Parlament Europejski

Pierwowzorem Parlamentu Europejskiego jest Zgromadzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS). Na mocy Umowy w sprawie wspólnych instytucji z 1957 roku, Zgromadzenie Parlamentarne Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) połączono ze Zgromadzeniem Parlamentarnym Euratomu i ze Wspólnym Zgromadzeniem EWWiS. W wyniku połączenia powstało Europejskiej Zgromadzenie Parlamentarne, które 30 marca 1962 roku na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego zmieniło nazwę na Parlament Europejski.

Do 1979 roku deputowanych do PE desygnowały parlamenty państw członkowskich Wspólnot spośród swoich członków. W tym okresie PE był tylko ciałem doradczym i forum dyskusji.

20 września 1976 roku Rada przyjęła Akt w wyborach bezpośrednich do PE. Jednak Akt ten nie stanowił jeszcze jednolitej ordynacji wyborczej zapowiadanej w art. 138 ust. 3 Traktatu o WE. W następstwie tego od 7 do 10 czerwca 1979 roku w państwach członkowskich odbyły się pierwsze powszechna i bezpośrednie wybory. Wybrano wówczas 410 deputowanych.

Obecnie Parlament Europejski składa się z 785 posłów, wybranych w 27 Państwach Członkowskich Unii Europejskiej. Od 1979 r. posłowie są wybierani na okres 5 lat.

TL;DR

Parlament Europejski jest organem Unii Europejskiej, który nie posiada pełnych kompetencji ustawodawczych, ale ma prawo inicjatywy legislacyjnej i kontroluje działalność Komisji Europejskiej. Posłowie reprezentują interesy obywateli i mają wpływ na europejską politykę zagraniczną. Parlament Europejski wpływa na tworzenie przepisów prawnych dotyczących podróżowania, ochrony konsumentów, środowiska i bezpieczeństwa żywności. Jednak istnieją ograniczenia w pełnieniu roli prawodawczej przez Parlament Europejski, co osłabia jego działanie.

Organizacja

Deputowani do PE nie są jedynie reprezentantami własnego narodu, lecz stanowią przedstawicielstwo społeczeństw zjednoczonych we Wspólnotach. Posłowie są członkami grup politycznych, do grup wstępują bez względu na narodowość, w zależności od poglądów politycznych. Obecnie w Parlamencie Europejskim istnieje 7 grup politycznych. Posłowie są przydzielani do stałych komisji, z których każda specjalizuje się w odrębnej dziedzinie. Organami Parlamentu Europejskiego są: Przewodniczący, który jest wybierany spośród posłów na posiedzeniu plenarnym i Prezydium w skład, którego wchodzi Przewodniczący, czternastu Wiceprzewodniczących oraz kwestorzy.

Natomiast sam Parlament powołał do życia następujące organy:

• Konferencję Przewodniczących - tworzą przewodniczący Parlamentu Europejskiego i przewodniczący grup politycznych,
• Prezydium - składa się z przewodniczącego Parlamentu Europejskiego, 14 wiceprzewodniczących i 6 kwestorów.

Parlament obraduje na dorocznych sesjach, odbywających się raz w miesiącu, w Strasburgu. Natomiast Komisje parlamentarne, jak i grupy polityczne obradują zazwyczaj w Brukseli.

PE swoje uchwały podejmuje bezwzględną większością oddanych głosów. Większość kwalifikowana (2/3 lub 3/5) obowiązuje w przypadku uchwał o dużym ciężarze gatunkowym).

Kompetencje i zadania Parlamentu Europejskiego

Parlament Europejski nie został wyposażony w kompetencje ustawodawcze. Jest on instytucją wspomagającą w tym zakresie Radę Unii oraz Komisję posiadającą prawo inicjatywy legislacyjnej. Kompetencje PE w procesie legislacyjnym można podzielić na kompetencje bezpośrednie i kompetencje pośrednie.

