Rodzaje restrukturyzacji

Restrukturyzacja oznacza nowoczesne, radykalne, gruntowne zmiany dokonywane w przedsiębiorstwie, obejmujące istotne obszary aktywności gospodarczej, które mają na celu poprawę skuteczności i efektywności jego działania, struktury oraz zasad funkcjonowania.

Zmiany te można realizować i oceniać w trzech perspektywach, a mianowicie:

• makroekonomicznej (tzw. makrorestrukturyzacja) - w której zmiany polegają na przebudowie przez państwo struktury gospodarki i aktywnym jego działaniu, w celu przyspieszenia rozwoju gospodarki jako całości,
• mezoekonomicznej (tzw. mezorestrukturyzacja) - w której zmiany dotyczą struktury i systemu zarządzania w poszczególnych regionach gospodarczych lub sektorach, w dążeniu do realizacji określonych celów ekonomicznych,
• mikroekonomicznej (tzw. mikrorestrukturyzacji) - w której zmiany dotyczą poszczególnych przedsiębiorstw i mają służyć do dostosowania się ich działalności do wymagań i zmian rynku oraz sytuacji makroekonomicznej.

Na makrorestrukturyzację i mezorestrukturyzację bardzo duży wpływ mają procesy restrukturyzacji podejmowane w przedsiębiorstwach, a więc w obszarze mikrorestrukturyzacji. Obejmują one szeroki zakres przedsięwzięć w nich podejmowanych, które z kolei wytyczają szczegółowe rodzaje mikrorestrukturyzacji.

Dlatego też mikrorestrukturyzację dalej możemy podzielić ze względu na obszar działalności, który obejmuje restrukturyzacja na:

• restrukturyzację podmiotową - czyli zmiany dotyczące formy własności i formy prawnej oraz struktury organizacyjnej, przekształcenia prawno-ekonomiczne. Przykładem takiej restrukturyzacji może być sprzedaż lub nabycie części majątku, np. kupno majątku od Skarbu Państwa (nastąpi wtedy prywatyzacja), a także łączenie się w grupy kapitałowe, tzw. holdingi poprzez usamodzielnienie zorganizowanych części przedsiębiorstw bądź spółek.
• restrukturyzacja przedmiotową - czyli przede wszystkim zmiany dotyczące struktury przedmiotu działalności, a mianowicie zmiany w obszarze techniczno - technologicznym i asortymentowym, które mają na celu podniesienie efektywności działań. Są one inicjowane przez samo przedsiębiorstwo. Ma ona na celu utrzymanie lub wzrost pozycji na rynku, dominacje w produkcji względem konkurencji, generowanie popytu, wzrost rentowności, a także minimalizację zanieczyszczeń środowiska.

Ze względu na sytuacje, które wywołują zmiany w zakresie restrukturyzacji oraz cykl życia towarzyszący w danym momencie przedsiębiorstwu możemy natomiast wyróżnić:

• restrukturyzację naprawczą (antykryzysowa, sanacyjna) - dotyczącą przedsiębiorstw które są zagrożone kryzysem, likwidacją. Najczęściej wynika ze złej sytuacji przedsiębiorstwa. Ma głównie charakter ochronny i krótkoterminowy. Jej celem jest poprawa niekorzystnych warunków ekonomicznych i przywrócenie wypłacalności firmy poprzez eliminację niekorzystnych czynników, prowadzących przedsiębiorstwo do bankructwa. Może polegać na zmianie formy organizacyjno-prawnej, polityki finansowej, zmianie kierunku produkcji, asortymentu, eliminacji najmniej zyskownych wyrobów, sprzedaży, likwidacji zbędnego majątku i osiągnięciu szybko widocznych korzyści. Przykładem działań restrukturyzacji naprawczej mogą być: rozwiązanie rezerw, zmniejszenie kosztów stałych, np. poprzez zmniejszenie zatrudnienia, skupienie się na podstawowej, kluczowej działalności, bądź doskonalenie sfery zarządzania ryzykiem.
• restrukturyzację rozwojową (kreatywną) - za podstawę przyjmującą decyzje strategiczne podejmowane w przedsiębiorstwie. Dotyczy działań o charakterze innowacyjnym, rozwojowym, wykorzystuje wszelkie możliwości i szanse przedsiębiorstwa oraz eliminuje potencjalne zagrożenia. Ma charakter długookresowy - obejmuje okres od 2 do 5 lat. Jej celem jest stworzenie przewagi konkurencyjnej, wpływanie na otoczenie, powiększenie wartości rynkowej przedsiębiorstwa, rozsławianie marki, dynamizacja rozwoju, poprawa długookresowej kondycji finansowej. Polega na doskonaleniu zasad funkcjonowania poprzez obniżkę kosztów, tworzenie skuteczniejszych strategii finansowych, wdrażanie nowych technik i technologii, nowych produktów, modernizację przedsiębiorstwa, poszerzenie obszarów działań marketingowych, wzrost jakości wyrobów i surowców oraz ekspansje geograficzne, fuzje i przejęcia innych przedsiębiorstw. Często restrukturyzację rozwojową poprzedza restrukturyzacja naprawcza.
• restrukturyzację dostosowawczą (adaptacyjną) - dotyczącą wszystkich przedsiębiorstw, które chcą dążyć do rozwoju i wzbijać się ponad inne przedsiębiorstwa, których celem jest bycie liderem na rynku. Restrukturyzacja dostosowawcza polega na analizie otoczenia i zmian w nim zachodzących, a następnie reagowaniu na te zmiany. Przedsiębiorstwo musi w szybkim tempie adaptować modyfikacje otoczenia, by nie zostać z tyłu, nie stracić swojej dotychczasowej pozycji lub nawet nie zostać całkowicie wypchniętym z rynku, na którym funkcjonuje.
• restrukturyzację antycypacyjną - polegającą na analizie rynku, a przede wszystkim trendów, które w nim zachodzą. Ma na celu wizualizacje zmian, które mogą nadejść w obszarze funkcjonowania przedsiębiorstwa. Daje to możliwość wyprzedzania nadchodzących transformacji, przewidywania kierunku postępu otoczenia i przygotowywania się na nie. Dzięki temu przedsiębiorstwo jest w stanie szybko reagować na pojawiające się zmiany, które w przypadku braku adaptacji mogłyby mu zaszkodzić.

