Budowanie teorii organizacji

J. Zieleniewski wskazał na pięć głównych metod przechodzenia od obserwacji funkcjonowania instytucji poprzez uogólnione hipotezy do ogólnych twierdzeń teorii organizacji. Należy zauważyć, iż metody te mogą mieć swoje warianty, które jednak generalnie mieszczą się w omawianych.

Punktem wyjścia do analizy rys. 1. jest rzeczywista praca ludzi i funkcjonowanie instytucji (część żółta, drugie zadanie od góry). W tym punkcie można wybrać podejście intuicyjne, niemetodyczne (metody I, II, IV i V) lub lub metodyczne (metoda III).

Droga I jest najwcześniejsza, lecz dość prymitywna. Może wszak prowadzić do słusznych teoretycznych wniosków. Droga II jest rozwinięciem poprzedniej - też bierze pod uwagę doświadczenie, lecz grupowe. Sprawdzenie adekwatności sformułowania hipotez jest niezbędne, ponieważ "mądrości ludowe" są pełne sprzeczności. Droga III jest bardzo pracochłonna i stosowana zwykle fragmentarycznie. Polega na stopniowym uogólnianiu twierdzeń - przechodzeniu od uogólnień niższego szczebla do najszerszych. Czwarta droga, uznana przez J. Zieleniewskiego jako "najbardziej unaukowiona", opiera się analizie intuicyjnie wybranych przypadków. Przypadku te powinny być możliwie najbardziej typowe, aby wnioski dało się uogólnić. Droga V jest metodą budowania dedukcyjnej teorii organizacji i zarządzania. Pozornie jest ona prostsza, jednak opracowanie zbioru aksjomatów wymaga dużej wiedzy i doświadczenia.

Niezależnie od wybranej drogi, pamiętać trzeba o 4 regułach Kartezjusza:

• nie przyjmować rzeczy za prawdziwą, dopóki nie pozna się jej jako takiej,
• każdą rozpatrywaną trudność podzielić na części, aby łatwiej uzyskać rozwiązanie,
• prowadzić myśli zaczynając od przedmiotów najprostszych, najłatwiejszych do poznania,
• prowadzić częste i dokładne wyszczególnienia i przeglądy, aby upewnić się, ze nic nie zostało opuszczone.

Rys. 1. Metody budowy ogólnych twierdzeń teorii organizacji

Historia teorii organizacji

Historia teorii organizacji sięga czasów starożytnych, kiedy to pierwsze podejścia do organizacji zaczęły się kształtować. Jednym z pierwszych systemów organizacyjnych był system biurokratyczny, który został opracowany przez starożytnych Egipcjan i Sumerów.

W czasach współczesnych, rozwój teorii organizacji rozpoczął się w XIX wieku, kiedy to pojawiły się pierwsze podejścia do zarządzania przedsiębiorstwem. Henry Ford, założyciel Ford Motor Company, wprowadził pionierskie metody zarządzania produkcją, które znalazły odzwierciedlenie w teorii naukowej zarządzania.

W XX wieku powstały różne szkoły i koncepcje w teorii organizacji, które miały na celu zrozumienie i doskonalenie procesów organizacyjnych. Klasyczna teoria organizacji, opracowana przez Henriego Fayola i Maxa Webera, koncentrowała się na hierarchicznej strukturze, zasadach planowania, organizowania, motywowania i kontroli.

Kolejnym ważnym nurtem teorii organizacji było podejście systemowe, które koncentrowało się na badaniu organizacji jako kompleksowych systemów, które są wzajemnie powiązane i oddziałują na siebie nawzajem. Teoria systemów pozwoliła na analizowanie organizacji w kontekście ich otoczenia i uwzględnianie różnych czynników, które wpływają na funkcjonowanie organizacji.

Podejście humanistyczne w teorii organizacji skupia się na człowieku jako kluczowym czynniku w organizacji. Zwraca uwagę na znaczenie motywacji, satysfakcji z pracy i rozwoju osobistego pracowników. Przykładem takiej koncepcji jest teoria X i teoria Y Douglasa McGregora.

Nowe trendy i kierunki rozwoju teorii organizacji

W dzisiejszych czasach, teoria organizacji rozwija się w obliczu nowych wyzwań i zmian społeczno-ekonomicznych. Jednym z głównych trendów jest rosnące znaczenie zarządzania wiedzą. Wraz z postępem technologicznym i rosnącą ilością danych, organizacje muszą efektywnie zarządzać informacjami i wiedzą, aby zachować konkurencyjność na rynku.

Innym ważnym trendem jest rosnące znaczenie zrównoważonego rozwoju. Organizacje coraz częściej przykładają wagę do aspektów społecznych, ekologicznych i ekonomicznych swojej działalności. Teoria organizacji rozwija się w kierunku opracowywania modeli zarządzania, które uwzględniają troskę o środowisko naturalne i społeczne.

