Okres przedawnienia

Okres przedawnienia
Polecane artykuły
Przedawnienie roszczeń Wierzytelność Darowizna Zdolność do czynności prawnych Cesja wierzytelności Zastaw umowny Stosunek przysposobienia Odpowiedzialność solidarna Forma umowy

Okres przedawnienia to kategoria powiązana z upływem czasu. Występuje zarówno w prawie cywilnym, jak i karnym, finansowym, administracyjnym a także w innych gałęziach prawa materialnego. Podstawowy zapis dotyczący tego pojęcia w polskim prawie możemy odnaleźć w kodeksie cywilnym, w art. 117 - 125. W prawie cywilnym poprzez przedawnienie rozumie się sytuację, w której po upływie wskazanego terminu dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia. Pozwala to w rzeczywistości na eliminowanie negatywnych napięć i stanów niepewności pomiędzy dwoma stronami, a także stanem prawnym a faktycznym. Przedawnienie pozwala dłużnikowi nie czuć się bez końca zagrożonym możliwością zgłoszenia się wierzyciela ze swoim roszczeniem, które ze względu na upływ dużego okresu czasu natrafiłoby na poważne problemy z pozyskaniem materiałów dowodowych. Ponadto można przyjąć, że skoro wierzyciel nie zgłosił się po należność w wyznaczonym terminie, to nie jest zainteresowany spełnieniem świadczenia.

TL;DR

Okres przedawnienia to kategoria prawa związana z upływem czasu, która dotyczy roszczeń majątkowych. W polskim prawie cywilnym okres przedawnienia wynosi zazwyczaj 10 lat, ale może być skrócony lub wydłużony w zależności od konkretnych sytuacji. Przedawnienie oznacza, że dłużnik nie może być zmuszony do spełnienia swojego obowiązku po upływie określonego czasu. Przedawnienie ma swoje skutki prawne, ale możliwe jest również zrzeczenie się korzystania z niego.

Zakres obowiązywania

Okres przedawnienia obejmuje wyłącznie kwestie związane z roszczeniami majątkowymi, co oznacza, że inne roszczenia nie mające charakteru majątkowego, na przykład roszczenia o ochronę praw osobowych, wynikające z praw rodzinnych nie podlegają przedawnieniu. Przepisy z art. 117 - 125 kodeksu cywilnego należą do bezwzględnie obowiązujących, czyli strony postępowania nie mogę we własnym zakresie ustalać okresu przedawnia.

Terminy przedawnienia

Zasadniczo okres przedawnienia to 10 lat, przy czym nie jest on stosowany we wszystkich sytuacjach, a szczególnie w takich, gdzie istnieje uzasadniona potrzeba skrócenia, bądź wydłużenia tego okresu, ze względu na specyfikę danej dziedziny obrotu. Przykładowo, po upływie 3 lat przedawniają się roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Tym samym, wszystkie roszczenia takich podmiotów jak przedsiębiorstwa, spółdzielnie, banki, spółki kapitałowe i inne jednostki, przedawniają się po upływie 3 lat, o ile przepisy szczegółowe nie stanowią inaczej. Podoba sytuacja ma się w zastosowaniu do umów najmu, dzierżawy, świadczeń rentowych czy alimentacyjnych. Również wzajemne roszczenia pomiędzy pracownikiem a pracodawcą ulegają przedawnieniu (art. 291 kodeksu pracy) po 3 latach. Jeśli chodzi o naprawę szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, to okres przedawnienia wynosi 3 lata, chyba że chodzi o roszczenia wynikające ze zbrodni lub występku., wówczas okres ten wynosi 10 lat, za wyjątkiem zabójstwa (30 lat), zbrodni (20 lat), i w zależności od długości trwania kary pozbawienia wolności za czyn stanowiący występek (od 3 do 5 lat). Z upływem 2 lat przedawniają się roszczenia przedsiębiorstw gastronomicznych i hotelowych. Po roku roszczenia, które wynikają z umowy spedycji, składu, przewozu rzeczy, osób, umowy użyczenia, a po upływie pół roku przewoźnika przeciwko innym przewoźnikom, którzy to uczestniczyli w przewozie rzeczy.

Okres przedawnienia rozpoczyna się w momencie, w którym roszczenie staje się wymagalne. W szczególnych przypadkach okres przedawnianie podlega zawieszeniu lub przerwaniu. Zawieszenie polega na tymczasowym wstrzymaniu, natomiast przerwanie wywołuje rozpoczęcie okresu od nowa. Przerwanie jest spowodowane czynnościami dokonywanymi przed sądem, lub spełnieniem roszczenia.

Skutki przedawnienia

Skutkiem przedawnienia jest to, iż dłużnik po upływie okresu przedawnienia zyskuje prawo do uchylenia się od wykonania obowiązku wynikającego ze zobowiązania nałożonego przez umowę z wierzycielem. pomimo iż prawa i obowiązki obu stron istnieją nadal, to dłużnik nie może być na drodze sądowej zmuszony do spełnienia swojego obowiązku. Zobowiązanie, które podlega pod okres przedawnienia to tak zwane zobowiązanie naturalne. Dłużnik może je dobrowolnie spełnić, ale nie musi. Przewidywana jest możliwość zrzeczenia się korzystania z przedawniania. Jest to możliwe wyłącznie po upływie okresu przedawnienia. Przepis ten został ustalony na wypadek zainteresowania dłużnika do sądowego rozstrzygnięcia sporu.

Przykład przedawnienia

Kobieta A była najemcą lokalu, w którym mieszkała z synem. Zmarła 26 marca 1992 roku, ale w mieszkaniu został jej syn. 14 lipca 2003 wstąpił w związek małżeński. W tym momencie wynajmujący zakwestionował prawo syna zmarłej do zajmowania lokalu wraz z żoną i zażądał jego opróżnienia. 5 maja 2004 syn zmarłej zgłosił do sądu rejonowego żądanie ustalenia wstąpienia w stosunek najmu lokalu. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia o wstąpienie w stosunek najmu.

Prawnym problemem w niniejszej sprawie jest ustalenie czy powód stał się stroną stosunku najmu.

W konsekwencji przyjmujemy, że powód stał się z mocy prawa stroną stosunku najmu w chwili śmierci matki. Upływ czasu nie wpłynął w żadnym stopniu na sytuację prawną. Zarzuty pozwanego były bezpodstawne i nie wywołają żadnego skutku.

Bibliografia

• Ignaczewski, J., Karcz, M., Maciejko, W., Romañska, M., & Beck, W. C. (2009) Alimenty. Sądowe komentarze tematyczne
• Kruczlak K. (2006) "Prawo handlowe, zarys wykładu", Warszawa
• Majewski, J. (2015), Kodeks karny: komentarz do zmian 2015 LEX a Wolters Kluwer Business, Warszawa
• Sitarz O. (2015) Materialne prawo wykroczeń część ogólna. Difin SA
• Siuda W. (1999) "Elementy prawa dla ekonomistów", Poznań
• Stępień-Sporek A., Nawrot O., Wyrwiński M., Zakrzewski P. (2013) "Prawo cywilne. Część ogólna. Kazusy, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny. Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Przemysław Mroczek, Mateusz Matysik