Regionalne izby obrachunkowe

Regionalne izby obrachunkowa (RIO) - państwowy, zewnętrzny i niezależny organ kontroli i nadzoru jednostek samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów określonych w ustawie, w zakresie gospodarki finansowej (budżetu) i zamówień publicznych.

Regionalne izby obrachunkowe (RIO) są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej podmiotów. Izby sprawują nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych określonych w art. 11 ust. 1 oraz dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych: jednostek samorządu terytorialnego, związków metropolitalnych, związków międzygminnych, stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów, związków powiatów, związków powiatowo-gminnych, stowarzyszeń powiatów, samorządowych jednostek organizacyjnych w tym samorządowych osób prawnych oraz innych podmiotów w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetu jednostek samorządu terytorialnego (Ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych z dnia 7 października 1992r. art. 1)

Regionalne izby obrachunkowe opracowują raporty, analizy i opinie w sprawach określonych ustawami. W zakresie objętym nadzorem i kontrolą prowadzą działalność informacyjną, szkoleniową oraz instruktażową. W przypadku działalności informacyjnej i szkoleniowej, mogą być one prowadzone odpłatnie, dochody z tego tytułu są dochodami budżetu państwa (Ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych z dnia 7 października 1992r. art. 1)

Obecnie RIO posiada 16 siedzib, po jednej w każdym województwie. Siedziby te znajdują się w następujących miastach: Warszawie, Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Kielcach, Krakowie, Łodzi, Lublinie, Olsztynie, Opolu, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Wrocławiu oraz w Zielonej Górze. Działalność regionalnych izb obrachunkowych nadzorowana jest przez Ministra Administracji i Cyfryzacji.

Najważniejszymi aktami prawnymi regulującymi funkcjonowanie regionalnych izb obrachunkowych są:

• Ustawa z dnia 7 października 1992r. o regionalnych izbach obrachunkowych.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2004 roku w sprawie siedzib i zasięgu terytorialnego regionalnych izb obrachunkowych oraz szczegółowej organizacji izb, liczby członków kolegium i trybu postępowania.
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 kwietnia 2004r. w sprawie szczegółowych warunków przeprowadzania konkursu na członków kolegium regionalnej izby obrachunkowej.

Regionalne izby obrachunkowe są państwowymi jednostkami budżetowymi. Gospodarują środkami publicznymi zgodnie z zasadą budżetowania brutto. Oznacza to, że swoje wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu państwa. Ich ewentualne dochody natomiast wpływają do budżetu państwa. Do źródeł finansowania RIO zalicza sie: grzywny, mandaty i inne kary pieniężne od osób prawnych, dochody z najmu i dzierżawy składników majątkowych, wpływy z usług, wpływy ze sprzedaży wyrobów oraz składników majątkowych, pozostałe odsetki (głównie odsetki na rachunku bankowym). (P. Laskowski 2015, s. 180)

TL;DR

Regionalne izby obrachunkowe są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Mają siedziby w każdym województwie i działają pod nadzorem Ministra Administracji i Cyfryzacji. Ich zadania obejmują nadzór, kontrolę, wydawanie opinii, szkolenia oraz przeprowadzanie kontroli finansowych. Izby są finansowane z budżetu państwa i mają prawo do pobierania opłat za usługi.

Historia powstania

Pierwsze informacje dotyczące powstania regionalnych izb obrachunkowych pojawiły się w ustawie z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie terytorialnym. Jednostka jednak nie powstała od razu - przez pierwsze dwa lata po uruchomieniu gmin nadzór nad ich finansami sprawował wojewoda za pośrednictwem pełnomocnika (J. Szołno-Koguc 2011, s. 110)

Regionalne izby obrachunkowe powstały w momencie wejścia w życie ustawy z dnia 7 października 1992 roku o regionalnych izbach obrachunkowych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1992 roku w sprawie siedzib i zasięgu terytorialnego regionalnych izb obrachunkowych oraz szczegółowej organizacji izb i trybu postępowania.

Izby są państwowymi jednostkami budżetowymi. Zostały utworzone jako organy nadzorujące i kontrolujące jednostki samorządu terytorialnego w zakresie gospodarki finansowej i zamówień publicznych. Stanowią specjalnie powołaną instytucje państwową, sprawującą kontrolę zewnętrzną w stosunku do organów i jednostek samorządu terytorialnego.

