Rezerwa obowiązkowa

Rezerwa obowiązkowa
Polecane artykuły
EURIBOR Stopa referencyjna SDR Repo Bony pieniężne Bilety skarbowe Denominacja Instrumenty polityki pieniężnej Stopa depozytowa

Rezerwy obowiązkowe określają wielkość środków pieniężnych, które banki komercyjne muszą utrzymywać w banku centralnym. Wartość ta stanowi określony procent, zależny od środków klientów, zdeponowanych w danej instytucji. Rezerwy obowiązkowe są jednym z instrumentów banku centralnego.

Krótka historia rezerw obowiązkowych

Pierwszymi, którzy wprowadzili do systemu bankowego pojęcie rezerw obowiązkowych, byli amerykanie. Nastąpiło to w 1933 r. po Wielkim Kryzysie. Celem wprowadzenia rezerw była chęć ochrony depozytów wpłacanych przez klientów w bankach amerykańskich.
Dopiero w okresie po II Wojnie Światowej, pojęcie rezerw obowiązkowych zaczęło się pojawiać w krajach Europy Zachodniej. W 1946 r. dotarło do Wielkiej Brytanii, w 1947 r, do Włoch i w 1947 r. do Niemiec. Znacznie później rezerwy pojawiły się we Francji, możemy o nich mówić dopiero od 1967 r.
Można zauważyć iż rezerwy obowiązkowe stanowią stosunkowo młody instrument polityki pieniężnej. Ulegał on wyraźnym zmianą, zarówno w krajach o wysokim rozwinięciu gospodarczym, jak również w krajach będących w trakcie procesu transformacji.

Rezerwa obowiązkowa zawarta w Ustawie o Narodowym Banku Polskim

Według Ustawy o Narodowym Banku Polskim rezerwy obowiązkowe są wartością podaną w złotych. Wartość ta znajduję się na rachunkach bankowych i złożona jest z określonej części środków wyrażonych w walutach obcych oraz w złotych. Środki związane są z emisją dłużnych papierów wartościowych, jak również z innymi środkami pieniężnymi, które zostały uzyskane i muszą być zwrócone przez banki. Wyjątek stanowią:

• wszystkie środki związane z bankami zagranicznymi, które zostały uzyskane zgodnie z umowami zawartymi wcześniej niż dzień wejścia w życie ustawy
• wszystkie te środki, które zostały przyjęte od Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej, pozostałych banków krajowych oraz spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej
• środków, które co najmniej na 2 lata zostały uzyskane z krajów zagranicznych
• wszystkich środków które zostały pozyskane na podstawie sprzedaży listów oraz papierów wartościowych z gwarancją w postaci hipoteki, które należy wykupić w czasie dłuższym niż 5 lat
• środków uzyskanych zgodnie z umowami o indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego oraz umowami o indywidualnych kontach emerytalnych

Funkcje rezerw obowiązkowych

Rezerwy obowiązkowe w głównej mierze mają wpływ na płynność bankową. Wielkość rezerw podlega kontroli, która jest jednym z aparatów polityki pieniężnej.
Możemy wyróżnić następujące funkcje rezerw obowiązkowych:

• mnożnika kreacji pieniądza w dużej mierze zależy od wskaźnik rezerw obowiązkowych
• rezerwy stanowią zabezpieczeni wkładów wniesionych przez klientów
• rezerwy przynoszą w sposób pośredni dochody państwu, a w sposób bezpośredni banką centralnym, jest to rozumiane jako funkcja fiskalna
• w określonych warunkach, rezerwy stabilizują wielkość stóp procentowych w systemie gospodarczym
• poprzez rezerwy następuje zwiększenie popytu na pieniądz banku centralnego, co bardzo sprzyja w momencie nadpłynności w obszarze bankowym

Przyczyny utrzymywania rezerwy obowiązkowej

Nałożenie obowiązku utrzymywania rezerwy obowiązkowej na banki komercyjne ma co najmniej dwie przyczyny. Po pierwsze, jest to narzędzie w rękach banku centralnego, które umożliwia kontrolę podaży pieniądza i wpływ na mnożnik kreacji pieniądza (dzięki czemu b.c. może wpływać na wysokość poziomu infacji). Po drugie jest to metoda kontroli nadpłynności w sektorze bankowym.

Rezerwa obowiązkowa w Polsce

Wraz z uchwała z dnia 31 stycznia 1989 r. o prawie bankowym, zostały wprowadzone rezerwy obowiązkowe w Polsce.
W Polsce wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej. Od 31 grudnia 2010 r. wielkość stopa rezerwy obowiązkowej kształtuję się na poziomie 3,5% i obejmuje wkłady na żądanie, depozyty długoterminowe, wkłady dewizowe na żądanie i depozyty dewizowe długoterminowe.
Wraz z dniem 30 września 2003, wszystkie banki zobowiązane są do pomniejszenia rezerwy o kwotę 500 tysięcy euro. Wraz z dniem 1 maja 2004, środki znajdujące się w rezerwie obowiązkowej ulegają oprocentowaniu.

Bibliografia

• Flisek A., (2017) Prawo bankowe Ustawa o NBP Twoje Prawo, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
• Gołębiowska A., (2013) Znaczenie banku centralnego w gospodarce, Zeszyty Naukowe UW MSC, Kwartalnik 2(40)/2013
• Jaworski W.L., Szelągowska A., (2012) Współczesna bankowość centralna, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa
• Pronobis M., (2016) Poziom rezerw walutowych a  koszty zarządzania nadpłynnością w polskim systemie bankowym, Gospodarka narodowa, 2(282)Rok LXXXVI/XXVII marzec–kwiecień 2016 s. 77–90
• Przybylska-Kapuścińska W., (2002) Rezerwa obowiązkowa jako instrument polskiej polityki pieniężnej, Ruch prawniczy, ekonomiczny, socjologiczny, Rok LXIV -zeszyt 4
• Pyka I., (2010) Bank centralny na współczesnym rynku pieniężnym, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
• Rutkowski W., (2016) Bank centralny i polityka pieniężna, Naukowe Wydawnictwo Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego
• Świderska J., (2011) Bank centralny w Polsce Wybrane aspekty, Wydawnictwo Difin, Warszawa
• Świderska J., (2012) Współczesny system bankowy. Ujęcie instytucjonalne Wydawnictwo Difin, Warszawa
• Żywiecka H., (2012) Niestamdaryzowane działania banków centralnych w warunkach globalnego kryzysu finansowego, praca doktorska, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Autor: Wojciech Stępień, Jowita Piechota