Bilety skarbowe

Bilety skarbowe - pierwsze polskie pieniądze papierowe wydrukowane w okresie insurekcji kościuszkowskiej (1794r.)

Historia biletów skarbowych

Rada Najwyższa Narodowa w uchwale z dnia 8 czerwca 1794r. postanowiła o wprowadzeniu do obiegu biletów skarbowych (pieniądz papierowy). Pieniądze te miały ułatwić dokonywanie wypłat żołdu czy rekwizycji wojennych. Pieniądz papierowy co do wartości został zrównany z walutą metalową, bitą po 84 1/2 złotych z jednej grzywny kolońskiej czystego srebra.

W odniesieniu do biletów skarbowych postanowiono, że "dopóki teraźniejsza wojna ukończona nie będzie, wszyscy wnoszący dochód do skarbu, w połowie gotowizną, a w drugiej połowie biletami skarbowymi opłacać go winni". Postanowienie Rady wzbudziło nieufność społeczeństwa do biletów skarbowych. W związku z tym polecono przyjmować bilety bez ograniczeń przy wpłacie podatków i należności skarbowych. Rząd powstańczy i wojsko uprawnione były do płacenia każdej sumy w biletach skarbowych, natomiast ludność pod sankcją karną obowiązana była do ich przyjmowania. Na przedniej stronie biletów znajdowała się treść uchwały Rady Najwyższej Narodowej, okeślająca podstawę prawną emisji, kurs urzędowy i sposób umarzania biletów. Zgodnie z uchwałą z 8 czerwca 1794r. Tymczasowa Dyrekcja Biletów Skarbowych była instytucją zajmującą się emisją biletów, kontrolą ich fabrykacji i ogólnym nadzorem obiegu pieniężnego (w sierpniu 1794r. zmieniła nazwę na Dyrekcja Biletów Skarbowych).

Pierwsza partia gotowych biletów skarbowych została wydrukowana w sierpniu 1794r. Bilety były drukowane w odcinkach po 5, 10, 25, 50, 100, 500 i 1000 złotych polskich (bloki biletów zszyte były jak notesy). Bilety stawały się prawnym środkiem płatniczym z chwilą zarejestrowania w księgowości Wydziału Skarbowego Rady Najwyższej Narodowej i złożenia na nich własnoręcznych podpisów Komisarzy Dyrekcji Biletów Skarbowych. Następnie bilety były numerowane i stemplowane suchą pieczęcią.

Z chwilą pojawienia się w obiegu biletów skarbowych zaczęto odchodzić od monet metalowych, ponieważ nikt nie chciał wydawać reszty w monecie metalowej za pieniądz papierowy. Stąd powstały trudności z obiegiem biletów skarbowych. 17 września 1794r. podjęto więc decyzję o druku biletów zdawkowych o nominałach 5-, 10-, 20-groszowych oraz jednozłotowych na ogólną sumę 6 mln złotych polskich. Bilety zdawkowe nie były podpisywane i numerowane.

Ogółem wydano 2,4 mln sztuk biletów skarbowych na sumę 10 mln złotych polskich.

Pojawienie się biletów skarbowych spowodowało wzrost cen. Ten sam przedmiot miał inną cenę w monecie, a inną w biletach skarbowych.

Po zajęciu Warszawy w dniu 5 listopada 1794r. przez wojska rosyjskie i upadku powstania kościuszkowskiego, wszystkie bilety skarbowe wydrukowane podczas insurekcji kościuszkowskiej przestały być prawnym środkiem płatniczym i utraciły wartość.

Bilety skarbowe jako papiery wartościowe

Bilety skarbowe, inaczej zwane bonami skarbowymi stanowią instrument umożliwiający zaciąganie przez skarb państwa krótkoterminowego kredytu na sfinansowanie deficytu budżetowego. Termin wykupu biletów nie przekracza jednego roku (zwykle jest to od kilku do kilkunastu tygodni).

Pierwszą serię biletów skarbowych Ministerstwo Skarbu wypuściło w dniu 1 maja 1920r. Celem ich wydania było umożliwienie ministrowi skarbu wypłat wierzycielom Skarbu Państwa bez potrzeby wypłat gotówkowych. Bilety te - z powodu przymusu ich przyjmowania przez wierzycieli, niskiego procentu i spadku waluty - na ogół zawiodły. Na zmienionych, korzystniejszych warunkach emitowano w latach 1921-23 bilety skarbowe drugiej, trzeciej i czwartej serii. Po wieloletniej, powojennej przerwie powrócono w 1991r. do systematycznej emisji bonów skarbowych.

Bilety skarbowe — artykuły polecane

Rezerwa obowiązkowa — Banknot — Reforma Grabskiego — SDR — Repo — Pieniądz papierowy — New Deal — Pegging — Emisja pieniądza

Bibliografia

• Bień W. (2008), Rynek papierów wartościowych, Wydawnictwo Difin, Warszawa
• Cywiński H. (1987), Dziewięć wieków pieniądza polskiego, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa
• Kałkowski L., Paga L. (1994), Polskie papiery wartościowe, Wydawnictwo Rosikon Press, Warszawa

Autor: Katarzyna Kolodziejczyk