Traktat Konstytucyjny

Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy to wielostronna umowa międzynarodowa, która weryfikowana jest przez przepisy prawa międzynarodowego. Zainteresowane strony, czyli państwa członkowskie Unii Europejskiej określają treść Traktatu konstytucyjnego oraz muszą zadecydować, czy zostanie on wdrożony w życie (są tzw. "panami traktatu").

Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy został podpisany 29 października 2004 roku w Rzymie. Jest bardzo ważnym etapem rozwoju europejskiej integracji. Traktat konstytucyjny stanowi swoisty zbiór dotychczasowych traktatów unijnych w jednym dokumencie, dzięki czemu są one przejrzystsze i łatwiejsze do zrozumienia dla każdego obywatela. Uwzględniając specyfikę Traktatu konstytucyjnego jako umowy pozwalającej na współkształtowanie procesu integracji europejskiej, można określić go jako tzw. traktat rewizyjny, czyli taki, który zmienia traktaty ustanawiające Unię Europejską.

Traktat konstytucyjny, podobnie jak Traktaty stanowiące Unię Europejską (oprócz Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali) jest zawierany na czas nieograniczony.

Proces ratyfikacji Traktatu Konstytucyjnego

Ratyfikacja Traktatu Konstytucyjnego w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej była procesem złożonym i różniącym się w zależności od prawa wewnętrznego danego państwa. Każde państwo miało własne procedury i przepisy dotyczące ratyfikacji międzynarodowych traktatów.

Choć Traktat Konstytucyjny wprowadzał jednolite zasady dla całej Unii Europejskiej, to jednak każde państwo członkowskie miało swobodę w zakresie sposobu ratyfikacji. Niektóre państwa wymagały jedynie decyzji parlamentu, podczas gdy inne przeprowadzały referendum w celu zatwierdzenia Traktatu. Różnice te wynikały z odmiennego prawa wewnętrznego danego państwa i jego tradycji demokratycznych.

W zależności od prawa wewnętrznego danego państwa, ratyfikacja Traktatu Konstytucyjnego mogła odbywać się poprzez zatwierdzenie przez parlament lub w drodze referendum. Decyzję w tej sprawie podejmowały odpowiednie organy władzy ustawodawczej danego państwa.

W niektórych państwach konieczne było uzyskanie decyzji organów konstytucyjnych, takich jak Trybunał Konstytucyjny, w sprawie zgodności Traktatu Konstytucyjnego z konstytucją danego państwa. Wymóg ten wynikał z ochrony konstytucyjnych zasad i wartości, które musiały być respektowane w procesie ratyfikacji.

Ratyfikacja Traktatu Konstytucyjnego była skomplikowanym i czasochłonnym procesem, który wpływał na termin wdrożenia Traktatu. Ze względu na różnice w procesach ratyfikacyjnych w państwach członkowskich, trwało to dłużej niż oczekiwano, co opóźniło pełne wdrożenie Traktatu Konstytucyjnego.

Główne cele Traktatu Konstytucyjnego

Jednym z głównych celów Traktatu Konstytucyjnego było umocnienie demokratycznej struktury Unii Europejskiej. Traktat wprowadzał zasady dotyczące większej odpowiedzialności i przejrzystości instytucji unijnych oraz stawiał na większe zaangażowanie obywateli w proces podejmowania decyzji.

Traktat Konstytucyjny miał na celu zwiększenie przejrzystości i skuteczności działania Unii Europejskiej. Poprzez ustanowienie jednolitych zasad i procedur, Traktat miał na celu usprawnienie procesu podejmowania decyzji w Unii, co miało przyczynić się do lepszego funkcjonowania instytucji unijnych.

Traktat Konstytucyjny dążył do wzmocnienia roli obywateli w procesie podejmowania decyzji w Unii Europejskiej. Poprzez wprowadzenie zasad partycypacji obywateli, Traktat miał na celu zwiększenie ich wpływu na politykę unijną i uczynienie procesu decyzyjnego bardziej reprezentatywnym.

Jednym z priorytetów Traktatu Konstytucyjnego było zwiększenie efektywności instytucji unijnych. Poprzez reformę struktury i funkcjonowania instytucji, Traktat dążył do usprawnienia procesu podejmowania decyzji, co miało przyczynić się do skuteczniejszego działania Unii Europejskiej.

