Teoria wyboru konsumenta
| Teoria wyboru konsumenta |
|---|
| Polecane artykuły |
Teoria wyboru konsumenta - teoria mikroekonomii podejmująca tematykę zachowania gospodarstwa domowego na rynku oraz decyzji dotyczący zaspokajania jego potrzeb w warunkach ograniczoności zasobów. Celem działalności gospodarstwa domowego jest maksymalizowanie użyteczności uzyskiwanej z konsumpcji dóbr przy danych dochodach i cenach dóbr i usług. Maksymalizowanie tej użyteczności wymaga podejmowania przez nie konkretnych decyzji, są to przede wszystkim:
- wybór struktury konsumpcji
- wybór czasu poświeconego na pracę i na wypoczynek
- decyzje dotyczące rozdysponowania dochodu pomiędzy konsumpcję i oszczędności
1. Wybór struktury konsumpcji
Konsument dąży do maksymalizacji użyteczności konsumowanych dóbr, jednak musi on brać pod uwagę ograniczenia. Są nimi głównie dochód, który jest ograniczony oraz cena, na która konsument nie ma bezpośredniego wpływu. Użyteczność jest kategorią subiektywną, odczuciem określonego konsumenta. To samo dobro dla jednego może stanowić dużą użyteczność a dla innego może nie mieć jej wcale. W przypadku gdy chodzi o wybór pomiędzy dwoma dobrami, konsument wybierze taka kombinację wielkości konsumpcji, która da mu największa użyteczność całkowitą. Obrazem wszystkich możliwych kombinacji dwu dóbr dających ten sam poziom użyteczności całkowitej jest krzywa obojętności konsumenta. Posuwając się wzdłuż krzywej konsument zastępuje jedno dobro drugim.Poziom zadowolenia ze spożycia różnych kombinacji tych dóbr pozostaje jednak taki sam. Krzywa obojętności jest wypukła w kierunku początku układu współrzędnych, co wskazuje na to, że dodatkową ilość jednego dobra uzyskuje się kosztem coraz mniejszych ilości drugiego. (Kwiatkowski E, Milewski R. 2009, str. 83) Natomiast ograniczenia konsumenta (wynikające z ceny i wielkości jego dochodu) przedstawia krzywa ograniczenia budżetowego (AB), zwana również ścieżką cen. Względne położenie tych krzywych ilustruje poniższy wykres.
Krzywe obojętności przedstawiają różne poziomy satysfakcji osiąganej przez konsumenta. Krzywa położona najwyżej (C3) jest dla niego najbardziej korzystna, lecz przy takim poziomie cen i przy takich dochodach jest dla niego niedostępna.
Optymalną krzywą obojętności, która wybierze konsument jest środkowa krzywa (C2), gdyż jest ona dla niego dostępna i daje mu najwyższy poziom użyteczności. Punkt styczności linii ograniczenia budżetowego ze środkową krzywą obojętności wyznacza strukturę spożycia, którą wybierze konsument. Sytuacja taka oznaczać będzie równowagę konsumenta, czyli jego optimum (punkt E).
2. Wybór czasu poświeconego na pracę i na wypoczynek
Dochody gospodarstw domowych (konsumenta) pochodzą głównie ze sprzedaży pracy. Tak, jak wcześniej konsument musi dokonać wyboru, tym razem między wypoczynkiem (czasem wolnym, który przedstawia jego użyteczność) a pracą, która przynosi dochód. Krzywa obojętności dla czasu wolnego i konsumpcji ma kształt podobny do krzywej obojętności dotyczącej wyboru struktury konsumpcji. Poruszając się po niej konsument zamienia czas wolny z dochodem z pracy.Poruszając się po krzywej obojętności, konsument zachowuje taką samą użyteczność całkowitą, jednak substytuuje czas wolny dochodem z pracy i odwrotnie. Z kształtu krzywej obojętności wynika, że w zamian za kolejne przyrosty czasu wolnego o jednostkę, konsument jest skłonny poświęcić coraz mniej dochodów z pracy i odwrotnie. Za rezygnację z godzin czasu wolnego, konsument oczekuje większych dochodów z pracy. (Kwiatkowski E., Milewski R. 2009, str. 97)
To, jak wysoko położona krzywa obojętności dla czasu i konsumpcji będzie dostępna dla konsumenta jest determinowane przez stawki płac. Wyznaczają one linię budżetu czasu pracy konsumenta, która odpowiada kształtem i właściwościami ścieżce cen. tak jak poprzednio punkt równowagi zostanie wyznaczony przez punkt styczności linii płac z możliwie najdalej oddaloną od początku układu współrzędnych krzywa obojętności.
