Turystyka górska

Turystyka górska jest jedną z dziedzin ogólnie rozumianej turystyki. Obok terenów nadmorskich, obszary górskie charakteryzują się największą liczbą odwiedzających je turystów. Jest to uwarunkowane przez bogate walory przyrodnicze i kulturowe, takie jak: duże zalesienie terenu, pionowe strefy roślinne, zróżnicowanie krajobrazu oraz klimatu, czystość jezior i rzek, oraz zachowanie oryginalnej kultury ludowej. Duże obszary górskie do chwili obecnej zachowały swoją pierwotne funkcje - rolnictwo i leśnictwo, lecz coraz większe obszary są obecnie przeznaczane pod turystykę (W. Kurek 2004, s. 7).

TL;DR

Turystyka górska jest popularna ze względu na bogate walory przyrodnicze i kulturowe. Istnieje wiele form turystyki górskiej, takich jak turystyka piesza, jaskiniowa, wodna, poznawcza, uzdrowiskowa, pielgrzymkowa, narciarstwo, rowerowa, alpinizm, paralotniarstwo, wędkarstwo i myślistwo. Istnieje wiele szlaków turystycznych, które są oznakowane trasy zapewniające bezpieczną wędrówkę. Przed wyjściem w góry należy odpowiednio się przygotować i mieć odpowiednie wyposażenie. Istnieją również zagrożenia w górach, takie jak mgła, wiatr, utrudniona orientacja, lawiny.

Główne formy turystyki

W górach uprawia się szereg form turystyki, wykorzystujących walory tych obszarów. Są to między innymi (W. Kurek 2007, s. 317):

• turystyka piesza - najbardziej popularna forma turystyki górskiej (W. Kurek 2007, s. 317). Góry stwarzają doskonałe warunki do pieszych wędrówek, dzięki zmieniającej się zraz ze wzrostem wysokości roślinności oraz rozległym panoramom widocznym ze szczytów. Stanowią też większe wyzwanie niż tereny nizinne. Turystyka piesza umożliwia najpełniejsze poznanie walorów przyrodniczych i kulturowych danego terenu, a także pozytywnie wpływa na stan zdrowia. Ułatwieniem dla wędrowców są rozbudowane sieci szlaków turystycznych oraz strategicznie rozłożone schroniska (W. Kurek 2004, s. 53-60). Na terenach gór europejskich z powodu krótkiego lata sezon wędrówek pieszych zamyka się w miesiącach od maja do września (W. Kurek 2004, s. 54). Jednakże zimowe wędrówki górskie również stanowią popularną atrakcję turystyczną, choć bardziej wymagającą i niebezpieczną. Piękno gór pokrytych śniegiem potrafi przekonać do wędrówki nawet osoby niechętne do podejmowania niepotrzebnego wysiłku (W. Lenkiewicz, A. Marasek 2008, s. 9). Turystyka piesza, choć nie tak destrukcyjna jak pozostałe jej formy, może wpłynąć negatywnie na środowisko. Dzieje się to głównie przez wydeptywanie i zrywanie roślin, zakłócanie egzystencji zwierząt, wzrost liczby pożarów, oraz zaśmiecanie terenu (W. Kurek 2004, s. 60). Przykładowymi organizacjami pieszej turystyki w wybranych państwach są: Associazione Sentiero Italia i Federazione Italiana Escursionismo (FIE) we Wloszech, Federación Española de Deportes de Montaña y Escalada (FEDME) w Hiszpanii oraz Swiss Hiking Federation (SAW) w Szwajcarii (W. Kurek 2004, s. 56). Głównymi regionami turystyki pieszej są w Europie Pireneje, Karpaty i Alpy, w Stanach Zjednoczonych Appalachy, a w Australii Alpy Australijskie (W. Kurek 2007, s. 317).
• turystyka jaskiniowa - jaskinie budzą ciekawość turystów ze względu na bogactwo form skalnych (stalaktyty, stalagmity, nacieki), malowidła naskalne, oraz specyficzną faunę i florę. Jaskinie przeznaczone do zwiedzania mają wytyczone ścieżki, są oświetlone, posiadają również odpowiednie zabezpieczenia. Najczęściej oprowadzają po nich wykwalifikowani przewodnicy. Najpopularniejszymi formami jaskiń są jaskinie wapienne oraz lodowe (W. Kurek 2004, s. 91).
• turystyka wodna - uprawiana na rzekach i jeziorach górskich, łączy sporty takie jak kajakarstwo, nurkowanie, żeglarstwo i inne. Jest szczególnie atrakcyjna w górach, przez występującą tam krystalicznie czystą wodę.
• turystyka poznawcza - jej celem jest zapoznanie się z bogatymi walorami przyrodniczymi oraz kulturowymi terenów górskich.
• turystyka uzdrowiskowa - występujące na terenach górskich wody mineralne i termalne przyczyniły się do rozwoju infrastruktury uzdrowiskowej. W zależności od występujących zasobów, uzdrowiska specjalizują się w leczeniu wielu chorób oraz w zabiegach odnowy biologicznej. Ta forma turystyki aktywna jest zarówno latem jak i zimą (W. Kurek 2007, s. 318).
• turystyka pielgrzymkowa - do najczęściej odwiedzanych w celach religijnych szczytów można zaliczyć: Athos, Fudżi, Synaj, Kilauea, oraz Gangotri (W. Kurek 2007, s. 317).
• narciarstwo - jest szczególnie popularną formą turystyki górskiej, zapewniającą realny dochód i pracę mieszkańcom danego terenu. Powoduje jednak duże zniszczenia środowiska, takie jak wycinka ogromnych połaci lasu pod trasy oraz wyciągi narciarskie (W. Kurek 2004, s. 67). Regionami najbardziej popularnymi w turystyce narciarskiej są Alpy, Alpy Australijskie oraz Góry Skaliste (W. Kurek 2007, s. 317).
• turystyka rowerowa - popularna z powodu dużych nachyleń terenu, których amatorzy kolarstwa górskiego nie znajdą w miastach lub terenach równinnych.
• alpinizm - rodzaj wspinaczki górskiej, terenami nadającymi się do uprawiania alpinizmu są wysokie góry takie jak Alpy, Andy i Himalaje (W. Kurek 2007, s. 317).
• paralotniarstwo - tereny górskie są idealnym miejscem do jego uprawiania, ponieważ czynnikiem niezbędnym do tego sportu są różnice wysokości.
• wędkarstwo - mnogość rzek, jezior i strumieni górskich zapewnia bogatą różnorodność gatunkową ryb, co przyciąga osoby zainteresowane wędkarstwem.
• myślistwo - występujące na terenach górskich lasy są zazwyczaj bogate w zwierzynę.

