Świadectwo wzorcowania

Świadectwo wzorcowania jest oficjalnym dokumentem wydawanym przez Główny Urząd Miar (GUM) lub akredytowane laboratoria wzorcujące, którego zawartość potwierdza wykonanie czynności wzorcowania na przyrządzie pomiarowym. Jest to dowód, który poświadcza właściwości metrologiczne wzorcowanego przyrządu pomiarowego. Świadectwo wzorcowania powinno być zgodne ze wzorem dostępnym na stronie internetowej PCA (Polskie Centrum Akredytacji). [Pachuła A., Czarnecki M., (2012) s. 40]

Każde świadectwo wzorcowania posiada symbol akredytacji "Wzorcowanie", pod którym widnieje jego numer akredytacji o oznaczeniu "AP xxx". Stanowi tym samym potwierdzenie, że wzorcowanie przyrządu pomiarowego zostało wykonane w akredytowanym laboratorium wzorcującym zatwierdzonym przez kierownika tego laboratorium lub jego zastępcę (osoby te są wymienione na pierwszej stronie zakresu akredytacji, który jest opublikowany na stronie internetowej PCA). [Pachuła A., Czarnecki M., (2012) s. 40]

Świadectwo wzorcujące wystawiane przez akredytowane laboratorium wzorcujące może być wystawione w następujących formach:

• z wynikami pomiarów wraz z oszacowaną niepewnością pomiaru, bez oceny zgodności ze specyfikacją (wymaganiami metrologicznymi ustalonymi w przepisach, normach, zaleceniach międzynarodowych albo innych właściwych dokumentach),
• bez wyników pomiarów, z oceną zgodności ze specyfikacją,
• z wynikami pomiarów wraz z oszacowaną niepewnością pomiaru, z oceną zgodności ze specyfikacją. [Pachuła A., Czarnecki M., (2012) s. 40-41]

"Świadectwo wzorcowania laboratorium akredytowanego, dla rozpatrywanego, jest dostatecznym dowodem spójności pomiarowej przedstawionych wyników wzorcowania. Informacja na temat spójności pomiarowej w świadectwach wzorcowania powinna zawierać identyfikację państwowego wzorca jednostki miary albo wzorca odniesienia GUM, do którego odniesione są dane pomiary". [Pachuła A., Czarnecki M., (2012) s. 41]

Aby uzyskać świadectwo wzorcowania należy przejść przez etap następujących działań:

1. W pierwszej kolejności następuje decyzja o potrzebie przeprowadzenia wzorcowania (lub kolejnego wzorcowania) przyrządu pomiarowego.
2. Następnie należy wybrać kompetentne akredytowane laboratorium wzorcujące, który posiada zakres pomiarowy umożliwiający realizacje zleconego wzorcowania.
3. Kolejno następuje przekazanie przyrządu pomiarowego ze zleceniem do akredytowanego laboratorium wzorcującego.
4. Wybrane laboratorium wykonuje wzorcowanie zgodnie z wymaganiami zawartymi w zleceniu na wzorcowaniu.
5. Kolejnym etapem jest zwrot przyrządu pomiarowego wraz ze świadectwem wzorcowania. [opracowane na podstawie: Pachuła A., Czarnecki M., (2012) s. 41]

Czytanie świadectwa wzorcowania Na stronie internetowej Polskiego Centrum Akredytacji widnieje wzór świadectwa wzorcowania dla akredytowanych laboratoriów wzorcujących. Jest on ściśle określony, a jego zawartość merytoryczna jak i wygląd graficzny nie mogą być w żaden sposób modyfikowane. Świadectwo wzorcowania jest zgodne z wymaganiami stawianymi przez normę PN-EN ISO/IEC 17025:2005 Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących. [Borkowski M., (2010) s. 10]

Pierwsza strona świadectwa wzorcowania informuje o danych identyfikujących przyrząd pomiarowy, użytkownika przyrządu, a także o tym w jakich warunkach dokonywane było wzorcowanie przyrządu pomiarowego. W przypadku, gdy zgłaszającym była inna organizacja, a użytkownik jest inny, można te informacje przedstawić w oddzielnych pozycjach. Ponadto, na dokumencie podaje się procedurę, według której pracowano. Procedura ta musi być zaakceptowana przez auditorów PCA i przedstawia metodę wzorcowania. Na świadectwie wzorcowania istnieją również takie pojęcia jak: niepewność pomiarowa, spójność pomiarowa (jest to określony sposób odniesienia wyników wzorcowania do państwowego wzorca pomiarowego), a także zgodność wyników z wymaganiami [Borkowski M., (2010) s. 10]

Druga strona świadectwa wzorcowania przedstawia wyniki wzorcowania, które są zobrazowane w układzie tabelarycznym. Tabele mogą przybierać różną formę, a ich wzory są podane na stronie internetowej PCA. Natomiast, w każdej tabeli muszą znajdować się takie dane jak:

