Różnorodność biologiczna

Różnorodność biologiczna (ang. Biodiversity)- to bogactwo i rozmaitość form życia. Pojęcie to jest ogólne i elastyczne, dlatego pasuje do opisania różnych problemów i badań. Bioróżnorodność jest użyteczna w organizowaniu działań ochronnych każdego szczebla (B. Dobrzańska, G. Dobrzański, D. Kiełczewski 2009, s. 116)

"Obejmuje wielorakość gatunków, biocenoz, ekosystemów, krajobrazów oraz genów. Jest czynnikiem kształtującym biosferę, a jej istnienie zapewnia prawidłowe funkcjonowanie przyrody i bezpośrednio wpływa na warunki bytowania człowieka". (G. Łabno 2007, s. 330)

"Do różnorodności biologicznej zalicza się także odmiany i rasy gatunków wytworzonych przez człowieka w ramach hodowli". (Encyklopedia Gazety Wyborczej 2005, s. 140)

TL;DR

Różnorodność biologiczna to bogactwo i różnorodność form życia. Można ją rozpatrywać na różnych poziomach, takich jak genetyczny, gatunkowy i ekosystemalno-siedliskowy. W Polsce występuje duża różnorodność biologiczna, ze względu na różne obszary geograficzne. Unia Europejska ma strategię ochrony różnorodności biologicznej do 2020 roku, która ma na celu zatrzymanie utraty bioróżnorodności i odbudowę ekosystemów. Utrata różnorodności biologicznej ma negatywne konsekwencje dla środowiska, gospodarki i społeczeństwa. Programy ochrony zagrożonych gatunków są stosowane w celu zatrzymania utraty różnorodności biologicznej.

Poziomy bioróżnorodności

Różnorodność biologiczną (nazywaną również bioróżnorodnością) możemy rozpatrywać na różnych poziomach systemu żywej materii. Głównie omawia się niżej wymienione poziomy bioróżnorodności:

1. Genetyczny- różnorodność genetyczna znajdująca się wewnątrz gatunku lub populacji, wyrażana przeważnie przez poziom heterozygotyczności;
2. Gatunkowy- ilość gatunków przypadająca na jednostkę obszaru lub ich liczba w tym środowisku;
3. Ekosystemalno-siedliskowy (ekologiczny)- dotyczy systemów ekologicznych, jest to wielorakość oraz odmienność siedlisk, utrzymująca różnorodność zasiedlonych w nich grup organizmów oraz ich biocenoz (B. Dobrzańska, G. Dobrzański, D. Kiełczewski 2009, s. 116-117).

Różnorodność biologiczna w Polsce

Bioróżnorodność w Polsce jest wystarczająco dobrze znana. Na jej terenie istnieje ok. 70 tys. gatunków, obejmujących:

• gatunki roślin naczyniowych - ok. 2,7 tys.
• gatunki zwierząt - 33-45 tys. (w tym gatunki kręgowców - ok. 600).

Różnorodność biologiczna w Polsce jest dość duża, gdyż zajmuje obszary morskie, nadmorskie, nizinne i górskie. Na jej terytorium sporo gatunków posiada własne granice zasięgów (północne, południowe, wschodnie i zachodnie), ponieważ Polska usytuowana jest na pograniczu dwóch klimatów: kontynentalnego oraz atlantyckiego (Encyklopedia Gazety Wyborczej 2005, s. 141).

Ochrona różnorodności biologicznej w Unii Europejskiej

Ochrona bioróżnorodności to jeden z czterech głównych zakresów działania Unii Europejskiej od kilku lat. Jednak pomimo tego do 2010 r. nie zatrzymano procesów utraty różnorodności biologicznej. Dlatego też, właśnie wtedy powstała Strategia: "Nasze ubezpieczenie na życie i nasz kapitał naturalny - Unijna strategia ochrony różnorodności biologicznej na okres do 2020", której głównym celem jest zatrzymanie procesów straty bioróżnorodności oraz zniszczenia zastosowania ekosystemów w państwach Unii Europejskiej do 2020 r. Wiążę się to z szybszym przejściem UE na gospodarkę, która jest proekologiczna (korzysta z zasobów naturalnych) oraz odbudową ekosystemów.

Nowa Strategia uświadamia nam, że coraz poważniej myślimy o ochronie bioróżnorodności, gdyż jest to pierwsze takie ujęcie, w którym wyznaczone są konkretne daty oraz mierzalne korzyści z celów, które zostaną osiągnięte.

Uwzględnia Ona również, że bioróżnorodność poza wartością samą w sobie, posiada także istotną wartość gospodarczą, która bardzo rzadko jest brana pod uwagę w rachunku ekonomicznym.

Strategia ta jest wraz z Programem Natura 2000 czołowym narzędziem UE pomagającym działać przeciw stratom bioróżnorodności (J. Sienkiewicz 2013, s. 45-50).

Utrata bioróżnorodności

Utrata różnorodności biologicznej powoduje znaczące skutki w: środowisku, gospodarce i społeczeństwie na całym świecie.

Ubytki bioróżnorodności wywołują załamanie wielu czynności ekosystemów o zasadniczej wadze dla podtrzymania zdrowia ludności, tj. bezpieczeństwo żywnościowe, woda pitna, czyste powietrze oraz środki lecznicze.

Strata różnorodności biologicznej wpływa również na zatrudnienie, gdyż jedna szósta miejsc zatrudnienia w Europie jest w różnoraki sposób powiązana z przyrodą oraz bioróżnorodnością (J. Sienkiewicz 2013, s. 45-46).

Wyginięcie któregokolwiek gatunku na Ziemi powoduje trwały ubytek w różnorodności biologicznej, gdyż umiera gatunek, a wraz z nim kombinacja genów. Skutkiem tego jest mniej zrównoważony ekosystem. Dlatego też konstruuje się programy zatrzymania gatunków, które są zagrożone wyginięciem:

• In situ (w środowisku życia)
• Ex situ (poza środowiskiem życia)

(Encyklopedia Gazety Wyborczej 2005, s. 141).

Różnorodność biologiczna — artykuły polecane

Miasto — Ochrona środowiska — Bioróżnorodność — Zmiany klimatu — Gospodarka morska — Konurbacja — Biosfera — Zielona rewolucja — Zanieczyszczenie powietrza — Analiza prospektywna

Bibliografia

• Dobrzańska B., Dobrzański G., Kiełczewski D. (2009), Ochrona środowiska przyrodniczego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Grzywacz, A. (2015), Gatunkowa różnorodność biologiczna grzybów terenów leśnych, "Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej", zeszyt 44, s. 239-253
• Kalinowska A. (2015), Różnorodność biologiczna w miastach-ofiara czy beneficjent zmian klimatu?, Miasto Idealne-Miasto Zrównoważone
• Łabno G. (2007), Ekologia słownik encyklopedyczny, Wydawnictwo Europa, Wrocław
• Marczak D., Pepłowska-Marczak D., Masiarz J., Tyburski Ł. (2018), Pożar i przypłaszczek jako czynniki kształtujące różnorodność biologiczną borów sosnowych w Kampinoskim Parku Narodowym, Pepłowska-, , , , Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej, zeszyt 54
• Rawicz J. (red.) (2005), Encyklopedia Gazety Wyborczej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sienkiewicz J. (2013), Ochrona różnorodności biologicznej w krajach UE do 2020 r.-nowa strategia europejska, Polish Journal of Agronomy, nr 14

Autor: Aleksandra Zięba