W ostatnich latach, teoria organizacji coraz częściej koncentruje się na zarządzaniu różnorodnością. Różnice kulturowe i społeczne wpływają na funkcjonowanie organizacji i wymagają odpowiednich podejść zarządzania. Organizacje starają się tworzyć otwarte i tolerancyjne środowiska pracy, które umożliwiają efektywną współpracę osób o różnych tle kulturowym i społecznym.

Globalizacja i postęp technologiczny mają duży wpływ na rozwój teorii organizacji. Globalizacja prowadzi do powstawania globalnych sieci dostaw, w wyniku czego organizacje muszą się dostosować do zmieniających się warunków i wymagań rynku światowego. Teoria organizacji musi uwzględnić te zmiany i opracować odpowiednie modele zarządzania globalnymi strukturami organizacyjnymi.

Postęp technologiczny, zwłaszcza rozwój Internetu i komunikacji elektronicznej, wpływa na funkcjonowanie organizacji na wielu poziomach. Technologie informatyczne umożliwiają szybką wymianę informacji, efektywne zarządzanie zasobami i procesami organizacyjnymi, a także wprowadzanie innowacji. Teoria organizacji musi uwzględnić te zmiany i opracować nowe modele zarządzania, które wykorzystują potencjał technologiczny.

Wyzwania w budowaniu teorii organizacji

Organizacje są złożone ze względu na wiele czynników. Wewnętrzna struktura organizacji, zależności między różnymi dziedzinami działalności, a także dynamika otoczenia organizacji sprawiają, że organizacje są systemami złożonymi. Budowanie teorii organizacji musi uwzględniać tę złożoność i opracowywać modele, które są w stanie oddać jej różne aspekty.

Złożoność organizacji wynika również z interakcji między różnymi grupami i jednostkami w organizacji. Różne grupy mają różne cele, wartości i sposoby działania, co może prowadzić do konfliktów i trudności w zarządzaniu. Budowanie teorii organizacji musi uwzględniać te różnice i opracowywać modele zarządzania, które uwzględniają różnorodność grup w organizacji.

Środowisko, w którym funkcjonuje organizacja, jest dynamiczne i nieustannie się zmienia. Nowe technologie, zmieniające się preferencje konsumentów, zmieniające się przepisy prawne - to tylko kilka przykładów czynników, które wpływają na organizację. Budowanie teorii organizacji musi uwzględniać tę zmienność i opracowywać modele zarządzania, które są elastyczne i adaptacyjne.

Zmienność środowiska wymaga od organizacji zdolności do szybkiego reagowania na zmiany i dostosowywania swoich strategii i struktur organizacyjnych. Teoria organizacji musi uwzględniać te wyzwania i opracowywać narzędzia i koncepcje, które pomagają organizacjom skutecznie zarządzać zmianami.

Współczesne organizacje są coraz bardziej zróżnicowane pod względem kulturowym i społecznym. Różnice kulturowe i społeczne mogą wpływać na sposób pracy, komunikację, motywację i współpracę w organizacji. Budowanie teorii organizacji musi uwzględniać te różnice i opracowywać modele zarządzania, które uwzględniają różnorodność kulturową i społeczną.

Różnorodność kulturowa i społeczna może być zarówno źródłem wyzwań, jak i korzyści dla organizacji. Różnorodność może przyczynić się do innowacyjności, kreatywności i różnorodnych perspektyw w organizacji. Jednak wymaga to odpowiednich podejść zarządzania, które uwzględniają różnice i promują równość i integrację.

Budowanie teorii organizacji wymaga interdyscyplinarnego podejścia, ponieważ organizacje są złożonymi systemami, które łączą wiele dziedzin wiedzy. Badanie organizacji wymaga korzystania z teorii i metod z zakresu psychologii, socjologii, ekonomii, nauk politycznych, a także innych dziedzin.

Interdyscyplinarność ma swoje korzyści, ponieważ pozwala na spojrzenie na organizacje z różnych perspektyw i uwzględnienie różnych czynników, które wpływają na ich funkcjonowanie. Jednak interdyscyplinarność może również stwarzać wyzwania, ponieważ wymaga współpracy między różnymi dziedzinami i integrowania różnych teorii i metod.

Budowanie teorii organizacji — artykuły polecane

Brzytwa Ockhama — Metody heurystyczne — Synektyka Gordona — Modele podejmowania decyzji — Metoda simpleks — Permutacja — Burza mózgów — Planning poker — Test inteligencji

Bibliografia

• Zieleniewski J. (1969), Organizacja i zarządzanie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa

Autor: Sławomir Wawak