Szlak turystyczny w górach

Szlakiem turystycznym nazywana jest wytyczona, oznakowana trasa, zapewniająca bezpieczną wędrówkę turyście o przeciętnych umiejętnościach o każdej porze roku. Szlak lub jego część może być czasowo wyłączona z użytku, z powodu ekstremalnych warunków pogodowych lub zniszczeń przez nie dokonanych. Na terenie Polski można wyróżnić 5 typów szlaków truistycznych wytyczonych przez PTTK:

1. Piesze
2. Narciarskie
3. Rowerowe
4. Konne
5. Kajakowe

Istnieją również trasy niezaliczane do szlaków turystycznych, takie jak ścieżki edukacyjne, dydaktyczne czy spacerowe, których oznaczenie różni się od oznaczenia szlaków (Instrukcja znakowania szlaków turystycznych 2014, s. 5).

Wyposażenie i przygotowanie do wyjścia w góry

Podstawowym wyposażeniem, które powinno znaleźć się w plecaku w czasie każdej, nawet najłatwiejszej wycieczki w góry, są dokumenty i pieniądze, zegarek, okulary przeciwsłoneczne, przewodnik, apteczka i czołówka z zapasową baterią i żarówką. Wyprawa w wyższe partie gór wymaga zabrania ze sobą kompasu i dokładnej mapy topograficznej regionu. Mapa, kompas i wysokościomierz ułatwiają w znacznej mierze ustalenie punktu, w którym znajduje się turysta oraz kierunku, w jakim powinien się poruszać, aby dotrzeć do celu. Im wyżej położony szlak, tym rozsądniej powinno się dobrać zestaw ubrań. Niezbędne jest ciepłe ubranie wykonane z materiału poliestrowego, który ma właściwości hydrofobowe - jego włókna prawie nie wchłaniają wody, nawet wtedy, gdy są w niej całkowicie zanurzone. Na łatwe ścieżki turystyczne wiodące terenem dolinnym odpowiednie są miękkie buty. Skalne ścieżki wymagają obuwia bardziej specjalistycznego zapewniającego dobrą przyczepność podeszwy do skały. Wczesnym latem należy się zaopatrzyć w mocne buty, posiadające w miarę sztywna podeszwę i mocny wibram, który zapewni bezpieczeństwo podczas pokonywania utrzymujących się jeszcze płatów śniegu. Plecak powinien przylegać ściśle do ciała i nie przesuwać się na boki podczas ruchu. Partie szczytowe prowadzące kruchymi i uczęszczanymi drogami wymagają założenia kasku. Uprząż, lina i sprzęt do zakładania punktów przelotowych (pętle, karabinki, itd.) przydadzą się w czasie wędrówek po trudnych ścieżkach, na których przejście bez asekuracji stanowi zagrożenie. Nocując na polu namiotowym, należy zabrać śpiwór, karimatę, zestaw kuchenny oraz baniak na wodę. Nie należy również zapomnieć o prowiancie (Z. Skibicki 2004, s. 48-87).

