Dyrektywa

Dyrektywa - jest aktem prawnym Unii Europejskiej, stanowiącym jeden z wtórnych źródeł prawa wspólnotowego.

Ma charakter wiążący, jednakże nie posiada charakteru normatywnego, wobec czego obowiązuje wyłącznie adresatów Dyrektywa definiuje cel, ale wybór środków, jakimi ten cel ma być osiągnięty, pozostawia krajom, do których jest skierowana.

Wydawana jest najczęściej w toku zwykłej procedury ustawodawczej. Jednak mogą ją wydać również Rada jak i Komisja działając samodzielnie. Dyrektywa jest wymieniona w art. 288 TfUE jako źródło prawa pochodnego. Zalecenia zawarte w dyrektywach najczęściej skierowane są bezpośrednio do wszystkich państw należących do UE. Jednakże, możliwe jest zaadresowanie dyrektywy do konkretnych krajów. W obu tych przypadkach obowiązuje zasada implementacji, czyli włączenia postanowień wynikających z dyrektywy do wewnętrznego prawa państwa członkowskiego (Kenig-Witkowska M.M. (red.), 2015)

Dyrektywa to jeden z najbardziej powszechnych instrumentów prawnych jakimi dysponuje Unia Europejska, który służy do wprowadzenie na obszar wspólnoty jednolitego systemu prawnego. W większości przypadków termin określany przez dyrektywę wynosi 1-3 lat. Dyrektywy unijne służą koordynacji, ujednolicaniu aktów prawnych, które powinny dążyć do realizacji celów wspólnotowych, a tym samym ma moc uchylania, bądź zmian, obowiązującego prawa państwowego. Jest to powód, wedle którego dyrektywy określane są mianem aktów dokonujących harmonizację prawa (Cała-Wacinkiewicz E., 2009)

TL;DR

Dyrektywa jest aktem prawnym Unii Europejskiej, który ma charakter wiążący, ale nie normatywny. Dyrektywy mają na celu harmonizację prawa w UE i mogą być wydawane przez Radę lub Komisję Europejską. Państwa członkowskie mają obowiązek implementować dyrektywy w swoje wewnętrzne prawo. Procedura legislacyjna dotycząca dyrektyw polega na wspólnym uchwalaniu aktów przez Parlament Europejski i Radę. Dyrektywy mogą być zaskarżane, a Trybunał Sprawiedliwości może orzec o ich nieważności. Istnieje także instytucja bezprawności dyrektyw. Przykłady dyrektyw obejmują ochronę wynagrodzeń, podróże opłacone ryczałtem, równouprawnienie, itp.

Implementacja dyrektywy

Członkowie wspólnoty mają dwie możliwości dotyczące ujednolicania systemu prawnego na obszarze całej wspólnoty. Mogą zmieniać obowiązujące już przepisy lub wprowadzać całkowicie nowe (Cała-Wacinkiewicz E., 2009)

Komisja Europejska obserwuje proces wprowadzania poszczególnych dyrektyw, aczkolwiek wyniki tych badań nie odzwierciedlają faktycznego stanu rzeczy, ponieważ mają charakter wyrywkowy i losowy. Brak realizacji dyrektywy jest naruszeniem obowiązku, jaki został nałożony na państwo członkowskie, który mówi o wykonywaniu oraz stosowaniu się do zobowiązań traktatowych (Cini M., 2007)

Szczególne znaczenie mają dyrektywy wydane w zakresie unormowań związanych z ochroną konsumenta oraz ochroną środowiska. W zależności od celu jaki ma być osiągnięty dzięki przepisom zawartym w dyrektywie mogą być one bardziej ogólne bądź szczegółowe. Ma to uzasadnienie w zasadzie pomocniczości UE, oraz w tym że co do zasady państwa członkowskie posiadają swobodę decyzji w wyborze odpowiednich środków za pomocą których mają osiągnąć cel wskazany w danej dyrektywie. Wolność ta jest ograniczona przez regułę iż środki te powinny zapewnić pełną skuteczność przepisów implementowanych. Istnieją od tej reguły wyjątki nazywane "postanowieniami opcyjnymi". Możliwość powołania się bezpośrednio na przepisy dyrektywy w postępowaniu przed sądem państwowym jest możliwe jedynie w drodze wyjątku (Kenig-Witkowska M.M. (red.), 2015)

Procedura legislacyjna

Zwykła procedura ustawodawcza, według której najczęściej wydawane są dyrektywy, uregulowana jest szczegółowo w art. 294 TfUE. Podstawą jej działania jest wspólne uchwalanie aktów prawnych przez dwa organy unijne: Parlament Europejski i Radę. Na mocy Traktatu Lizbońskiego procedura ta jest stosowana w odniesieniu do 85 dziedzin (Kenig-Witkowska M.M. (red.), 2015)

