Konsultacje społeczne

Konsultacje społeczne to proces dialogu, w trakcie którego przedstawiciele organów władzy publicznej (każdego szczebla - od lokalnych po centralne) przedstawiają obywatelom i innym zainteresowanym podmiotom projekty planowanych przedsięwzięć, których skutki mogą ich pośrednio lub bezpośrednio dotyczyć, w celu uzyskania ich opinii, służącej optymalizacji projektu planowanego przedsięwzięcia.

Dla autora jednej z najstarszych prac poświęconych konsultacjom społecznym, D. Długosza, konsultacje społeczne "są sposobem uzyskania opinii, stanowiska, propozycji, itp. od podmiotów (instytucji lub osób), których w pewien sposób dotkną, bezpośrednio lub pośrednio, skutki proponowanych przez administrację działań. Owe skutki mogą mieć charakter nałożonego obowiązku, przyznanego prawa, możliwości skorzystania ze środków finansowych, zaplanowanych w programach publicznych, udziału we wdrażaniu działań administracji. Plany tych działań mogą być zawarte w projektach aktów prawnych, programach publicznych czy budżetach jednostek publicznych" (D. Długosz, 2005, s. 23.)

Konsultacje społeczne, mimo ich rosnącej roli i względnie autonomicznej pozycji w szerokim spektrum życia publicznego, w istocie są najbardziej rozpowszechnionym narzędziem partycypacji społecznej,

TL;DR

Konsultacje społeczne to proces dialogu między organami władzy a obywatelami w celu uzyskania ich opinii na temat planowanych przedsięwzięć. Są one formą partycypacji społecznej, która ma na celu zaangażowanie obywateli w zarządzanie sprawami społeczeństwa. Konsultacje społeczne różnią się od informowania i badania opinii, ponieważ mają charakter dwustronnej komunikacji i nawiązują relacje między obywatelami a władzami. Ewaluacja konsultacji społecznych jest ważna dla oceny procesu. Partycypacja społeczna ma wiele korzyści, takich jak skuteczniejsze rozwiązywanie problemów społecznych i wzrost aprobaty dla działań władzy.

Informowanie i badanie opinii

Bardzo często pojęcie konsultacji społecznych jest mylone z informowaniem oraz badaniem opinii

Informowanie cechuje się biernym charakterem przyswojenia wiadomości przez obywateli. Najczęściej przekazywanie informacji wykonywane jest za pomocą form wydawniczych: raportów, broszur, stron internetowych, ogłoszeń w prasie itp. W informowaniu nie ma miejsca na wpływ na ostateczną decyzję, wynikający z określonego stanowiska strony informowanej. Głównym zadaniem strony informowanej jest pasywne przyjęcie wiadomości.

Zakładając zachowanie poprawności wszelkich zasad, w przypadku badania opinii publicznej, otrzymuje się odpowiedzi na postawione pytania przez twórców sondażu. Nie można zanotować zmiany poglądów uczestników badania ani nawiązać dialogu między osobami badanymi i ankieterem

Konsultacje społeczne, mieszczą w sobie zarówno informowanie, badanie opinii, jak i debatę. Mogą występować w formie bezpośredniego spotkania z podmiotem władzy, a bardziej zaawansowane techniki konsultacyjne pozwalają na konfrontację własnych oczekiwań z oczekiwaniami innych podmiotów, podlegających konsultacjom. Renata Włoch wyróżnia następujące funkcje konsultacji społecznych: edukacyjna, wzmocnienie społeczności, racjonalizacja działań władzy, wzrost zadowolenia z działań władzy, rozwiązywanie konfliktów społecznych na wstępnym etapie, efektywna informacja i promocja (R. Włoch, 2010, s. 10-15).

