeprowadzaniu pełnej rafinacji to oleje roślinne rafinowane przeznaczone co celów spożywczych. Do najważniejszych olejów roślinnych surowych należą: olej arachidowy, olej bawełniany, olej kokosowy, olej makowy, olej sezamowy, olej słonecznikowy, olej sojowy, olej z dyni oleistej, olej z kapusty abisyńskiej, olej z ziaren palowych.[Ziemiański Michał, Słownik towaroznawczy artykułów żywnościowych. Warszawa: Wydawnictwo przemysłu lekkiego i spożywczego 1968]
• Olej rybny olej otrzymywany z całych ryb lub ich części jako główny produkt przy przerobie tłustych ryb poławianych specjalnie w tym celu (menhaden) lub jako produkt uboczny powstający przy wytwarzaniu mączki rybnej z odpadów przy obróbce wstępnej. Olej rybny składa się z trójglicerydów kwasów tłuszczowych i domieszki substancji nie ulegających zmydlaniu. Ogólny udział kwasów tłuszczowych wynosi około 20% (…), zależnie od rodzaju i gatunku surowca oleje rybne zawierają od kilku do kilkuset tysięcy j.m. witaminy A w 1g i ok. 10-krotnie mniej witaminy D. Szczególnie bogate w witaminy są oleje z wątrób ryb. Olej rybny surowy jest to olej nie poddany obróbce uszlachetniającej, zaś olej rybny techniczny pochodzi z nieświeżych surowców. Oleje rybne w zależności od pochodzenia i własności stosowane są do celów leczniczych, spożywczych i technicznych [Nowa encyklopedia powszechna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997]

Zastosowanie olejów w różnych dziedzinach życia

Oleje spożywcze

Oleje spożywcze są nieodłącznym elementem naszej kuchni. Różnorodność dostępnych na rynku olejów pozwala nam na różnorodne zastosowanie ich w codziennych posiłkach. Oleje roślinne, takie jak olej rzepakowy, oliwa z oliwek, olej słonecznikowy czy olej z awokado, są często używane do smażenia potraw. Ich zaletą jest wysoka temperatura dymienia, co oznacza, że są stabilne w wysokich temperaturach i nie tracą swoich właściwości odżywczych. Ponadto, oleje roślinne są często stosowane w produkcji dressingów do sałatek, nadając im nie tylko smak, ale także dodatkową wartość odżywczą.

Warto wspomnieć o różnicy między olejami tłoczonymi na zimno a rafinowanymi. Oleje tłoczone na zimno są produkowane bez użycia wysokich temperatur, co pozwala zachować większość składników odżywczych, takich jak witaminy, minerały i przeciwutleniacze. Z kolei oleje rafinowane są poddawane procesowi rafinacji, który usuwa niepożądane zanieczyszczenia i nadaje im dłuższą trwałość, ale może także usunąć część wartości odżywczych.

Ważne jest również przechowywanie i użytkowanie olejów spożywczych. Należy je przechowywać w ciemnym i chłodnym miejscu, aby zapobiec utlenianiu i pogorszeniu jakości. Ponadto, oleje spożywcze powinny być używane z umiarem, ze względu na ich wysoką zawartość kalorii i tłuszczów.

Oleje kosmetyczne

Oleje kosmetyczne są coraz bardziej popularne ze względu na swoje właściwości pielęgnacyjne dla skóry i włosów. Jednym z popularnych olejów kosmetycznych jest olej arganowy, który jest naturalnym środkiem nawilżającym. Bogaty w witaminę E i przeciwutleniacze, olej arganowy pomaga w utrzymaniu wilgoci w skórze, poprawiając jej elastyczność i nawilżenie. Jest również stosowany do pielęgnacji włosów, nadając im połysk i łagodząc suche końcówki.

Innym popularnym olejem kosmetycznym jest olej jojoba, szczególnie polecany dla skóry tłustej i mieszanej. Olej jojoba reguluje wydzielanie sebum, dzięki czemu redukuje błyszczenie się skóry i minimalizuje widoczność porów. Ponadto, oleje roślinne bogate w witaminę E, takie jak olej z awokado czy olej z nasion marchwi, mają korzystny wpływ na kondycję skóry, nawilżając ją i poprawiając jej elastyczność.

Oleje esencjonalne, takie jak olejek z lawendy, mięty pieprzowej czy drzewa herbacianego, znalazły swoje zastosowanie w aromaterapii. Mają one korzystny wpływ na zdrowie psychiczne i dobre samopoczucie. Oleje esencjonalne mogą być stosowane w masażu, inhalacjach, kąpielach czy kompresach, aby złagodzić objawy różnych dolegliwości, takich jak ból głowy, stres czy bezsenność.