Skarga na nieważność

Istnieje możliwość zaskarżenia dyrektywy. Prawo to uregulowane jest w art. 263 oraz art. 264 TfUE. Uprawnionymi do złożenia skargi są zarówno "podmioty uprzywilejowane", m.in. państwa należące do UE jak i osoby prawne oraz fizyczne nazywane "podmiotami nieuprzywilejowanymi". Dla grupy "podmiotów nieuprzywilejowanych" nie istnieje wymóg posiadania obywatelstwa unijnego, bądź posiadania siedziby na terenie UE. Pozwanymi są organy, które wydały dyrektywę. Aby akt prawny mógł być uznany za nieważny musi spełnić jedną z przesłanek z akapitu 2 art. 263 TfUE. Termin w jakim skarga winna być wniesiona to dwa miesiące. Bieg terminu liczony jest od momentu publikacji aktu na który podmiot uprawniony chce złożyć skargę. W wyniku skargi Trybunał Sprawiedliwości może być zarówno zdecydować się na oddalenie powództwa jak i na wydanie orzeczenia o nieważności. Jest to orzeczenie o charakterze konstytutywnym oznacza to, że wyrok musi się uprawomocnić aby skutek nieważności wystąpił. (Kenig-Witkowska M.M. (red.), 2015)

Bezprawność dyrektywy

Jest to instytucja z art. 277 TfUE. Postępowanie o bezprawność nie może być jednak wszczęte jedynie na podstawie tego przepisu. Zarzut podnoszony z tego artykułu ma charakter dodatkowy. Postanowienie w tej sprawie może wydać zarówno Sąd jak i Trybunał Sprawiedliwości. Skutkiem orzeczenia o bezprawności jest traktowanie aktu tak jakby nie wywoływał on skutków prawnych w danym sporze (Kenig-Witkowska M.M. (red.), 2015)

Przykłady dyrektyw

• Dyrektywa o ochronie wynagrodzeń
• Dyrektywa o podróżach opłaconych ryczałtem
• Dyrektywa o przejrzystości
• Dyrektywa o równouprawnieniu
• Dyrektywa o warzywach
• Dyrektywa Studencka
• Dyrektywa telewizyjna
• Dyrektywa tytoniowa

Dyrektywa — artykuły polecane

Ratyfikowane umowy międzynarodowe — RODO — Zasada proporcjonalności — Rzecznik Praw Obywatelskich — Akty prawne — Karta praw podstawowych — Europejska Karta Samorządu Terytorialnego — Abolicja — Rozporządzenie

Bibliografia

• Bainbridge T., Teasdale A. (1998), Leksykon Unii Europejskiej, Wydawnictwo Platan, Kraków
• Bieliński J. (2005), Strategia Lizbońska a konkurencyjność Gospodarek, CeDeWu, Warszawa
• Bojkało W., Dziubka K. (2005), Unia Europejska. Leksykon integracji, Wydawnictwo Europa, Wrocław
• Borowiec J., Wilk K. (1997), Teoria i praktyka europejskiej integracji gospodarczej, Wyd. AE im. Oskara Langego, Wrocław
• Cała-Wacinkiewicz E. (2009), Podstawy systemu prawa międzynarodowego: pytania, testy, kazusy, tablice, C.H. Beck, Warszawa
• Cini M. (2007), Unia Europejska:organizacja i funkcjonowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Emmert F., Morawiecki M. (2001), Prawo europejskie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Głąbicka K., Grewiński M. (2003), Europejska Polityka Regionalna, Elipsa, Warszawa
• Kamela-Sowińska A. (2015), Tajemnica przedsiębiorstwa a dyrektywa Unii Europejskiej o ujawnianiu informacji niefinansowych Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 854
• Kenig-Witkowska M. (red.) (2015), Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, C.H. Beck, Warszawa
• Nowak E. (2014), Ujawnianie informacji w sprawozdaniach finansowych a wielkość jednostki gospodarczej w świetle nowej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 802
• Rydło M. (2003), Wyzwania Konkurencyjności - strategia Lizbońska w poszerzonej Europie, WEMA, Warszawa
• Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, sporządzony w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r. Dz.U. 2009 nr 203 poz. 1569
• Wojtaszczyk K., Jakubowski W. (2012), Europeistyka: podręcznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Wróbel M. (2016), Raportowanie Społecznej Odpowiedzialności w Polsce w świetle unormowań dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE, ZN WSH Zarządzanie, nr 2

Autor: Ewa Komorowska, Magdalena Słowińska, Anna Warchoł