Instytucja finansowa
Instytucja finansowa - to podmiot zajmujący się przyjmowaniem zobowiązań finansowych, a także przejmowanie takich zobowiązań od różnych podmiotów. Są one bardzo ważnymi elementami gospodarki, które traktuje się jako współtwórców polityki finansowej na arenie międzynarodowej. (Śliwa J. 2011, s.96)
TL;DR
Artykuł omawia definicję i klasyfikację instytucji finansowych. Instytucje finansowe są ważnymi podmiotami w gospodarce i mają różne cele i charakter działalności. W artykule przedstawiono także porównanie różnych instytucji finansowych pod względem zasilania kapitałem i zasięgu działalności.
Instytucja finansowa w rozumieniu prawa handlowego
Według Kodeksu Spółek Handlowych "przez instytucję finansową rozumie się:
- bank
- fundusz inwestycyjny
- towarzystwo funduszy inwestycyjnych lub powierniczych
- zakład ubezpieczeń
- zakład reasekuracji
- fundusz powierniczy
- towarzystwo emerytalne
- fundusz emerytalny
- dom maklerski
mające siedzibę w Rzeczpospolitej Polskiej lub w państwie należącym do Organizacji Wspólnoty Gospodarczej i Rozwoju (OECD)". (Art.4 §1 pkt 7 KSH)
Instytucja finansowa w rozumieniu prawa bankowego
Instytucja finansowa jest to podmiot niebędący bankiem ani instytucją kredytową. Jego podstawowa działalność generująca większość przychodów polega na wykonywaniu następującej działalności gospodarczej:
- Nabywanie i zbywanie udziałów lub akcji
- Udzielanie pożyczek ze środków własnych
- Udostępnianie składników majątkowych na podstawie umowy leasingu
- Usługi w zakresie nabywania i zbywania wierzytelności
- Usługi transferu środków pieniężnych
- Emisja i zarządzanie instrumentami płatniczymi
- Udzielanie gwarancji bankowej, poręczeń lub zaciąganie innych zobowiązań nie ujmowanych w bilansie,
- Obrót na rachunek własny lub rachunek osoby fizycznej, prawnej bądź jednostki organizacyjnej mającej zdolność prawną terminowymi operacjami finansowym, instrumentami rynku pieniężnego oraz papierami wartościowymi
- Uczestnictwo w emisji papierów wartościowych lub świadczenie usług z nią związanych
- Usługi w zakresie zarządzania aktywami
- Usługi w zakresie zarządzania finansowego, w tym inwestycyjnego
- Świadczenie usług brokerskich na rynek pieniężny|rynku pieniężnym. (roz. 1 art. 4 pkt 7 Prawa bankowego)
Warto zauważyć, że z definicji instytucji finansowej zostały wyłączone banki i instytucje kredytowe. Jest to zabieg poprawny biorąc pod uwagę dyrektywę 2006/48/WE, która dotyczy instytucji kredytowych i ich charakteru działalności, dlatego ma swoje zastosowanie w ustawie o prawie bankowym, jednak nie należy tej definicji traktować legalnie dla każdej ustawy (Drwiłło A., Maśniak D. 2015, s.169)
Klasyfikacja instytucji finansowych
Podstawowa klasyfikacja instytucji finansowych w sektorze finansowym obejmuje:
- instytucje monetarne - ich działalność koncentruje się na podejmowaniu depozytów i ich zamienników od instytucji niebędących instytucjami monetarnymi, a także na przyznawaniu kredytów i lokowaniu pieniędzy w papierach wartościowych. Do tej kategorii zaliczamy banki (w tym także Narodowy Bank Polski), spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, fundusze rynku pieniężnego
- instytucje niemonetarne - zajmują się pośrednictwem finansowym (zaciąganiem zobowiązań innych niż gotówkowych, podejmowaniem depozytów i ich zamienników u podmiotów innych niż instytucje monetarne. Są to m.in. przedsiębiorstwa leasingu finansowego, przedsiębiorstwa faktoringowe, domy maklerskie, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, podmioty gospodarcze założone w celu sekularyzacji aktywów i pomocnicze instytucje finansowe, które nie działają jako pośrednicy, lecz zapewniają warunki do pośrednictwa (brokerzy, agenci , doradcy ubezpieczeniowi i emerytalni). (Szelągowska A. 2007, s.15-16)
Inna klasyfikacja dzieli instytucje ze względu na charakter ich działalności i wyróżnia:
- instytucje będące pośrednikami finansowymi (banki, biura maklerskie, zakłady ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, firmy leasingowe o factoringowe, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe)
- instytucje pomagające w działalności podmiotów finansowych i obniżające ryzyko techniczne i finansowe (Fundusz Gwarancyjny, TUW, fundacje, Krajowa Iza Rozliczeniowa)
- instytucje nadzorujące różne segmenty rynku finansowego (Komisja Nadzoru Bankowego, Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń). (Jakubowska A. 2009, s.161)
Wymienione wyżej klasyfikacje są jedynie teoretyczną próbą ujęcia poszczególnych instytucji w mniejsze kategorii, jednakże każde państwo, w swoich wewnętrznych prawach, ma prawo ustanowić swój własny podział instytucji, który ma za zadanie ułatwić ich nadzór i kontrolę.