Do kompetencji bezpośrednich zalicza się wszystkie uprawnienia przyznane przez traktaty, które pozwalają na bezpośrednie włączanie się Parlamentu do procesu legislacyjnego. Do kompetencji pośrednich zalicza się te, które wynikają ze sprawowania przez Parlament funkcji kontrolnych w stosunku do innych organów, odgrywających pierwszoplanową rolę w procesie prawotwórczym, co pośrednio umożliwia mu wywieranie wpływu na kierunek ich działalności.

Parlament Europejski ma również uprawnienia do wykonywania funkcji kontrolnych nad działalnością Komisji Europejskiej. Funkcje kontrolne sprawowane są za pomocą klasycznych metod stosowanych przez parlamenty krajowe:

• przez system interpelacji i pytań ustnych lub pisemnych,
• poprzez coroczną dyskusję nad raportem generalnym o działalności Unii składanym przez Komisję,
• poprzez wyrażanie wotum nieufności dla Komisji,
• analizę i debatę nad projektem rocznego budżetu Unii.

PE posiada również uprawnienia o charakterze kontrolnym. Na wniosek członków może powołać tymczasowy Komitet Dochodzeniowy, który zajmuje się badaniem domniemanych wykroczeń lub niewłaściwego zarządzania podczas stosowania prawa Wspólnot. Parlament może również przyjmować petycje od obywateli Unii w sprawach ich bezpośrednio dotyczących, pod warunkiem, że wchodzą one w zakres działalności WE.

W zakresie uchwalania budżetu Unii PE ma decydujący głos w przypadku tzw. wydatków nieobligatoryjnych (przeznaczone głównie na finansowanie polityki regionalnej, socjalnej, energetycznej, ekologicznej). W przypadku wydatków obligatoryjnych (około 75% wydatków, np. finansowanie wspólnej polityki rolnej) prawo ostatecznej decyzji ma Rada Unii, ale Parlament może zaproponować poprawki w zakresie tych wydatków. Parlament ma prawo do odrzucenia całego projektu budżetu, również podczas drugiego czytania.

PE sprawuje kontrolę nad realizacją budżetu poprzez upoważnienie do udzielania Komisji absolutorium z jego wykonania.

PE ma uprawnienia o charakterze konsultacyjno - doradczym w kwestiach dotyczących ustalania podstawowych kierunków wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii oraz w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Parlament mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich, który ma status funkcjonariusz międzynarodowego.

Parlament Europejski uważany jest za jedyny organ Unii posiadający demokratyczną legitymację do działania. Jest jednak krytykowany za nadmierną fasadowość swej struktury, co powoduje wysokie koszty jego utrzymania i małą skuteczność działania przy bardzo wygórowanych ambicjach.

Rola posłów w Parlamencie Unii Europejskiej

Parlament Europejski pilnuje wolności, praw człowieka oraz demokracji nie tylko w Europie, ale również poza nią. Posłowie zasiadający w Parlamencie reprezentują obywateli i w ich imieniu chronią ich interesów podczas rozmów związanymi z Unią instytucjami oraz przywódcami narodów należących do niej państw. Jednym z zadań Parlamentu Europejskiego jest akceptowanie lub odrzucanie umów zawieranych przez Unie Europejską. Odgrywa również ważną role w niesieniu pomocy zarówno rozwojowej jak i humanitarnej. Bliski kontakt posłów zasiadających w Parlamencie Europejskim z ustawodawcami większości narodów pozwala im w pewnym stopniu wpływać na europejską politykę zagraniczną. Kolejnym zadaniem Posłów jest obserwacja różnych nieprawidłowości na świecie. Ważnym aspektem ich działań jest ochrona praw człowieka w zewnętrznych umowach gospodarczych oraz handlowych które zostały zawarte przez Unie Europejską. (Urząd Publikacji Unii Europejskiej 2017, s. 14)

