Klauzula arbitrażowa

Klauzula arbitrażowa jest to zapis do umowy cywilnoprawnej lub osobna umowa o poddanie sporu pod rozstrzygniecie sądu polubownego, dotyczącego praw majątkowych, z wyjątkiem sporów o alimenty i ze stosunku pracy. Klauzulę arbitrażową możemy umieścić w zawieranej umowie cywilnoprawnej, fakturze, rachunku a nawet w statucie spółki, spółdzielni i stowarzyszenia, może mieć ona również formę aneksu do umowy. Klauzula taka powinna wyglądać w sposób następujący: "wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy będą rozpatrywane przez Krajowy Sąd Arbitrażowy w Warszawie zgodnie z Regulaminem tego sądu".

W zapisie na sąd polubowny należy dokładnie oznaczyć przedmiot sporu albo stosunek prawny, z którego spór wynikł lub może wyniknąć. Klauzula arbitrażowa będzie miała moc prawną także wtedy, gdy zamieścimy ją w wymienianym z drugą stroną stosunku piśmie lub oświadczeniu składanym za pomocą środków porozumiewania się na odległość (np. fax, Internet, nagranie rozmowy telefonicznej), jedynym wymogiem jest to, aby treść takiego oświadczenia została utrwalona. Zapis może również zawierać wskazanie arbitrów i przewodniczącego (super arbitra) lub liczbę arbitrów i sposób powołania ich oraz superarbitra.

Arbitrem może być każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych i obywatelskich praw honorowych. Arbitrem nie może być sędzia państwowy. Wyznaczenie arbitrów leży w kompetencjach stron zainteresowanych lub osoby trzeciej wyznaczonej w zapisie. Szczegółowy tryb powoływania i odwoływania arbitrów reguluje kodeks cywilny. Tryb postępowania przed sądem polubownym powinien być określony przed rozpoczęciem się postępowania. Jeżeli strony tego nie uczyniły sąd stosuje taki tryb, jaki uzna za stosowny. Sąd polubowny nie jest związany przepisami postępowania cywilnego. Wyrok sądu zapada bezwzględną większością głosów, chyba, że zapis wymaga jednomyślności. Od wyroku sądu polubownego nie przysługuje odwołanie. Spora część spraw w Polsce kierowana jest do Krajowego Sądu Arbitrażowego w Warszawie.

W 2005 roku w Polsce powstał Sąd Arbitrażowy przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan powołany uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Konfederacji. Jest to nowoczesna instytucja o randze międzynarodowej i regionalnej, służąca szybkiemu rozwiązywaniu sporów majątkowych i korporacyjnych. Dla przedsiębiorców oznacza uzyskiwanie szybkich orzeczeń rozstrzygających spory oraz obniżenie kosztów działalności gospodarczej. Powołanie Sądu Arbitrażowego przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan podąża za silnymi światowymi trendami coraz bardziej powszechnego korzystania z alternatywnych i polubownych dróg oraz środków rozwiązywania sporów, na podstawie prawa modelowego UNCITRAL, konwencji nowojorskiej z 1958 r. i konwencji europejskiej z 1961 r.

Rodzaje arbitrażu

Arbitraż ad hoc to rodzaj arbitrażu, w którym strony same ustalają zasady postępowania arbitrażowego, w tym wybór arbitrów oraz procedury. Charakteryzuje się tym, że nie jest oparty na żadnej instytucji arbitrażowej. Najważniejszą cechą arbitrażu ad hoc jest elastyczność, ponieważ strony same mogą dostosować procedury do swoich potrzeb. Jednakże, arbitraż ad hoc może być bardziej czasochłonny i skomplikowany niż arbitraż instytucjonalny, ponieważ strony muszą samodzielnie organizować proces arbitrażowy.

Arbitraż instytucjonalny to rodzaj arbitrażu, w którym postępowanie jest prowadzone zgodnie z ustalonymi przez instytucję arbitrażową regułami i procedurami. W Polsce istnieje kilka znaczących instytucji arbitrażowych, takich jak Krajowa Izba Gospodarcza, Sąd Arbitrażowy przy Konfederacji Lewiatan czy Polska Izba Arbitrażowa. Arbitraż instytucjonalny charakteryzuje się większą pewnością prawną, profesjonalnym zarządzaniem postępowaniem oraz dostępem do infrastruktury i usług wspierających proces arbitrażowy. Jest to często preferowany rodzaj arbitrażu w międzynarodowych sporach handlowych.

