Świadczenia społeczne

Świadczenia społeczne - są jedną z części wydatków państwa. Świadczenia społeczne, a więc emerytury pracowników państwowych, zasiłki dla bezrobotnych i inne zasiłki należą do głównych rodzajów płatności transferowych. Mogą przyjmować postać rzeczową i materialną.

TL;DR

Świadczenia społeczne to część wydatków państwa, które mają na celu zapewnienie wsparcia finansowego i materialnego osobom potrzebującym, takim jak emeryci, bezrobotni czy osoby niepełnosprawne. Istnieją trzy rodzaje świadczeń społecznych: gotówkowe, zależne od dochodu i rzeczowe. W Polsce system zabezpieczenia społecznego obejmuje ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, świadczenia z tytułu bezrobocia i świadczenia rodzinne. Niestety, wiele osób nie korzysta z tych świadczeń ze względu na skomplikowany system, trudności w wypełnieniu wniosków i wstyd związany z ujawnieniem niskich dochodów. Świadczenia społeczne mogą również prowadzić do pułapki ubóstwa, gdzie osoby o niskich dochodach są zniechęcone do podjęcia pracy z obawy o utratę świadczeń.

Historia świadczeń społecznych

Pomimo faktu, że świadczenia społeczne wprowadzone zostały dopiero w czasach rewolucji przemysłowej, sama idea pojawiła się o wiele wcześniej. Już w starożytności zastanawiano się, w jaki sposób można wyeliminować uzależnienie osób chorych, niedołężnych, czy starych, które nie posiadały dostatecznie dużego majątku, aby móc w normalny sposób funkcjonować, od funduszu wspólnoty terytorialnej, władcy, czy choćby rodziny.

Dopiero w wieku XVIII, w którym doszło do wielu radykalnych zmian, również pod względem struktury społecznej pojawiła się potrzeba zorganizowania świadczeń gwarantowanych przez państwo przyznawanych w szczególnych przypadkach. Instytucje tak zwanej zbiorowej przezorności: kasy fabryczne, kasy związkowe, kasy pomocy wzajemnej okazały się nieskuteczne. W związku z tym powstały funkcjonujące po dzień dzisiejszy instytucje zabezpieczenia społecznego, a wśród nich świadczenia społeczne.

Rodzaje Świadczeń społecznych

Świadczenia społeczne możemy podzielić na kilka kategorii. Wyróżniamy więc świadczenia:

• gotówkowe
• zasiłki zależne od dochodu
• powszechne
• rzeczowe

Świadczenia zależne od dochodu - są to wszelkie zasiłki których wielkość zależy od sytuacji materialnej, dochodów danej osoby. Trafiają więc do najbardziej potrzebujących osób. Dochód takiej osoby musi być poniżej pewnego poziomu. Warunkiem otrzymania takiej pomocy jest udokumentowanie sytuacji materialnej oraz złożenie odpowiedniego wniosku. Pomoc jaką możemy otrzymać może być zarówno darowizną, bądź także występować pod postacią pożyczki, czyli może to być:

• zasiłek na uzupełnienie dochodu,
• zasiłek celowy - talony na rzeczy spożywcze, węgiel, itp.

Świadczenia powszechne - by otrzymać świadczenie powszechne nie należy udokumentować niskiego poziomu dochodu. Należy spełniać określone warunki. Do świadczeń powszechnych należą:

• emerytury,
• zasiłki dla bezrobotnych,
• zasiłki chorobowe,
• zasiłki na dziecko
• renty inwalidzkie.

Do ww świadczeń są uprawnione osoby płacące wcześniej odpowiednie składki na ubezpieczenia społeczne. W przypadku tych świadczeń często otrzymują je osoby, którym ta pomoc nie jest konieczna. Przykładem może być rodzina o wysokich dochodach otrzymująca zasiłek na dziecko.

Świadczenia rzeczowe - świadczenia otrzymywane od państwa w postaci bezpłatnych bądź ulgowych dóbr i usług. Należą do nich:

• służba zdrowia,
• edukacja.

Wadą tych świadczeń jest ich nierównomierne rozdzielenie. Zależą także od wieku. Osoby młodsze korzystają zazwyczaj z usług edukacyjnych, starsi, emeryci więcej z opieki zdrowotnej

Ustawodawstwo krajowe

Na system zabezpieczenia społecznego w Polsce składają się: system ubezpieczenia i zaopatrzenia społecznego, system ubezpieczenia zdrowotnego, świadczenia z tytułu bezrobocia oraz świadczenia rodzinne.

Zadania z zakresu zabezpieczenia społecznego realizują liczne podmioty, do których należą m.in.:

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) - świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego,
• Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) - świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników,
• Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS) - świadczenia na wypadek bezrobocia, świadczenia rodzinne i świadczenia socjalne (z pomocy społecznej),
• Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ)- świadczenia rzeczowe z ubezpieczenia zdrowotnego,
• Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE) - gromadzą i inwestują środki na sfinansowanie części nowej emerytury w ramach II filaru,
• Pracownicze Programy Emerytalne (PPE) - gromadzą i inwestują środki na sfinansowanie uzupełniającej (dobrowolnej) części nowej emerytury w ramach III filaru.

Obowiązek ubezpieczenia na wypadek określonych ryzyk socjalnych oraz gwarancje świadczeń w przypadku zaistnienia danego ryzyka zapisane są w wielu aktach prawnych, poczynając od aktu prawnego najwyższego rzędu, czyli Konstytucji RP.

Wykorzystanie świadczeń

Świadczenia społeczne nie trafią do każdego.Dlaczego? Związane jest to m.in. z:

• skomplikowania systemu, niedoinformowania,
• trudność wypełnienia wniosku - skutek - rezygnacja,
• wstyd związany z ujawnieniem niskich dochodów, litość innych osób, poniżenie.

Świadczenia społeczne są często przyczyną braku mobilizacji do pracy. Po co pracować jeśli mogę otrzymać zasiłek i nic nie robić?

Pułapka ubóstwa - sytuacja w którą wpadają ludzie o bardzo niskich dochodach. Są zniechęceni do pracy gdyż dodatkowy dochód który uzyskają będzie w znacznym stopniu zabrany poprzez opodatkowanie i utratę zasiłku. Nie mają oni szans na poprawę swojej sytuacji

Przypisy

Świadczenia społeczne — artykuły polecane

Świadczenie socjalne — Renta inwalidzka — Redystrybucja — Świadczenie pielęgnacyjne — Płatnik ZUS — Rodzaje ubezpieczeń — Praca na czarno — Płatności transferowe — Fundusz ubezpieczeń społecznych

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Nitecki S. (2008), Prawo do pomocy społecznej w polskim systemie prawnym, Wolters Kluwer Polska, Warszawa
• Siporska A. (2012). Ubezpieczenia społeczne w Polsce, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Warszawa
• Sloman J. (2001), Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Szyburska-Walczak G. (2012), Ubezpieczenia społeczne. Repetytorium, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Magdalena Wójcik