Posiadanie prawa inicjatywy politycznej umożliwia posłom wnioskowanie o przedstawienie propozycji legislacyjnych występując do Komisji Europejskiej. Przykładowo w ostatnim czasie dzięki działalności legislacyjnej uproszczone zostały zasady wzajemnego uznawania dyplomów i kwalifikacji zawodowych przez państwa członkowskie UE. Ułatwiło to wykonywanie zawodu w innym Państwie należącym do Unii Europejskiej. Kolejnym przykładem może być ich wkład w opracowaniu norm bezpieczeństwa i etykietowania produktów. Dzięki temu świadomiej można wybrać produkty żywnościowe. Umocnienie praw pasażerów linii lotniczych i kolei to tylko jedne z wielu inicjatyw wniesionych ze strony posłów Parlamentu Europejskiego. (Urząd Publikacji Unii Europejskiej 2010, s. 9; s. 6)

Wpływ Parlamentu Europejskiego na przepisy prawne

Codzienne życie obywateli Unii Europejskiej jest regulowane przez różne przepisy. Parlament Europejski wraz z Komisją Europejską podejmują znaczące decyzje w ich tworzeniu. Przepisy związane są z takimi dziedzinami życia jak między innymi: podróżowanie oraz swoboda podczas niego, ochrona konsumentów, dbałość o środowisko oraz bezpieczeństwo żywności. Zdarza się, że Komisja Europejska potrzebuje zgody Parlamentu by podjąć jakąś decyzje. (Urząd Publikacji Unii Europejskiej 2017, s. 10)

Słabości w Parlamencie Europejskim

Mimo ogromnego wpływu Parlamentu Europejskiego na stanowienie prawa istnieją czynniki które osłabiają jego zadanie. Brak pełnych uprawnień legislacyjnych przez co nie ma on ostatecznej decyzji w kwestii co ma stać się prawem a co nie. Ma to wpływ na brak pełnej roli prawodawczej czyli braku możliwości na inicjowanie, rozwijanie i zatwierdzanie własnych propozycji w postaci aktów prawnych. Jednocześnie mimo posiadającego prawa weta wobec propozycji legislacyjnych, Rada może odrzucić poprawki niezależnie od tego czy zostały one uznane lub nie przez Komisje oraz zignorować odrzucenie propozycji przez Parlament. Kolejnym aspektem jest podejmowanie wstępnej decyzji przez Rade zanim Parlament Europejski zdąży przygotować swoją opinie. Wydana opinia przez Parlament Europejski ma często ograniczoną moc, szczególnie gdy zostaje zastosowana procedura konsultacji. Ostatnią kwestią jest brak pełnych uprawnień PE wobec aktów prawnych uchwalonych przez Komisję. Reformy które zostały wprowadzone w 2006 r. oraz w traktacie lizbońskim w pewien sposób usunęły ograniczenie wpływów Parlamentu. (Neil N. 2012, s. 232-233)

Parlament Europejski — artykuły polecane

Traktat z Lizbony — Światowa Organizacja Handlu — Europejski Trybunał Sprawiedliwości — Rada Europejska — Rząd — Europejska Karta Samorządu Regionalnego — Zasada kolegialności — Rada Nordycka — Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności

Bibliografia

• Ciamaga L., Latoszek E., Michałowska-Gorywoda K., Oręziak L., Teichmann E. (2000), Unia Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Galster J., Witkowski Z. (1997), Kompendium Wiedzy o Unii Europejskiej, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń
• Neil N. (2012), Unia Europejska władza i polityka, Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• Ruszkowski J. (2000), Leksykon integracji europejskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Urząd Publikacji Unii Europejskiej (2010), Parlament Europejski, Luksemburg
• Urząd Publikacji Unii Europejskiej (2017), Parlament Europejski: Głos obywateli w Unii Europejskiej krótki przewodnik po Parlamencie Europejskim, Luksemburg

Autor: Aleksandra Zgórska, Magdalena Kumór