Oleje przemysłowe

Oleje przemysłowe mają szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach produkcji. W przemyśle farb i lakierów, oleje są wykorzystywane jako rozpuszczalniki i dodatki, które wpływają na właściwości i trwałość powłok malarskich. W przypadku smarów i płynów hydraulicznych, właściwości olejów, takie jak lepkość i odporność na wysokie temperatury, są kluczowe dla ich skutecznego działania.

Oleje są również stosowane w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym. W produkcji żywności, oleje są wykorzystywane do smażenia, przygotowywania produktów wędzonych czy produkcji margaryn. W farmacji, oleje są często składnikiem różnych produktów, takich jak kremy czy maści.

Ważne są wymagania dotyczące jakości i czystości olejów przemysłowych. Konieczne jest spełnienie określonych norm i standardów, aby zapewnić ich bezpieczne i skuteczne zastosowanie w różnych procesach produkcyjnych.

Oleje lecznicze

Oleje lecznicze, takie jak olej z oregano czy olej konopny, mają potencjał do wykazywania różnych właściwości zdrowotnych. Olej z oregano jest znany ze swoich właściwości przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych. Rozwiązania z olejem z oregano mogą być stosowane zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie, aby zwalczać infekcje i wspomagać proces gojenia.

Olej konopny, pochodzący z rośliny konopi siewnej, ma potencjał do wykazywania korzystnego wpływu na zdrowie. Zawiera on związki, takie jak kannabinoidy, które mogą mieć działanie przeciwbólowe, przeciwlękowe czy przeciwzapalne. Olej konopny może być stosowany doustnie lub zewnętrznie, w zależności od celu terapeutycznego.

Oleje eteryczne, takie jak olejek lawendowy czy cytrynowy, mają pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne i dobre samopoczucie. Aromaterapia, która wykorzystuje oleje eteryczne, może pomóc w redukcji stresu, poprawie nastroju czy złagodzeniu objawów lęku. Ważne jest jednak bezpieczne stosowanie olejów leczniczych i przestrzeganie zaleceń dotyczących dawkowania, aby uniknąć ewentualnych skutków ubocznych.

Inne rodzaje olejów

Oleje eteryczne

Oleje eteryczne są ekstrahowane z roślin i mają intensywny zapach oraz różnorodne właściwości terapeutyczne. Są szeroko stosowane w aromaterapii i naturalnej medycynie. Olejki eteryczne, takie jak olejek lawendowy, miętowy czy eukaliptusowy, mają korzystny wpływ na nastrój i samopoczucie. Mogą być stosowane w masażu, inhalacjach, kąpielach czy kompresach, aby złagodzić objawy różnych dolegliwości, takich jak ból głowy, stres czy bezsenność. Ważne jest jednak bezpieczne stosowanie olejków eterycznych i przestrzeganie zasad dawkowania, ponieważ są one bardzo skoncentrowane i mogą powodować podrażnienia skóry lub inne skutki uboczne.

Oleje silnikowe

Oleje silnikowe są kluczowym elementem konserwacji silnika samochodowego. Istnieją trzy rodzaje olejów silnikowych: syntetyczne, półsyntetyczne i mineralne. Oleje silnikowe mają różne właściwości, takie jak lepkość i rozpuszczalność, które wpływają na wydajność i żywotność silnika. Ważne jest regularne zmienianie oleju silnikowego i przestrzeganie zaleceń producenta dotyczących konserwacji silnika. Ponadto, istnieją normy i standardy jakości dla olejów silnikowych, które muszą być spełnione, aby zapewnić odpowiednią pracę silnika.

Oleje smakowe

Oleje smakowe są używane w kuchni, aby dodać potrawom charakterystyczny smak i aromat. Jednym z luksusowych olejów smakowych jest olej truflowy, który jest wykorzystywany do podkreślania smaku potraw, takich jak makarony czy risotto. Olej z pestek winogron jest szeroko stosowany zarówno w kuchni, jak i w kosmetyce. Ma delikatny smak i jest bogaty w przeciwutleniacze, które mają korzystny wpływ na zdrowie skóry. Oleje smakowe są również wykorzystywane w produkcji słodyczy i napojów, aby nadają im unikalny smak i aromat.

Olej — artykuły polecane

Odżywka — Celuloid — Poliuretan — Okleina — Poliwęglany — Flotacja — Poli (metakrylan metylu) — Grupy żywności — Polistyren

Bibliografia

• Czerni S. (red.) (1984), Leksykon naukowo-techniczny, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa
• Duda I. (red.) (1984), Słownik pojęć towaroznawczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Korzemski J. (red.) (1978), Encyklopedia Techniki, Przemysł spożywczy, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa
• PWN (1975), Encyklopedia Powszechna PWN, PWN, Warszawa
• PWN (2004), Nowa encyklopedia powszechna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Ziemiański M. (red.) (1968), Słownik towaroznawczy artykułów żywnościowych, Wydawnictwo przemysłu lekkiego i spożywczego, Warszawa

Autor: Sylwia Wyleciał