3. Decyzje dotyczące rozdysponowania dochodu pomiędzy konsumpcję i oszczędności
Wielkość dochodu jest głównym, obok cen czynnikiem wpływającym na poziom konsumpcji. Zwykle wzrost dochodu powoduje wzrost konsumpcji, a jego spadek powoduje spadek konsumpcji. Zasada ta nie dotyczy dóbr podrzędnych. Jeżeli dochód konsumenta wzrasta, a ceny dóbr nie zmieniają się, to popyt konsumenta na dobro podrzędne spada. W przypadku dóbr normalnych, gdy wzrasta dochód konsumenta, a ceny dóbr pozostają niezmienione, wtedy wielkość konsumpcji tych dóbr wzrasta. Zależność między dochodem, a poziomem konsumpcji dla dóbr normalnych i podrzędnych możemy przedstawić za pomocą tzw. krzywych dochód-konsumpcja. Jest to geometryczna ilustracja zbioru punktów równowagi konsumenta odpowiadających wszystkim poziomom dochodu konsumenta, przy założeniu niezmienności cen oraz przy danych preferencjach konsumenta. (Kwiatkowski E., Milewski R. 2009, str. 94)
Konsument musi podjąć decyzję jaką część dochodu od razu skonsumuje, a jaką zaoszczędzi na poczet przyszłej konsumpcji. Ten wybór ma również swoje ograniczenia, którymi są wysokość dochodu i wysokość stopy procentowej. Tworzą one specyficzne ograniczenie budżetowe, zwane linią możliwości rynkowych. Jej zetknięcie z krzywa obojętności dla konsumpcji bieżącej i oszczędności wyznacza optymalną strukturę konsumpcji przyszłej i bieżącej.
Zmiana stopy procentowej wpłynie na zmianę tej struktury. Wyższa stopa procentowa wyznacza konsumpcje bieżącą na niższym poziomie, jednocześnie powodując wzrost oszczędności. Tak, więc występuje pozytywna zależność między oszczędnościami a zmianami stopy procentowej Rysunek poniżej przedstawia tą zależność. Krzywa ta nosi nazwę krzywej podaży oszczędności pojedynczego gospodarstwa domowego.
Czynniki pozadochodowe a konsumpcja
Dochód konsumenta jest głównym, aczkolwiek nie jedynym czynnikiem wpływającym na strukturę i wielkość jego konsumpcji. Istnieją również czynniki poza dochodowe, które także mają wpływ na wielkość konsumpcji. Dzielimy je na obiektywne i subiektywne. Do czynników obiektywnych zaliczamy strukturę rodziny według płci i wieku oraz czynniki społeczno-kulturowe, jak wykształcenie, miejsce zamieszkania, zawód a także religia. Czynniki subiektywne sprawiają, że możliwości dochodowe konsumentów mogą się różnić od ich faktycznych wydatków. Osoby skąpe czy oszczędne wydają mniej niż pozwalają na to ich możliwości dochodowe. W przypadku osób rozrzutnych sytuacja jest odwrotna. Ich konsumpcja jest wtedy wyższa od możliwości dochodowych i jest finansowana ze źródeł zewnętrznych, np. z kredytu. (Kwiatkowski E., Milewski R. 2009, str. 95)
Bibliografia
- Begg D., Fisher S. (2007), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Dach Z. (1993), Elementy mikroekonomii, Akademia Ekonomiczna, Kraków.
- Dach Z. (2007), Mikroekonomia dla studiów licencjackich SYNABA, Kraków
- Gregory N, Mankiw M. (2009), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Klimczak B. (2006), Mikroekonomia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław.
- Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2009), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- Senda, J. (1998). Podstawowe aspekty racjonalności zachowań konsumenckich, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny
Autor: Magdalena Idzik, Joanna Szyszka