Arbitraż międzynarodowy różni się od arbitrażu krajowego głównie tym, że strony pochodzą z różnych państw lub mają różne narodowości. W przypadku arbitrażu międzynarodowego, zasady i procedury mogą być bardziej skomplikowane ze względu na różne systemy prawne i kultury stron. Arbitraż krajowy dotyczy sporów pomiędzy stronami, które mają obywatelstwo lub siedzibę w tym samym kraju. W przypadku arbitrażu krajowego, zasady i procedury są zazwyczaj ustalone przez prawo danego kraju.

Wybór między arbitrażem ad hoc a arbitrażem instytucjonalnym zależy od wielu czynników, takich jak kompleksowość sporu, potrzeba elastyczności, dostępność i doświadczenie arbitrów oraz preferencje stron. Arbitraż ad hoc może być korzystny w prostych sprawach, gdzie strony chcą mieć pełną kontrolę nad procesem arbitrażowym. Natomiast arbitraż instytucjonalny może być bardziej odpowiedni w skomplikowanych sprawach, gdzie strony potrzebują wsparcia instytucji arbitrażowej i profesjonalnego zarządzania postępowaniem.

Korzyści wynikające z klauzuli arbitrażowej

Postępowanie arbitrażowe zazwyczaj jest szybsze niż postępowanie przed sądem państwowym. Jest to głównie wynik elastyczności procesu arbitrażowego, możliwości dostosowania terminów i procedur do potrzeb stron oraz mniejszej formalności. Ponadto, arbitraż instytucjonalny zapewnia profesjonalne zarządzanie postępowaniem, co przyspiesza proces. Szybkość postępowania arbitrażowego jest szczególnie istotna w sytuacjach, gdzie strony zależą od szybkiego rozstrzygnięcia sporu, na przykład w przypadku sporów handlowych.

Postępowanie arbitrażowe cechuje się wyższym stopniem tajności i poufności w porównaniu do postępowania przed sądem państwowym. Strony mają większą kontrolę nad tym, kto ma dostęp do informacji i dokumentów związanych z postępowaniem. Jest to szczególnie ważne w przypadku sporów dotyczących poufnych informacji handlowych lub umów. Tajność i poufność postępowania arbitrażowego mogą chronić interesy stron i zachęcać do skutecznego rozwiązywania sporów w sposób dyskretny.

Arbitrzy są zazwyczaj specjalistami w swoich dziedzinach i mają doświadczenie w rozstrzyganiu sporów. Wiedza i kompetencje arbitrów mogą wpływać na jakość rozstrzygnięcia sporu. Arbitrzy mają możliwość zapoznania się z fachowymi ekspertyzami i dowodami przedstawionymi przez strony, co może prowadzić do lepszych i bardziej rzetelnych rozstrzygnięć. Specjalistyczna wiedza arbitrów jest szczególnie istotna w sporach dotyczących skomplikowanych kwestii technicznych, finansowych lub prawniczych.

Klauzula arbitrażowa umożliwia stronom wybór języka, w którym będzie prowadzone postępowanie arbitrażowe. Jest to istotne dla zapewnienia efektywności i skuteczności postępowania, szczególnie w przypadku stron pochodzących z różnych krajów lub posługujących się różnymi językami. Wybór języka postępowania może również wpływać na dostępność arbitrów i ekspertów, którzy posługują się danym językiem. Może to mieć znaczenie dla zapewnienia pełnej zrozumiałości i równości stron w trakcie postępowania.

Jedną z głównych przewag klauzuli arbitrażowej jest możliwość uniknięcia przeciągającego się postępowania przed sądem państwowym. Procesy sądowe mogą być kosztowne, czasochłonne i nieefektywne. Arbitraż pozwala stronom na skrócenie czasu i ograniczenie kosztów związanych z rozwiązaniem sporu. Ponadto, arbitraż daje stronom większą kontrolę nad procesem, co może skutkować bardziej satysfakcjonującym rozstrzygnięciem.

Klauzula arbitrażowa — artykuły polecane

Sąd arbitrażowy — Notariusz — Sąd Gospodarczy — Umowa zastawu — Firma — Lichwa — Koncesja — Radca prawny — Sąd polubowny

Bibliografia

• Kuciński J., Trzciński Z. (2002), Prawo gospodarcze. Podręcznik da studentów ekonomii i zarządzania, C.H. Beck, Warszawa
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.