Podstawy działalności regionalnych izb obrachunkowych w 1997 roku zostały uregulowane w artykule 171 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zmiany regulacji ustawowych dokonane na przestrzeni lat nie wprowadziły kluczowych zmian w ich kształcie.

Zadania regionalnych izb obrachunkowych

Regionalne izby obrachunkowe pełnią następujące funkcje:

• nadzorczą - w zakresie działalności nadzorczej regionalnych izb obrachunkowych Kolegia izb podejmują decyzje w sprawach: procedury uchwalania budżetu i jego zmian, zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jednostki samorządu terytorialnego przez udzielanie pożyczek, zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, podatków i opłat lokalnych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa, wieloletniej prognozy finansowej i jej zmian.
• kontrolną - polegającą na sprawdzaniu działalności innych jednostek, bez stałej możliwości wpływania na działalność kontrolowanych jednostek poprzez wydawanie poleceń. Kontrola polega na wydawaniu zaleceń jednostkom podlegającym kontroli. W ramach tej funkcji, regionalne izby obrachunkowe przeprowadzają kontrole podmiotów takich jak: jednostki samorządu terytorialnego gmin, powiatów i województw samorządowych, związki międzygminne oraz związki powiatów, stowarzyszenia gmin, powiatów oraz samorządowe jednostki organizacyjne. Kontrole gospodarki finansowej przeprowadzane są na podstawie zgodności z prawem oraz zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym. W zakresie zadań administracji rządowej wykonywanej przez jednostki samorządu terytorialnego na podstawie ustaw, kontrola przeprowadzana jest z uwzględnieniem kryterium celowości, rzetelności i gospodarności. Zgodnie z ustawą izby mają obowiązek przeprowadzić co najmniej raz na 4 lata kompleksową kontrolę w każdej jednostce. Po przeprowadzeniu kontroli sporządza się protokół, który podpisują inspektor i kierownik kontrolowanej jednostki oraz skarbnik lub ich zastępcy.
• opiniodawczą
• informacyjno-szkoleniową

Zakres zadań regionalnych izb obrachunkowych

• orzekanie o nieważności uchwał sprzecznych z prawem,
• dokonywanie oceny legalności uchwał podejmowanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach wymienionych w art. 11 ustawy,
• ustalenie budżetu jednostki samorządu terytorialnego w przypadku nie uchwalenia budżetu do 31 marca roku budżetowego oraz w przypadku unieważnienia uchwały budżetowej,
• przeprowadzanie kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych samorządu sektora finansów publicznych,
• dokonywanie kontroli formalno-rachunkowej sprawozdań budżetowych jednostek samorządu terytorialnego,
• prowadzenie działalności informacyjnej i szkoleniowej w sprawach objętych nadzorem i kontrolą.

Regionalne izby obrachunkowe — artykuły polecane

Urząd wojewódzki — Najwyższa Izba Kontroli — Prezes Rady Ministrów — Monitor Polski — Opłata skarbowa — Izba celna — Urząd celny — Prezes Narodowego Banku Polskiego — Administracja rządowa

Bibliografia

• Gołębiowski G. (red.) (2015), Leksykon Budżetowy, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Laskowski P.(2015) Prace naukowe. Samorząd terytorialny w Polsce z perspektywy 25-lecia jego funkcjonowania Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości, Wałbrzych
• Regionalne izby obrachunkowe Regionalne izby obrachunkowe
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków przeprowadzania konkursu na członków kolegium regionalnej izby obrachunkowej Dz.U. 2004 nr 130 poz. 1396
• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2004 r. w sprawie siedzib i zasięgu terytorialnego regionalnych izb obrachunkowych oraz szczegółowej organizacji izb, liczby członków kolegium i trybu postępowania Dz.U. 2004 nr 167 poz. 1747
• Szewczyk E. (2012) Studia lubuskie. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sulechowie, Instytut Prawa i Administracji, Sulechów
• Szołno-Koguc J.(2011) Dylematy skuteczności kontroli finansów publicznych na przykładzie regionalnych izb obrachunkowych. Zeszyty naukowe nr 10, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków
• Ustawa z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych. Dz.U. 1992 nr 85 poz. 428
• Wytrążek W. (2004), Środki nadzoru nad samorządem terytorialnym, Prawo - Administracja - Kościół, Nr 3

Autor: Iga Skrobot