Ubezpieczenie emerytalne

Ubezpieczenie emerytalne wchodzi w zakres ubezpieczeń społecznych, jest to ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy z powodu starości. Osoby, które opłacają składkę na ubezpieczenie emerytalne zapewniają sobie w ten sposób dochód w momencie zaprzestania pracy zawodowej po osiągnięciu wieku emerytalnego.

TL;DR

Ubezpieczenie emerytalne to ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy z powodu starości. Może być obowiązkowe lub dobrowolne. Obowiązkowe ubezpieczenie obejmuje różne grupy zawodowe, a dobrowolne ubezpieczenie jest dostępne dla wybranych osób. System emerytalny w Polsce składa się z trzech filarów, z których dwa są obowiązkowe. Wprowadzono również filar kapitałowy, który umożliwia indywidualne oszczędzanie na emeryturę.

Obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne

Obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu podlegają osoby fizyczne, które są:

1. pracownikami z wyłączeniem prokuratorów,
2. osobami wykonującymi pracę nakładczą,
3. członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
4. osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osobami z nimi współpracującymi,
5. osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,
6. posłami i senatorami pobierającymi uposażenie,
7. osobami pobierającymi stypendium sportowe,
8. pobierającymi stypendium słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,
9. osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
10. osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych lub pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy lub inny podmiot,
11. duchownymi,
12. żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz żołnierzy pełniących okresową służbę wojskową,
13. osobami odbywającymi służbę zastępczą,
14. funkcjonariuszami Służby Celnej,
15. osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
16. osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami obierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,
17. osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia

Dobrowolne ubezpieczenie emerytalne

Dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym mogą być objęte osoby, które:

1. są małżonkami pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą,
2. z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów,
3. są obywatelami polskimi wykonującymi pracę za granicą w podmiotach zagranicznych oraz są obywatelami polskim wykonującymi pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa,
4. są studentami oraz uczestnikami studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu,
5. są alumnami seminariów duchownych, nowicjuszami, postulantami i juniorystami do ukończenia 25 roku życia,
6. odbywają na podstawie nieodpłatnych umów cywilnoprawnych staż adaptacyjny wnioskodawcom-obywatelom państwa członkowskiego Unii Europejskiej w postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności regulowanej - w rozumieniu odpowiednio przepisów o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych lub przepisów o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do podejmowania lub wykonywania niektórych działalności,
7. kontynuujące ubezpieczenie na wniosek po ustaniu obowiązkowych ubezpieczeń.

Okres ubezpieczenia

Dobrowolne ubezpieczenie emerytalne następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia zgłoszenia wniosku.

Dobrowolne ubezpieczenie emerytalne ustaje,

• od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tego ubezpieczenia, jednak nie wcześniej niż od dnia złożenia wniosku. Oznacza to, że osoba zgłaszając wniosek nie może żądać wyłączenia z tego ubezpieczenia z okresem wstecznym i zwrotu składek za ten okres,
• z powodu nieopłacania składek na wskazanie ubezpieczenie, należnych za miesiąc,
• od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom;

Reformy systemu ubezpieczenia emerytalnego

W celu ukształtowania stabilnego i efektywnego systemu ubezpieczeń emerytalnych stosunkowo często w Polsce następują zmiany.

Po reformie w 1999r. po raz pierwszy do polskiego systemu emerytalnego wprowadzono filar kapitałowy. Odprowadzanie składek do niego w wysokości 7,3% było wtedy obowiązkowe

W 2011r. obowiązkowa część przekazywana do OFE (Otwarte Fundusze Emerytalne) została zmniejszona do 2,3%.

Obecny system emerytalny jest efektem reformy wprowadzonej w 2014r. Składa się z trzech filarów, z których tylko dwa są obowiązkowe:

• Pierwszy ma charakter repartycyjny - na indywidualne konto w ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych), z którego wypłacane są "zwykłe" emerytury trafia 12,22% z 19,52% składki.
• W II filarze przeznaczenie pozostałej części składki (7,3%)jest zależne od decyzji ubezpieczonego. Minimum 4,38% obowiązkowo przekazywane jest na subkonto w ZUS, występuje natomiast dobrowolność w wyborze ulokowania pozostałych 2,92%. Mogą one trafić na subkonto w ZUS (nieuczestniczenie w filarze kapitałowym) lub na konto zarządzane przez OFE, świadczenie wypłacane wtedy uwzględnia również środki zgromadzone w filarze kapitałowym. Decyzję o przeznaczeniu drugiej części składki (a więc o uczestnictwie w OFE) można zmieniać co cztery lata (tzw. okna transferowe), począwszy od 2016r.
• Trzeci filar jest całkowicie dobrowolny. Realizowany jest za pomocą PPE (Pracownicze Programy Emerytalne), IKE (Indywidualne Konta Emerytalne) oraz IKZE (Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego). Jest to filar kapitałowy Wpłacana jest do niego dowolna kwota. Środki zgromadzone w tych instrumentach w przyszłości uzupełniają wypłatę świadczenia z I i II filaru.

Według danych z 2016r. ilość uczestników III kapitałowego filaru prezentuje się następująco:

• posiadaczami Indywidualnych Kont Emerytalnych jest 859 tysięcy Polaków (zgromadzono na nich do tej pory 5,7 mld zł),
• do Indywidualnych Kont Zabezpieczenia Emerytalnego dołączyło 598 tysięcy Polaków (622 mln zł),
• do Pracowniczych Programów Emerytalnych przystąpiło 381 tysięcy osób (13,3 mld zł).

Ubezpieczenie emerytalne — artykuły polecane

Ubezpieczenie rentowe — Zasiłek — Świadczenie rehabilitacyjne — Płatnik ZUS — Emerytura rolnicza — Świadczenie socjalne — Ubezpieczenie chorobowe — Ubezpieczenia społeczne — Zasiłek chorobowy

Bibliografia

• Bobak A., Ciesielska M. (1999), ZUS w 1999 r. Ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, Wszechnica Podatkowa CONSILIUM, Kraków
• Gronicki M., Jankowiak J. (2013). Otwarte fundusze emerytalne i gospodarka Polski w latach 1999-2013. Konfederacja Lewiatan, Warszawa-Gdynia. ISO 690
• Kluszczyńska Z., Koczur W., Rubel K., Szpor G., Szumlicz T. (2003), System ubezpieczeń społecznych zagadnienia podstawowe, LexisNexis, Warszawa
• Kozioł W. (2013), System emerytalny zgodny z modelem kapitału ludzkiego. Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy, (31), 88-98
• Ronka-Chmielowiec W. (2010), Ubezpieczenia emerytalne, społeczne i metody aktuarialne, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław
• Rutecka J. (2014), Funkcjonowanie państwowych funduszy rezerwowych o celu emerytalnym na przykładzie doświadczeń Norwegii, Studia i Prace Kolegium Ekonomiczno-Społecznego SGH, (4), 20
• Strona internetowa: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ZUS
• Szczepański M. (2010), Stymulatory i bariery rozwoju zakładowych systemów emerytalnych na przykładzie Polski, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Wrocław
• Szpor G. (2013), System ubezpieczeń społecznych. Zagadnienia podstawowe, LexisNexis, Warszawa
• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887
• Ziółkowska R. (1999), Nowy system ubezpieczeń społecznych - komplet aktów prawnych z komentarzami, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk

Autor: Urszula Jabłońska, Anna Klęczar