Czas reakcji

Czas reakcji - termin, poprzez który rozumie się moment wysłania impulsu nerwowego do mózgu, który wzbudza nas do danego działania, a reakcje na ten sygnał i zrealizowanie danej czynności. Jest jednym z najważniejszych przyczyn przy powstawaniu wypadków drogowych. Szybki czas reakcji oraz gotowość we właściwym momencie jest niezbędna przy kierowaniu pojazdami, w szczególności samochodami ale także innymi środkami transportu (Bąk J., Bąk-Gajda D. 2008, s. 3).

TL;DR

Czas reakcji jest kluczowym czynnikiem bezpiecznej jazdy. Składa się on z różnych faz i trwa różną ilość czasu w zależności od sytuacji. Projektowanie dróg i umieszczanie znaków drogowych powinno uwzględniać czas reakcji kierowcy.

Składniki czasu reakcji

Udział w ruchu drogowym jest współdziałaniem, a nie działaniem indywidualnym. Bezpieczeństwo podczas jazdy powinno być priorytetem dla każdego kierowcy. Ważna jest umiejętność przedwczesnego dopasowania swojego zachowania do zachowania pozostałych uczestników ruchu.

Do czasu reakcji zaliczamy takie czynniki jak:

• czas odbioru sygnału
• czas w którym bodziec zostaje przyjęty do świadomości
• rozpoznanie (identyfikacja)
• reakcja na dany sygnał

W trakcie prowadzenia pojazdu szczególnie ważne jest, aby przewidywać rozwój wydarzeń jaki może nastąpić w danej chwili oraz przygotowywanie do odpowiedniej reakcji. Dla kierowców została uznana klasyczna wartość jaką jest sekunda. Czas reakcji nie jest jednym koniecznym warunkiem bezpiecznej jazdy (Bąk J., Bąk-Gajda D. 2008, s. 3).

Zachowanie kierowcy na drodze

Refleks kierowcy powinien być analizowany w dwóch aspektach:

• pod względem tzw. stałości reakcji
• oraz przeciętnego czasu reakcji.

Na czas reakcji składa się średnia arytmetyczna czasów, które są mierzone w określonym cyklu reakcji na określony bodziec w warunkach laboratoryjnych.

"Stałość reakcji" jest różnicą między najdłuższym, a najkrótszym czasem na określony bodziec. Jeśli ta dysproporcja jest duża wtedy mamy większe prawdopodobieństwo, że kierowca będzie bardziej niebezpieczny na drodze. Jego reakcje mogą być gwałtowne i nierówne.

Stosowne zachowanie kierowcy podczas jazdy samochodem polega na podejmowaniu odpowiednich i rozsądnych decyzji we właściwym czasie. Kierowca musi prawidłowo interpretować i analizować informacje, które do niego napływają dzięki nabytemu doświadczeniu, które jest zapamiętywane w formie śladów pamięciowych. Na ich podstawie podejmuje się decyzję o realizacji danego manewru. Umiejętność szybkiego reagowania nie jest jednym wystarczającym czynnikiem uprawniającym do bezpiecznego kierowania pojazdami. Trzeba wiedzieć w jaki sposób zachować się w danej sytuacji, czasem także w niestandardowy sposób. U kierowcy kluczowa jest predyspozycja do właściwego wyczucia zmiany danej sytuacji w określonym czasie oraz przystosowania się do niej (Bąk J., Bąk-Gajda D. 2008, s. 3).

Fazy procesu reakcji

Wyróżnia się trzy podstawowe fazy procesu reakcji kierowcy:

• czas zauważenia utrudnienia od momentu wystąpienia rzeczywistego stanu zagrożenia do chwili, gdy uczestnik ruchu drogowego uświadomi sobie faktyczne zagrożenie
• czas identyfikacji niebezpieczeństwa i podjęcie odpowiedniej decyzji
• czas postępowania kierowcy od chwili podjęcia działania do określonego manewru do chwili zapoczątkowania uruchomienia właściwego mechanizmu pojazdu (Bąk J., Bąk-Gajda D. 2013, s. 22).

Czasy trwania reakcji

Wzorując się na badaniach, które zostały wydane w literaturze wyróżniamy różne czasy trwania tych reakcji:

• czas zauważenia od 0 do 0,7 s - zależny od położenia przeszkody oraz jej ruchu w zależności do otoczenia
• czas zidentyfikowania i podjęcia decyzji 0,2 do 0,6 s ' - zależny od przejrzystości sytuacji, która często ma związek z warunkami atmosferycznymi. Podczas mgły czy w nocy czas rozpoznania danego obiektu będzie dłuższy. Czas zadecydowania i podjęcie działania jest zależny od sytuacji oraz liczby ruchów, które uczestnik ruchu drogowego musi rozpatrzeć. Im większa liczba manewrów do wykonania tym czas będzie dłuższy.
• czas faktycznej reakcji - od 0,25 do 0,7 s dla hamowania, dla skrętu 0,2 s

Całkowity czas reakcji może wynosić od 0,45s do 0,2s (Bąk J., Bąk-Gajda D. 2013, s. 22-23).

Projektowanie dróg a czas reakcji

W projektowaniu jezdni czy umieszczaniu znaków drogowych istotna rolę odgrywa znajomość własności reakcji. Oznaczenia muszą stosownie wcześniej informować kierowcę o możliwości zaistnienia jakiegoś niebezpieczeństwa. Ważnym aspektem jest także geometria dróg. Jezdnie powinny być tak zaprojektowane, aby kierowca mógł jak najszybciej zauważyć zagrożenie i zareagować oraz aby w samochodzie zadziałały odpowiednie mechanizmy. Kluczowe jest zagospodarowanie terenu, które polega na nieumiejscawianiu elementów, które mogłyby przyciągnąć uwagę kierowcy przy drodze. Uczestnik ruchu mógłby w ten sposób z opóźnieniem zauważyć zagrożenie (Brożyna E. 2017, s. 51).

Czas reakcji — artykuły polecane

Potrzeby fizjologiczne — Procesy poznawcze — Zachowania konsumentów — Analiza scenariuszy — Afirmacja — Planowanie czasu w warunkach niepewności — Koncentracja uwagi — Magazyn — Impreza okolicznościowa

Bibliografia

• Bąk J., Bąk-Gajda D. (2008), Psychologiczne czynniki bezpieczeństwa ruchu drogowego. Eksploatacja i niezawodność
• Bąk J., Bąk-Gajda D. (2013), Wybrane czynniki psychologiczne wpływające na czas reakcji kierowcy, Zeszyty Naukowe Instytutu Pojazdów, 5, 96
• Brożyna E. (2017), Czynnik ludzki a bezpieczeństwo w ruchu drogowym, Autobusy: technika, eksploatacja, systemy transportowe, 18
• Rotter T. (2003), Metodyka psychologicznych badań kierowców: wersja znowelizowana, Ośrodek Informacji Naukowej i Wydawnictw ITS

Autor: Magdalena Błasik