Porównanie instytucji finansowych
A. Jakubowska zestawiła najważniejsze instytucje finansowe porównała je pod względem celu istnienia instytucji (czy on zarobkowy), charakteru instytucji koncentrując się na zasięgu działalności oraz charakteru zasilania podmiotów w kapitał pieniężny (Jakubowska A. 2009, s.163)
| Rodzaj instytucji | Charakter zasilania podmiotów w kapitał pieniężny | Charakter instytucji | Cel istnienia instytucji | |
|---|---|---|---|---|
| 1. | Banki komercyjne | bezpośredni | ponadlokalny | zarobkowy |
| 2. | Banki spółdzielcze | bezpośredni | lokalny | zarobkowy |
| 3. | Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe (SKOK) | bezpośredni | lokalny | niezarobkowy |
| 4. | Firmy leasingowe | bezpośredni | ponadlokalny | zarobkowy |
| 5. | Firmy factoringowe | pośredni | ponadlokalny | zarobkowy |
| 6. | Pośrednicy i brokerzy usług finansowych | pośredni | ponadlokalny | zarobkowy |
| 7. | Fundusze inwestycyjne i fundusze emerytalne | bezpośredni | ponadlokalny | zarobkowy |
| 8. | Towarzystwa ubezpieczeniowe | bezpośredni | ponadlokalny | zarobkowy |
| 9. | Domy i biura maklerskie | pośredni | ponadlokalny | zarobkowy |
| 10. | Fundusze poręczeń kredytowych | pośredni | lokalny i ponadlokalny | w większości instytucje niezarobkowe |
Cele instytucji finansowych
Instytucje finansowe spełniają określone cele. Najważniejsze z nich to:
- uczestniczenie w procesie udoskonalania systemu transakcyjnego
- zapewnianie warunków obniżonego ryzyka przy podejmowaniu decyzji
- udział w kreowaniu popytu
- poszukiwanie źródeł i możliwości pozyskania kapitału
- zapewnianie warunków bezpieczeństwa (Smyczek S., 2007, s.104-105)
| Instytucja finansowa — artykuły polecane |
| Pośrednictwo finansowe — Instytucje finansowe — Bank inwestycyjny — Kasa oszczędnościowa — Rynek finansowy — Emisja obligacji — Towarzystwo ubezpieczeniowe — Bank uniwersalny — Dom maklerski |
Bibliografia
- Drwiłło A., Maśniak D. (2015), Leksykon prawa finansowego, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
- Jakubowska A. (2009), Instytucje finansowe podmiotami zasilającymi uczestników rynku w kapitał pieniężny (na wybranych przykładach), Katedra Mikroekonomii Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin
- Smyczek S. (2007), Modele zachowań konsumentów na rynku usług finansowych, Prace Naukowe / Akademia Ekonomiczna w Katowicach nr 348
- Szelągowska A. (red.) (2007), Instytucje rynku finansowego w Polsce, CeDeWu, Warszawa
- Śliwa J. (2011), Finanse. Podręcznik dla studentów studiów licencjackich, Wszechnica Polska Szkoła Wyższa TWP, Warszawa
- Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe. Dz.U. nr 140 poz. 939
Autor: Krzysztof Dylewski, Dominika Skura
