Oligarchia

Oligarchia
Polecane artykuły
Unia personalna Kartel Społeczeństwo obywatelskie Think-tank Teoria dominacji przedsiębiorstwa Tulipmania Międzynarodowe Targi Poznańskie Korupcja Yuppie

Oligarchia - (gr. ὀλίγος - "mało" i ἄρχω - "władza") w języku potocznym jest to grupa ludzi zamożnych, przedstawicieli wielkiego biznesu, dominujących w jakiejś branży, którzy posiadają silny wpływ polityczny i wywierają presję na rządzących danym państwem. Ponadto, członkowie oligarchii tworzą mało liczną grupę, która jest uprzywilejowana oraz wewnętrznie powiązana. Historycznie, znaczenie słowa "oligarcha", odnosiło się do osoby, która wchodziła w skład małej grupy sprawującej rządy, wywodzącej się z arystokracji rodowej, bądź majątkowej.

Historia oligarchii

Źródła oligarchii sięgają czasów antycznych, gdzie w starożytnej Grecji została ona wspomniana przez Arystotelesa w jego Polityce. Oznaczające w języku greckim słowo "możnowładca" zostało w niej skrytykowane i przedstawione przez filozofa jako ustrój zdegenerowany Mimo to, owa forma rządów była obecna w Atenach (do czasu wojen z Persami) oraz w Sparcie, gdzie wąskie uprzywilejowane grono nazwane było geruzją.

W okresie XVII i XVIII wieku na terenie Polski pojawiła się odmiana oligarchii, zwana oligarchią magnacką. Polegała ona na istotnym wpływie najzamożniejszych rodów ówczesnej Polski na poltykę wewnętrzną i zewnętrzną królestwa. To również z tych rodów wybierani byli ważni urzędnicy państwa. Ponadto, zasada liberum veto już wtedy zyskiwała popularność wśród ówczesnych możnowładców.

Przykłady współczesnych oligarchów

Obecnie zjawisko oligarchii jest widoczne głównie w krajach byłego Związku Radzieckiego, tj. Rosja, Ukraina, gdzie większość bogaczy to oligarchowie paliwowi. Przedstawicielami rosyjskiej oligarchii jest między innymi Roman Abramowicz, który swoją pozycję zbudował poprzez działalność w branży gazowniczej za rządów Borysa Jelcyna. Również Michaił Chodorkowski uzyskał miano oligarchy, dzięki swojej firmie Jukos (przedsiębiorstwo naftowe). Na Ukrainie sytuacja oligarchii jest również zauważalna. Przedstawicielami owej grupy u naszych wschodnich sąsiadów są między innymi Rinat Achmetow (metalurgia, bankowość, kopalnie węgla kamiennego), Petro Poroszenko, potentat rynku cukierniczego czy Dmytro Firtasz, który swoje bogactwo i wpływy osiągnął działalnością w gazownictwie.

Oligarchia jest obecna również w innych państwach. Najczęściej spotykana jest w krajach o ustroju komunistycznym, czego najlepszym przykładem są Chiny. Tam, władza przekazywana jest w obrębie wąskiego, uprzywilejowanego grona, które z pokolenia na pokolenie utrzymuje swoje wpływy w Państwie Środka.

Oligarchia w Polsce

W Polsce zjawisko oligarchii również można zaobserwować. Określenie "oligarcha" w stosunku do polskich przedsiębiorców posiada zdecydowanie negatywny wydźwięk. Stosuje się je w kontekście interesów pomiędzy przedsiębiorcą, a państwem, szczególnie w kontekście prywatyzacji, przetargów państwowych czy dużego zainteresowania strategicznymi sektorami gospodarki. Wśród opinii publicznej i mediów taka współpraca rodzi wiele podejrzeń nie tylko pod kątem domniemanego oligarchy, ale również ministerstw czy przedsiębiorstw państwowych.

Podczas przemian ustrojowych oraz zmian gospodarczych w latach 90. XX wieku, również w naszym kraju pojawiła się grupa biznesmenów, którzy szybko zbudowali swoje bogactwo oraz zyskali wpływy polityczne. Mianem „oligarcha” opinia publiczna określa najczęściej takie osoby jak Ryszard Krauze, znany biznesnem, który dorobił się dzięki inwestycjom w finansach, budownictwie, wydobyciu ropą naftową czy branży informatycznej. Innymi przykładami są również Zygmunt Solorz-Żak działający w telekomunikacji, mediach, finansach czy Lew Rywin, niedyś wpływowy przedsiębiorca przemysłu filmowego i mediów. Nieżyjący już biznesmeni, tacy jak Aleksander Gudzowaty (gazownictwo) czy Jan Kulczyk (nieruchomości, ropa naftowa, gaz ziemny, infrastruktura, energetyka) również byli nazywani przez opinię publiczną "polskimi oligarchami" z racji ich licznych konotoacji politycznych.

Bibliografia

• Arystoteles (2006), "Polityka", Wydawnictwo Naukowe PWN,
• Balicki W. Małecki A. (2009), "Dwadzieścia lat transformacji gospodarczej w Polsce Aspekty systemowe i makroekonomiczne", wyd. Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu
• Czapliński W. Orzechowski K. (1967), "Synteza Dziejów Polskiego Państwa I Prawa Demokracja Szlachecka I Oligarchia Magnacka", Kwartalnik Historyczny
• "Oligarcha", "Encyklopedia PWN", (2021),
• Giedroyc J. (red.) (1999), "Kultura, Wydania 624-627", Instytut Literacki
• Konończuk W. (2016), "Fundament Systemu Starzy I Nowi Oligarchowie na Ukrainie", wyd. Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia
• Kulesza R. (2003), "Starożytna Sparta", Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
• Świder K. (2019), "Transformacja polityczna w Rosji w latach 90. XX wieku – główne problemy", Instytut Studiów Politycznych PAN

Autor: Adam Matusik