Aleksandr Aleksandrowicz Bogdanow

Aleksandr Aleksandrowicz Bogdanow (1873-1928) to przedstawiciel nurtu uniwersalistycznego. Po Rewolucji Październikowej wydał I tom dzieła pod tytułem "Tektologia". Nazwę tę tłumaczył jako naukę o strukturze przedmiotów złożonych, a więc także jako naukę o organizacji. Badając rozmaite systemy złożone (układy planetarne, organizmy biologiczne, zespoły ludzkie) Bogdanow dążył do zidentyfikowania praw rządzących ich powstawaniem, zachodzącymi wewnątrz nich przemianami oraz zmianami w ich zasięgu. Znajomość owych praw daje bowiem szansę przewidywania przebiegu zjawisk, a czasem nawet sterowania ich przebiegiem.

Bogdanow uznawany jest dziś za prekursora prakseologii, ogólnej teorii systemów i teorii organizacji. Choć sformułował wiele użytecznych tez, metod i zasad funkcjonowania systemów złożonych, praca jego doceniona została dopiero wiele lat po jego śmierci.

Indukcja. Bogdanow olbrzymią rolę przypisywał indukcji. Uznawał ją za generalną metodę badawczą. W jej ramach wyróżniał 3 metody wyjaśniające w każdym momencie fakt dowolnego rodzaju. Były to:

• opis uogólniający,
• metoda statystyczna,
• metoda abstrakcji.

System. Zdaniem Bogdanowa zasadniczym pojęciem ogólnej nauki organizacyjnej jest system. Rozpatruje on tzw. systemy aktywności, które mogą przybierać 3 stany:

• zorganizowania - z przewaga procesów organizujących,
• dezorganizacji - z przewagą procesów dezorganizacji,
• neutralne - z zachowaną równowaga pomiędzy procesami organizującymi i rocesami dezorganizacji.

W swoim dziele wymienia i hierarchizuje także cechy systemów zwanych ?kompleksami zorganizowanymi?. Są one następujące:

• celowość systemu,
• dostosowanie funkcji i struktury systemu do jego celów,
• racjonalne połączenie elementów systemu ze względu na realizowane cele.

Funkcje systemu, do których przywiązywał największą wagę to:

• Adaptacja - utrzymywanie równowagi pomiędzy systemem a otoczeniem. ?Adaptacja systemu w stosunku do otoczenia, które posiada różne zakresy (gospodarczy, polityczny, militarny) oraz różne stopnie odległości (bliższe, dalsze) może przebiegać bądź na zasadzie strategii biernej, bądź na zasadzie strategii aktywnej?.
• Funkcja rozwojowa - zależna od funkcji adaptacyjnej. W jej zakresie Bogdanow wyróżnia 2 strategie:
  • Zakładającą rozwój adaptacyjny progresywny - w wyniku procesów przygotowawczych zwiększa się stopień złożoności systemu.
  • Zakładającą rozwój adaptacyjny regresywny - w wyniku procesów przygotowawczych zmniejsza się stopień złożoności systemu (poprzez usunięcie zbędnych elementów).

Narzędzia organizacji. Bogdanow stworzył także koncepcję dotyczącą narzędzi organizacji, przez które rozumie środki stosowane do pokonywania przeszkód na drodze rozwoju społecznego. Do owych narzędzi zalicza:

• język - ułatwia rozwiązywanie problemów organizacyjnych poprzez ewolucje od potocznego do naukowego,
• schematy organizacyjne - wzorce i metody postępowania,
• normy organizacyjne - zbiór ograniczeń obwarowanych odpowiednimi sankcjami i zachętami, akceptowanych przez społeczeństwo i spełniających rolę regulatorów jego funkcjonowania.

Aleksandr Aleksandrowicz Bogdanow — artykuły polecane

System — Funkcjonalizm — Teoria systemów — Metafora organizacji — Teoria zarządzania — Socjologia pracy — Holizm — Socjotechnika — Metoda badawcza

Bibliografia

• Kieżun W. (1977), Podstawy organizacji i zarządzania, Książka i wiedza, Warszawa
• Martyniak Z. (1988), Historia myśli organizatorskiej, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków

Autor: Anna Kondrat