Ze względu na sfery jakich dotyka restrukturyzację można podzielić również na:

• restrukturyzację operacyjną - obejmującą zmiany w zakresie podstawowej działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, czyli głównie zmiany stanu i struktury jego aktywów. Zawiera w sobie głównie 3 obszary, tj. marketing, produkt oraz zasoby.

Celem restrukturyzacji marketingowej jest wzrost sprzedaży, a co za tym idzie wzrost przychodów, umocnienie pozycji rynkowej przedsiębiorstwa poprzez prowadzenie m.in. elastycznej polityki cenowej.

Restrukturyzacja produktowa obejmuje zmiany w dotychczasowej strukturze asortymentowej funkcjonującej w przedsiębiorstwie, procesach wytwórczych, a także prowadzi do obniżenia kosztów produkcji.

Restrukturyzacja zasobów przedsiębiorstwa natomiast polega na zwiększeniu wydajności szeroko pojętego majątku oraz zasobów ludzkich tak aby odpowiadały standardom panującym na rynku. Do restrukturyzacji zasobów można zaliczyć również restrukturyzację techniczną i technologiczną, a także restrukturyzację zatrudnienia.

• restrukturyzację finansową - polegającą na działaniach w sferze materialnej oraz planowania i zarządzania finansami przedsiębiorstwa. Ma ona za zadanie zapewnić płynność finansową, ukształtować strukturę kapitału, a także doprowadzić do zwiększenia możliwości finansowych i poprawić efektywność zasobów przedsiębiorstwa. Powinna ona doprowadzić do zmian wewnętrznych przedsiębiorstwa, umożliwiając przystosowanie się do warunków funkcjonowania otoczenia, co pomoże w osiągnięciu zamierzonych celów i osiągnięciu sukcesu na rynku.

TL;DR

Restrukturyzacja to radykalne zmiany w przedsiębiorstwie mające na celu poprawę jego skuteczności i efektywności. Może być realizowana na trzech poziomach: makroekonomicznym, mezoekonomicznym i mikroekonomicznym. Restrukturyzacja mikroekonomiczna obejmuje zmiany w formie własności, strukturze organizacyjnej i obszarze działalności przedsiębiorstwa. Może mieć charakter naprawczy, rozwojowy, dostosowawczy lub antycypacyjny. Restrukturyzację można również podzielić ze względu na sfery, takie jak operacyjna i finansowa. Celem restrukturyzacji jest poprawa efektywności i dostosowanie się do wymagań rynku.

Rodzaje restrukturyzacji — artykuły polecane

Restrukturyzacja — Rozwój przez restrukturyzację — Strategia dywersyfikacji — Downsizing — Controlling ekologiczny — Zarządzanie rozwojem firmy — Strategia biznesowa — Decyzje strategiczne — Teoria wiązki celów

Bibliografia

• Borowiecki R., Jaki A. (2013), Restrukturyzacja przedsiębiorstw i gospodarek w warunkach rozwoju rynków globalnych, Fundacja Ekonomicznego Uniwersytetu w Krakowie, Kraków
• Borowiecki R., Jaki A. (2014), Restrukturyzacja w obliczu wyzwań gospodarki globalnej, Fundacja Ekonomicznego Uniwersytetu w Krakowie, Kraków
• Borowiecki R. (red.) (2014), Zarządzanie restrukturyzacją przedsiębiorstw i gospodarki. Uwarunkowania - Procesy - Efekty, Fundacja Ekonomicznego Uniwersytetu w Krakowie, Kraków
• Cabała P., Bartusik K. (2006), Restrukturyzacja w jednostkach gospodarczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Grynchyshyn J. (2015), Restrukturyzacja jako narzędzie zarządzania antykryzysowego przedsiębiorstw Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-humanistycznego w Siedlcach nr 106
• Jaki A., Kowalik M. (2015), Współczesne oblicza i dylematy restrukturyzacji, Fundacja Ekonomicznego Uniwersytetu w Krakowie, Kraków
• Rojek T. (2016), Wykorzystanie narzędzi restrukturyzacji w procesie zarządzania efektywnością przedsiębiorstwa, Studia Oeconomica Posnaniensia 4.2

Autor: Sylwia Adamczyk, Kinga Michnik