NAFTA

NAFTA - Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu (ang. North American Free Trade Agreement) - układ zawarty między Stanami Zjednoczonymi, Kanadą i Meksykiem, tworzący strefę wolnego handlu w Ameryce Północnej. Traktat NAFTA podpisano w 1992 r, a w życie wszedł 1 stycznia 1994 r.

TL;DR

NAFTA to układ zawarty między Stanami Zjednoczonymi, Kanadą i Meksykiem, który tworzy strefę wolnego handlu w Ameryce Północnej. Został podpisany w 1992 roku i wszedł w życie w 1994 roku. Celem utworzenia NAFTA było eliminowanie barier handlowych, poprawa konkurencyjności gospodarki i wzrost inwestycji. Stany Zjednoczone liczyły na rozwój Meksyku, zmniejszenie migracji i poprawę bezpieczeństwa, Kanada obawiała się utraty przywilejów w stosunkach z USA, a Meksyk chciał dostępu do bogatego rynku i inwestycji. Utworzenie NAFTA przyspieszyło handel między tymi krajami, a USA stało się głównym odbiorcą towarów. Struktura NAFTA jest prosta i nie posiada instytucji ponadnarodowych.

Przesłanki NAFTA

Powstanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i EFTA było przyczyną rozpoczęcia rozmów pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Kanadą. Głównym celem Stanów Zjednoczonych była budowa nowego bloku handlowego. USA bało się, że Europa zamknie się na kontakty gospodarcze z innymi regionami świata, zwłaszcza z Ameryką. Stany Zjednoczone chciały pogłębiać kontakty gospodarcze z Kanadą więc przystąpiły do kształtowania koncepcji porozumienia o wolnym handlu. Obie strony pragnęły zapewniania wysokich obrotów handlowych, prowadzących do wzrostu całej gospodarki obu krajów, a tym samym do poprawy swojej konkurencyjności. 2 stycznia 1988r. podpisano porozumienie dotyczące liberalizacji wzajemnego handlu (CUSFTA - Canada - US Free Trade Agreement). Ostatecznie porozumienie weszło w życie 1 stycznia 1989 roku. Porozumienie to zakładało zniesienie w ciągu dziesięciu lat wszystkich ograniczeń dotyczących handlu oraz inwestycji zagranicznych między Stanami Zjednoczonymi a Kanadą. Sytuacja na kontynencie amerykańskim zmieniła się, gdy Meksyk wyszedł z kryzysu i zaczął się rozwijać.

Geneza NAFTA

Podstawą do negocjacji na temat utworzenia strefy wolnego handlu trójstronnego stanowiły regulacje podjęte wcześniej pomiędzy USA a Kanadą. Meksyk po wyjściu z kryzysu wyraził chęć przyłączenia się do amerykańsko-kanadyjskiego układu. Liczył na wiele benefitów płynących z dopływu kapitału z USA i Kanady oraz szerszego dostępu do bogatego rynku północnoamerykańskiego. W latach osiemdziesiątych Meksyk znacznie poprawił swoją gospodarkę, zrestrukturyzował swój dług zagraniczny, dzięki czemu stał się atrakcyjniejszy dla zagranicznych przedsiębiorstw do lokowania w nim inwestycji. Formalne negocjacje na temat NAFTA rozpoczęły się 12 czerwca 1991 roku. W Meksyku układ ten uzyskał szerokie poparcie, jednak wśród opinii publicznej w USA wywołał wiele kontrowersji, ponieważ najbardziej bano się przenoszenia produkcji przez firmy z USA do Meksyku co spowodowałoby wzrost bezrobocia w Stanach Zjednoczonych. Pomimo wielu kontrowersji i sprzeczności układ NAFTA wszedł w życie 1stycznia 1994 r.

Cele utworzenia NAFTA

Do najważniejszych celów i zadań NAFTA należą:

• "eliminacja barier handlowych i ułatwienia w handlu towarów i usług pomiędzy sygnatariuszami układu,
• wspierania warunków uczciwej konkurencji w strefie wolnego handlu,
• znaczący wzrost możliwości inwestowania na swoim terytorium,
• zapewnienie odpowiedniej i efektywnej protekcji i wzmocnienie praw własności intelektualnej na terytorium sygnatariuszy układu,
• stworzenie efektywnych procedur umożliwiających wprowadzenie i stosowanie układu, a także wspólne administrowanie i rozwiązywanie sporów,
• stworzenie ram dla dalszej trójstronnej, regionalnej i multilateralnej współpracy umożliwiającej osiągnięcie korzyści wynikających z układu". (E.Ozieczicz 2001, s. 125)