Traktat Konstytucyjny miał na celu wzmocnienie ochrony praw podstawowych i zapewnienie większej spójności w politykach Unii Europejskiej. Poprzez wprowadzenie jednolitych standardów w zakresie praw człowieka i zasad równości, Traktat miał na celu zapewnienie większej spójności w polityce unijnej oraz ochronę podstawowych wartości i praw obywateli.

Reakcje na odrzucenie Traktatu Konstytucyjnego

W wyniku przeprowadzonych referendów we Francji i Holandii, Traktat Konstytucyjny został odrzucony. Wynik tych referendów był zaskoczeniem dla wielu, ponieważ Traktat był rezultatem wieloletnich negocjacji i starań mających na celu zwiększenie demokratyczności i skuteczności Unii Europejskiej.

Odrzucenie Traktatu Konstytucyjnego miało poważne konsekwencje dla dalszego procesu integracji europejskiej. Wprowadzenie jednolitej konstytucji dla Unii Europejskiej miało na celu umocnienie i pogłębienie integracji, jednak odrzucenie Traktatu spowodowało konieczność przemyślenia i przeformułowania dalszych kroków w procesie integracji.

Po odrzuceniu Traktatu Konstytucyjnego państwa członkowskie Unii Europejskiej musiały przemyśleć i zareagować na tę sytuację. Wiele państw podjęło działania mające na celu ponowne rozważenie i negocjacje dotyczące treści konstytucji unijnej.

W wyniku odrzucenia Traktatu Konstytucyjnego, państwa członkowskie zdecydowały się na porzucenie tego dokumentu i opracowanie alternatywnego traktatu - Traktatu Lizbońskiego. Traktat Lizboński zawierał podobne cele i reformy jak Traktat Konstytucyjny, jednak był bardziej elastyczny i uwzględniał obawy wyrażane podczas debat nad poprzednim traktatem.

Traktat Lizboński wszedł w życie w 2009 roku i stał się nową podstawą prawną Unii Europejskiej. Traktat ten wprowadził szereg zmian w funkcjonowaniu Unii, mających na celu zwiększenie efektywności, demokratyczności i spójności działania instytucji unijnych. Wejście w życie Traktatu Lizbońskiego miało duże znaczenie dla funkcjonowania Unii Europejskiej i umocnienie jej roli na arenie międzynarodowej.

Struktura Traktatu Konstytucyjnego

Traktat konstytucyjny składa się z Preambuły, która zawiera informacje na temat praw człowieka, demokracji, wolności i kreowaniu wspólnej przyszłości, oraz z czterech części i dotyczy następujących aspektów działania Unii Europejskiej:

I. Część pierwsza:

• Definicja i cele Unii,
• Prawa podstawowe i obywatelstwo Unii,
• Kompetencje Unii,
• Instytucje i organy Unii,
• Wykonywanie kompetencji Unii,
• Życie demokratyczne Unii,
• Finanse Unii,
• Unia i jej bezpośrednie otoczenie,
• Członkostwo w Unii,

II. Karta praw podstawowych Unii:

• Godność,
• Wolność,
• Równość,
• Solidarność,
• Prawa obywatelskie,
• Wymiar sprawiedliwości,
• Postanowienia ogólne dotyczące wykładni i stosowania karty,

III. Polityki i funkcjonowanie Unii:

• Postanowienia ogólne,
• Niedyskryminacja i obywatelstwo,
• Polityki i działania wewnętrzne,
• Stowarzyszenie krajów i terytoriów zamorskich,
• Działania zewnętrzne Unii,
• Funkcjonowanie Unii,
• Postanowienia wspólne,

IV. Postanowienia ogólne i końcowe.

Do Traktatu dołączono 36 protokołów dodatkowych oraz 2 załączniki, które wspólnie stanowią jego integralną część. Dodatkowo Konferencja Międzyrządowa przyjęła Akt Końcowy wraz z wieloma deklaracjami, które nie są jednak prawnie wiążące.

Traktat Konstytucyjny — artykuły polecane

Jednolity Akt Europejski — Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności — Traktat Rzymski — Traktat z Lizbony — Karta praw podstawowych — Światowa Organizacja Handlu — Traktat z Maastricht — Kryteria kopenhaskie — Polityka regionalna Unii Europejskiej

Bibliografia

• Dyplomacja czy siła? Unia Europejska w stosunkach międzynarodowych, pod red. S. Parzymiesa, wyd. nauk. Scholar, Warszawa, 2009
• Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, sporządzony w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r. Dz.U. 2009 nr 203 poz. 1569

Autor: Karina Wojewódka