Ewaluacja konsultacji

Celem konsultacji jest sam proces, nie rezultat. Właściwie przeprowadzone konsultacje powinny podlegać ewaluacji. R. Włoch i A. Urbanik określiły elementy, z jakich składa się ewaluacja konsultacji społecznych. Należą do nich:

1. Sprofilowanie konsultacji, polega na określeniu ich efektu
2. Moment w procesie, zakłada przeprowadzenie konsultacji, gdy jest jeszcze możliwość ich wpływu na proces decyzyjny
3. Sposób informowania, polega na takim wyborze przekazania informacji o konsultacjach, który jest preferowany przez grupę w nich uczestniczącą
4. Wyłonienie zainteresowanych grup i rekrutacja do debaty, odnosi się do zaproszenia do dyskusji nie tylko grup zainteresowanych, ale także tych, które potencjalnie mogą chcieć w niej uczestniczyć, ale z różnych względów początkowo nie wyrażają takiej woli
5. Organizacja samej debaty, jest kluczowym momentem konsultacji i powinna uwzględniać nie tylko meritum, ale także aspekt technicznego w niej udziału
6. Zakończenie procesu (debaty) jest początkiem wprowadzania jej wyników w życie. Należy ustalić wnioski, które powinny być uwzględnione w procesie decyzyjnym. Ważne jest także poinformowanie opinii publicznej o wynikach debaty (R. Włoch, 2010, s. 10-15)

Partycypacja społeczna

Konsultacje społeczne są jedną z form partycypacji obywatelskiej, oznacza to udział obywateli w zarządzaniu sprawami społeczności, której są członkami. Narzędziem porządkującym różne formy partycypacji społecznej jest tzw. drabina partycypacji, porządkującej różne jej formy w zależności od tego, ile realnej mocy wpływania na decyzje publiczne oddają w ręce mieszkańców, konsultacje społeczne są usytuowane mniej więcej "pośrodku stawki": oznacza to, że nie dają mieszkańcom bezpośredniego wpływu na decyzje, są jednak elementem spełniającym funkcję ważniejszą, niż tylko informowaniem obywateli przez władze o planowanych działaniach - zakładają bowiem obustronną komunikację i nawiązanie relacji pomiędzy mieszkańcami a władzami i administracją.

Według Ferensa partycypacja składa się z takich elementów, jak dobrowolna aktywność podmiotów, ich dobrowolność i samodzielność w realizowanym działaniu oraz przynajmniej minimalna zdolność do wywierania wpływu na istniejący stan spraw społecznych. Może ona wpływać na skuteczniejsze rozwiązywanie rzeczywistych problemów społecznych, nie dopuszczać do konfliktów społecznych, powodować wzrost aprobaty obywateli dla działań podejmowanych przez organy władzy (A. Ferens, 2010, s. 12-13.)

Konsultacje społeczne — artykuły polecane

Partycypacja społeczna — Etapy tworzenia zespołu — Rozwiązywanie sporów zbiorowych — Budżet obywatelski — Komunikacja — Konflikt — Strategia koalicji (negocjacje) — Wywiad — Lobbing

Bibliografia

• Długosz D. (2005), Obywatele współdecydują. Przewodnik po partycypacji społecznej, Stowarzyszenie na rzecz Inicjatyw Pozarządowych, Warszawa
• Ferens A. (2010), Jak prowadzić konsultacje społeczne w samorządach? Zasady i najlepsze praktyki współpracy samorządów z przedstawicielami społeczności lokalnych. Przewodnik dla samorządów, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa, s. 12-13
• Kaźmierczak J. (2012), Metody i techniki wspomagania konsultacji społecznych dla potrzeb zarządzania klimatem akustycznym miasta, Instytut Inżynierii Produkcji, Zabrze
• Kubas S. (2014), Konsultacje społeczne jako przejaw obywatelskiej partycypacji w lokalnym życiu publicznym na przykładzie miasta Katowice, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, nr 2, Katowice
• Noworól K. (2005), Uczestnictwo publiczne i konsultacje społeczne w Lokalnych Programach Rewitalizacji, Zarządzanie publiczne, nr 1
• Strzelecka E. (2011), Rewitalizacja miast w kontekście zrównoważonego rozwoju, Budownictwo i Inżynieria Środowiska, nr 4
• Włoch R. (2010), Co to są konsultacje społeczne?, Urząd Miasta Katowice, Katowice
• Wójkowski G. (2010), Prowadzenie konsultacji społecznych przez Urząd Miasta Katowice, Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy Bona Fides, Katowice
• Zychowicz Z. (2014), Konsultacje społeczne w samorządzie, Instytut rozwoju regionalnego, Szczecin

Autor: Angelika Wójtowicz