Postanowienia NAFTA

• "wzajemna współpraca oparta na trójstronnej przyjaźni,
• przyczynienie się do liberalizacji handlu i współpracy międzynarodowej oraz rozszerzenie swych praw i zobowiązań wobec GATT,
• stworzenie rynku zapewniającego bezpieczny przepływ towarów i usług,
• redukcja istniejących deformacji w handlu;
• zapewnienie odpowiednich warunków do planowania przedsięwzięć produkcyjnych i inwestycyjnych,
• wzmocnienie konkurencyjności swoich towarów na międzynarodowym rynku,
• stworzenie nowych miejsc pracy, poprawy jej dotychczasowych warunków oraz poziomu życia w krajach układu,
• osiągnięcie tego wszystkiego przy zachowaniu dbałości o środowisko naturalne,
• wspieranie stałego wzrostu gospodarczego w krajach członkowskich,
• ochrona podstawowych praw pracowników. "(E. Latoszek 2006, s. 469)

Motywy utworzenia NAFTA

Dla Stanów Zjednoczonych

Głównymi motywami do utworzenia NAFTA dla Stanów Zjednoczonych było poparcie dla ekonomicznego rozwoju Meksyku, jako modelu dla innych, silnie zadłużonych i politycznie niestabilnych krajów Ameryki Łacińskiej i Centralnej. USA liczyło na to, że gdy poziom życia w Meksyku się podniesie, to przyczyni się to do zmniejszenia nielegalnej migracji meksykańskiej wzdłuż granicy. Mieli także nadzieje na poprawę bezpieczeństwa USA poprzez zmniejszenie się problemu przemytu narkotyków z Ameryki Łacińskiej. Wymiana z Meksykiem dawałaby USA możliwość zwiększenia eksportu, dzięki czemu konsumenci w USA cieszyliby się niższymi cenami importowanych towarów z Meksyku, a robotnicy zyskaliby więcej miejsc pracy na skutek większych możliwości eksportowych firm.

Dla Kanady

Najważniejszym motywem dla Kanady nie była chęć uzyskania dodatkowych znaczących korzyści, ale bardziej obawa, że pozostanie poza tym ugrupowaniem, co pozbawi ją wielu dotychczasowych przywilejów w stosunkach ze Stanami Zjednoczonymi.

Dla Meksyku

Meksyk liczył na łatwy dostęp do bogatego rynku północnoamerykańskiego i dopływu kapitału z USA, co znacznie ułatwiłoby osiągnięcie wyższego standardu życiowego przez społeczeństwo w tym kraju. Chcieli przyciągnąć zagraniczne firmy i stworzyć dla nich dobry klimat i warunki do dużych inwestycji, zwłaszcza z USA i Kanady. Przynależność do NAFTA miała zwiększyć ogólną atrakcyjność inwestycyjną Meksyku i uwiarygodnić kraj w oczach potencjalnych inwestorów. Dla Meksyku logiczne było, ze liberalizacja handlu było kontynuacją reform gospodarczych, która zmierza do osiągnięcia nieprzerwanego wzrostu.

Skutki utworzenia NAFTA

Wzajemne obroty handlowe pomiędzy krajami członkowskimi znacząco przyspieszyły - zarówno eksport, jak i import. Drugim po Kanadzie odbiorcą towarów konsumpcyjnych produkowanych w USA, stał się Meksyk. Tempo rocznego amerykańskiego eksportu produktów trafiających do meksykańskiego przemysłu to 20%. Ożywienie gospodarcze USA oraz liberalizacja w ramach NAFTA spowodowało, że jeszcze szybciej rośnie eksport Kanady i Meksyku na rynek USA. Ponad cztery piąte towarowego eksportu meksykańskiego i kanadyjskiego trafia na rynek amerykański, co świadczy o wielkim uzależnieniu tych dwóch krajów od rynku USA.

Struktura

NAFTA nie posiada instytucji o ponadnarodowym charakterze. NAFTA ma nieprawdopodobnie prostą konstrukcję. Nie ma siedziby, przewodniczącego, adresu, ani nie dysponuje aparatem administracyjnym, nie wydaje rozporządzeń, nie pobiera podatków i nie udziela subwencji. Decyzje podejmowane są na szczytach gospodarczych lub w specjalnie powołanych do tego grupach. Rozstrzygać spory oraz kierować pracami grup roboczych ma Komisja Wolnego Handlu. Od koordynowania technicznych barier w handlu jest Komitet ds. środków o charakterze normatywnym, a organem pomocniczym Komisji Wolnego Handlu w każdym z państw członkowskich jest Sekretariat NAFTA.

NAFTA — artykuły polecane

GATT — Unia Europejska — Unia — Cefta — Plan Marshalla — Wspólnoty europejskie — EFTA — TTIP — Światowa Organizacja Handlu

Bibliografia

• Bożyk P., Misala J. (2003), Integracja ekonomiczna, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Chrzanowski I. (2005), NAFTA - nowe wyzwanie amerykańskie?, Economicus, Szczecin-Montreal
• Latoszek E., Proczek M. (2006), Organizacje międzynarodowe we współczesnym świecie, Elipsa, Warszawa
• Marszk A. (2010), Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu (NAFTA) i jego postanowienia dotyczące bezpośrednich inwestycji zagranicznych, SKN TIAL
• Michalak J. (2010), NAFTA na tle wybranych ugrupowań integrujących gospodarczo na zachodniej półkuli, Studencki Przegląd Ekonomiczno-Społeczny
• Oziewicz E. (red.) (2001), Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Kamila Mrozik