Wyzwanie, jakie podejmujemy powinno być dostosowane do stanu fizycznego i psychicznego, warunków atmosferycznych, czasu potrzebnego na pokonanie trasy, stanu szlaku oraz dostępu do służb ratunkowych. Decydujący wpływ na wybór celu wędrówki powinny mieć warunki atmosferyczne panujące aktualnie w regionie górskim. Po deszczowym dniu unikamy ścieżek prowadzących formacjami wklęsłymi. Gdy ogłoszony zostanie 3 stopień zagrożenia lawinowego nie powinno się wychodzić powyżej górnej granicy lasu. Gdy warunki pogodowe umożliwiają wyjście na szlaki, przed opuszczeniem miejsca pobytu należy powiadomić gospodarzy o rejonie wycieczki i planowanej godzinie powrotu. Tylko w ten sposób ratownicy mogą w razie wypadku szybko odnaleźć turystę i udzielić mu pomocy. Zgodnie ze zwyczajem górskim informację o swoich zamiarach pozostawia się, wpisując się do tzw. książki wyjść taternickich. Jednak korzystanie z niej jest możliwe tylko wtedy, gdy trudność planowanej trasy przewyższają skalę standardowych ścieżek turystycznych. Przygotowanie planu czasowego wędrówki górskiej jest jedną z podstawowych umiejętności taktycznych turysty górskiego. Należy dokładnie zorientować się w godzinach wschodu i zachodu słońca, a w trakcie pokonywania zaplanowanej trasy zachować orientację w czasie. Przed wyjściem w góry należy zapisać w telefonie numer GOPRu lub odpowiedniej służby ratownictwa górskiego. W przypadku zgubienia telefonu lub braku zasięgu należy radzić sobie poprzez użycie gwizdka, latarki lub rac (Z. Skibicki 2004, s. 160-167).

Zagrożenia w górach

Niebezpieczeństwa górskie przede wszystkim związane są z klimatem który występuje w górach. Mgła, która często ogranicza widoczność jest jednym z najgroźniejszych wrogów turysty. Jest zazwyczaj zimna i wilgotna. Największe jednak niebezpieczeństwo stanowi utrudniona orientacja w terenie i wszelkie płynące stąd konsekwencje. Wiatr również stanowi groźne niebezpieczeństwo, niespodziewane porywy mogą wytrącić z równowagi i zepchnąć w przepaść, dlatego przy wietrznej pogodzie należy unikać tras wiodących graniami lub żebrami skalnymi. Oznaką nadchodzącego silnego wiatru jest jaskrawy zachód i wschód słońca oraz purpurowe płonące niebo przed wschodem. Wilgoć w połączeniu z temperaturą bliska zera stopni Celsjusza i silnym wiatrem stanowi jedną z najgorszych kombinacji niesprzyjających warunków górskich, prowadzących do wyziębienia organizmu. Nieumiejętnie nałożone raki czy nieodpowiednie posługiwanie się czekami może doprowadzić do wypadku, dlatego więc należy nauczyć się odpowiednio posługiwać sprzętem.

Z powodu ekspozycji słonecznej najbardziej narażone na lawiny są zbocza południowe. W góry należy wychodzić wcześnie, aby nagrzewające śnieg słońce nie zwiększyło zagrożenia lawinowego. W wypadku lawiny należy zdjąć plecak i narty, starać się przebić ku bocznej powierzchni lawiny, trzymać usta zamknięte, znaleźć przestrzeń z powietrzem w pobliżu powierzchni, powoli próbować dostać się na powierzchnię i nie wpadać w panikę (W. Lenkiewicz, A. Marasek 2008, s. 21-25).

Turystyka górska — artykuły polecane

Turystyka piesza — Żegluga śródlądowa — Jakość powietrza — Walory turystyczne — Uzdrowisko — Turystyka ekstremalna — Przewodnik turystyczny — Transport wodny — Ruch turystyczny

Bibliografia

• Cybula P., Czyż M., Owsianowska S. (2011), Góry - człowiek - turystyka, WSTiE, Kraków
• Fredman P. (2008), Determinants of visitor expenditures in mountain tourism, Tourism Economics, 14(2)
• Kurek W. (2004), Turystyka na obszarach górskich Europy, GiGP, Kraków
• Kurek W. (red.) (2011), Turystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Lenkiewicz W., Marasek A. (2008), Zimowa turystyka piesza w górach, GOTG PTTK, Kraków
• Myga-Piatek U., Jankowski G. (2009), Wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze i krajobraz kulturowy-analiza wybranych przykładów obszarów górskich. Problemy ekologii krajobrazu, 25
• Nepal S., Chipeniuk R. (2005), Mountain tourism: Toward a conceptual framework, Tourism Geographies, 7(3)
• Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze (2014), Instrukcja znakowania szlaków turystycznych, PTTK Kraj, Warszawa
• Potocki J. (2009), Funkcje turystyki w kształtowaniu transgranicznego regionu górskiego Sudetów. Wydawnictwo Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Wrocław
• Skibicki Z. (2004), Szkoła turystyki górskiej, Wydawnictwo Skibicki, Pelplin

Autor: Justyna Filip, Artur Łach