Krzywa doświadczeń

Krzywa doświadczeń to wykres, który przedstawia kształtowanie się efektu doskonalenia organizacji i funkcjonowania firmy. Model ten został stworzony przez firmę BCG pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku, gdy zaobserwowano, że koszt jednostkowy wyrobu (przeciętny koszt produkcji danego wyrobu) zmniejsza się o stały procent przy każdym podwojeniu produkcji sektora i zależność ta wynosi od 10% do 35%. Poprzez analizę krzywej doświadczeń jesteśmy w stanie ocenić pozycję przedsiębiorstwa porównując ją do konkurencji z perspektywy zależności średnich cen i kosztów wytworzenia i sprzedaży produktów (E.Multan, E.Bombiak, M.Chyłek 2014, s. 79). Jest wiele czynników, które wpływają na wielkość tego efektu, a najbardziej typowe to:

• wzrost skali produkcji,
• postęp techniczny i organizacyjny procesu produkcyjnego,
• jakość wykonania.

TL;DR

Krzywa doświadczeń to wykres przedstawiający zależność między skalą produkcji a kosztem jednostkowym wyrobu. Efekt doświadczeń wynika m.in. z efektu skali, technologicznego uzbrojenia pracy i specjalizacji. Wzrost skali produkcji, postęp technologiczny i jakość wykonania wpływają na obniżkę kosztów. Znajomość krzywej doświadczeń pozwala przedsiębiorstwom formułować strategie produkcji i porównywać się z konkurencją.

Zasady sporządzania

Istnieje związek pomiędzy skalą produkcji, a wielkością kosztu jednostkowego wyrobu, określany mianem efektu doświadczenia, a jego obrazem graficznym jest krzywa doświadczenia (tworzona na podstawie wielkości produkcji skumulowanej oraz kosztów jednostkowych sektora) i oznacza średnie dla danego wyrobu tempo spadku kosztów jednostkowych w miarę podwajania się produkcji skumulowanej.

Wykres krzywej otrzymuje się umieszczając każde przedsiębiorstwo sektora w punkcie, w którym krzyżuje się koszt jednostkowy wyrobu danego przedsiębiorstwa z jego skumulowaną produkcją. Gdy połączymy punkty obrazujące pozycje poszczególnych producentów otrzymamy wykres krzywej doświadczenia. Możliwość uzyskania przewagi konkurencyjnej związanej właśnie z efektem doświadczeń zależy od sytuacji wewnątrz sektora a szczególnie od stopy wzrostu popytu. Gdy jest on zbyt słaby, trudno zwiększać produkcję.

Przyczyny efektu doświadczania

Efekt doświadczeń jest skutkiem następujących zjawisk (S.Trzcieliński i in. 2013 s. 25, 194):

• efektu skali, opisywanego jako automatyczny skutek, polegający na podziale kosztów stałych działalności gospodarczej na rosnącą liczbę produktów, które są wytwarzane i sprzedawane. Efekt ten można zaobserwować gdy mamy do czynienia ze wzrostem wielkości produkcji, który pomaga szybciej podwoić skumulowaną wielkość produkcji,
• efektu technicznego uzbrojenia pracy, tłumaczonego jako nieautomatyczny skutek, a polegającego na zbieraniu doświadczenia, który zezwala na zmianę wyrobu, jego technologii i organizacji pracy, a z biegiem czasu na zastąpienie bardziej zawodnej oraz droższej pracy ludzkiej przez wydajniejszą pracę maszyn i innych urządzeń. Można tu zaobserwować efekt podjęcia racjonalnej decyzji kierowniczej o inwestycjach rzeczowych,
• efektu wprawy, czyli nieautomatycznego skutku, który jest wynikiem podjęcia istotnej oraz ważnej decyzji na szczeblu kierowniczym kierowanej potrzebą wprowadzenia wewnętrznego systemu motywacyjnego, co pozwoli ulepszyć oraz poprawić efektywność pracy ludzkiej,
• efektu specjalizacji i uczenia się, zwiększenie wydajności pracy jest spowodowane produkcją na większą skalę, czego wynikiem jest to, że koszty robocizny na jednostkę produkcji spadają
• efektu transakcyjnego, opisywanego jako nieautomatyczny skutek, który polega na zdecydowaniu kierowników o potrzebie zawarcia nowych kontraktów z dostawcami lub odbiorcami, na lepszych warunkach handlowych,
• efektu wprawy, powoduje jednocześnie wzrost wydajności, co przyczynia się do zmniejszenia kosztu jednostkowego,
• efektu substytucji czynników kapitału i pracy, poprzez zwiększenie automatyzacji produkcji możliwe jest doskonalenie produktu poprzez usuniecie jego drogich lub zbędnych elementów, co z kolei prowadzi do zwiększenia wolumenu i przyspieszenia jego wzrostu wielkości.

Rys. 1. Krzywa doświadczenia

Interpretacja

Wzrost skali produkcji wpływa korzystnie na kształtowanie się kosztu jednostkowego, którego wielkość generalnie spada w przeliczeniu na kolejną serię produkcyjną. Jest to związane z interpretacją prawa wzrastającej produkcji.

Również postęp techniczny i rozwój organizacyjny wpływają w sposób zasadniczy na obniżkę kosztów, czego przykładem jest zmniejszanie się wartości wskaźników techniczno-ekonomicznych, dotyczących wydatkowania różnego rodzaju zasobów.

Kolejny obszar doświadczeń to jakość wykonania. Dotyczy ona: czynnika ludzkiego, stanu parku maszynowego, jakości materiałów i surowców. Czynniki te determinują strategię produkcyjną firmy, której efektem może być lepsze wykorzystanie potencjału wytwórczego, a także niższe koszty produkcji. W tym obszarze przykładem krzywej doświadczeń jest wykres wadliwości produkcji. Można go uznać za krzywą doświadczeń, gdy wyraża tendencję malejącą w poszczególnych okresach (wówczas efekt doświadczenia ma wymiar pozytywny). Jeśli wykres wadliwości pokazuje tendencje niekorzystne, to określa się go terminem krzywej błędów (niesprawności).

Znajomość krzywej doświadczeń dla danego wyrobu i własnej pozycji na tej krzywej pozwala każdemu przedsiębiorstwu sformułować własną strategię kształtowania wielkości produkcji i kosztów jednostkowych. Pozwala również porównać sytuację kosztową wszystkich przedsiębiorstw w sektorze oraz informuje inwestorów o ekonomicznej barierze wejścia do sektora.

Krzywa doświadczeń — artykuły polecane

Ekonomia skali produkcji — Postęp techniczny — Strategia projakościowa — Produkcja potencjalna — Długi okres — Efektywność — Wydajność — Alokacja zasobów — Efekt skali

Bibliografia

• Alberts W. (1989), The experience curve doctrine reconsidered. The Journal of Marketing
• Dudzik-Lewicka I. (2012) Zarządzanie strategiczne małym przedsiębiorstwem w czasie dynamicznych przemian, "Zarządzanie i Finanse" nr R. 10, nr 4, cz. 1, s. 125-139
• Gwiaździński E. (2015) Macierz Boston Consluting Group - Teoria i nowe spojerzenie "Innowacyjne działania w obszarze zarządzania i marketingu", Łódź, s. 77-85
• Hall, G., & Howell, S. (1985). The experience curve from the economist's perspective. Strategic Management Journal, 6(3), 197-212
• Henderson B. (1974), The Experience Curve Reviewed, John Wiley & Sons, Inc
• Henderson B. (1984), The application and misapplication of the experience curve. Journal of Business Strategy, 4(3)
• Łapuńka I., Marek-Kołodziej K., Pisz I. (2015) Pragmatyzm krzywych uczenia się i doświadczeń w aspekcie organizacji projektowych, "Przedsiębiorczość i Zarządzanie", nr t. 16, z. 5, cz. 2 Determinanty zarządzania projektami i procesami w organizacji, s. 29-41
• Multan E., Bombiak E., Chyłek M. (2014), Analiza strategiczna w przedsiębiorstwie, Zagadnienia teoretyczne i studia przypadków, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Siedlce
• Stabryła A. (2000), Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków
• Trzcieliński S. (red.) (2013), Wybrane problemy zarządzania Teraźniejszość i przyszłość, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań

Autor: Agnieszka Galos, Magdalena Cyrańska, Agnieszka Kufel