• wartość wielkości odniesienia - jest to wielkość odwzorowana przez wzorzec pomiarowy (wskazanie wzorca pomiarowego) lub wartość wielkości ustawiona na wzorcu,
• wartość wielkości zmierzona - czyli wartość wielkość zmierzona uzyskana ze wskazań wzorcowanego obiektu,
• błąd pomiaru (lub poprawka) - podawana jest opcjonalnie - jest to wielkość różnicy między wartością wielkości zmierzonej, a wartością wielkości odniesienia. "błąd pomiaru" = "wartość wielkości zmierzona" - "wartość wielkości odniesienia"
• niepewność pomiaru - jest to wartość szacowana niepewności pomiaru, czyli nieujemny parametr charakteryzujący rozproszenie wartości zmierzonej wielkości; może być wyrażona w jednostkach danej wielkości lub procentach [Wzór świadectwa wzorcowania, PCA (2016)

Ponadto na świadectwie wzorcowania, który zawiera stwierdzenie zgodności ze specyfikacją, powinny być zawarte punkty dokumentu, który opisuje wymagania, według których oceniana była zgodność. Z kolei punkt "Zgodność z wymaganiami" może zawierać punkty lub podzakresy, określające czy ocena zgodności z wymaganiami jest pozytywna czy negatywna [Pachuła A., Czarnecki M., (2012) s. 22]

Odstępy czasu między wzorcowaniami Na świadectwie wzorcowania wydawanym przez akredytowane laboratorium wzorujące nie ma podanej daty kolejnego wzorcowania. Odpowiedzialnym za przeprowadzenie kolejnego wzorcowania jest użytkownik przyrządu pomiarowego. Laboratorium nie sugeruje w żaden sposób, kiedy powinno nastąpić kolejne wzorcowanie, gdyż nie zna warunków przechowywania i użytkowania przyrządu pomiarowego, ani jego przeznaczenia czy zakresu stosowania. Metody, które można zastosować do wyznaczenia odstępów czasu (okresów) między wzorcowaniami określone są w dokumencie ILAC-G24/OILM D 10:2007 Wytyczne dotyczące wyznaczania odstępów czasu między wzorcowaniami przyrządów pomiarowych. W dokumencie tym zawarte są najistotniejsze czynniki, które należy wziąć pod uwagę podczas określania odstępów czasy między wzorcowaniami:

• niepewność pomiaru wymagana lub deklarowana przez laboratorium,
• ryzyko przekroczenia, w trakcie użytkowania przyrządu pomiarowego, dopuszczalnego błędu pomiaru,
• koszt koniecznych działań korygujących, gdy stwierdzono, że przyrząd nie działał prawidłowo w ustalonym odstępie czasu między wzorcowniami,
• typ przyrządu,
• tendencja do zużycia się i dryftu,
• zalecenia producenta i szczegółowe dane techniczne przyrządu określone przez producenta,
• zakres i intensywność użytkowania,
• warunki otoczenia (warunki klimatyczne, drgania, promieniowanie jonizujące itd.),
• dane dotyczące trendu wyników pomiaru, uzyskane na podstawie zapisów z poprzednich wzorcowań,
• zapis przebiegu konserwacji i serwisu,
• częstość sprawdzania przez porównanie z innymi wzorcami odniesienia lub urządzeniami pomiarowymi,
• częstotliwość i jakość sprawdzeń okresowych między wzorcowniami,
• ustalenia dotyczące transportu i związane z nim ryzyko,
• stopień wyszkolenia personelu obsługującego [Pachuła A., Czarnecki M., (2012) s. 24].

TL;DR

Świadectwo wzorcowania jest dokumentem potwierdzającym wykonanie wzorcowania na przyrządzie pomiarowym. Może być wystawione w różnych formach i zawiera informacje o wynikach pomiarów oraz zgodności z wymaganiami. Czytanie świadectwa wymaga zrozumienia jego zawartości, takich jak identyfikacja przyrządu, procedura wzorcowania, wyniki pomiarów i niepewność pomiaru. Odstępy czasu między wzorcowaniami powinny być określane przez użytkownika przyrządu, uwzględniając różne czynniki, takie jak niepewność pomiaru, ryzyko przekroczenia dopuszczalnego błędu, koszty korygujące, typ przyrządu, warunki użytkowania i inne.

Świadectwo wzorcowania — artykuły polecane

Wzorcowanie przyrządów pomiarowych — Akredytacja laboratorium — Plan jakości — Niepewność pomiaru — Proces akredytacji PCA — Proces kontroli jakości — Odbiór ilościowy i jakościowy — Akredytacja PCA — Kalibracja

Bibliografia

• Borkowski M. (2010), Analiza Świadectw Wzorcowania, Biuletyn, nr 14
• Malesa R. (2010) Sposób wykorzystywania świadectw wzorcowania do ustalania okresów między wzorcowaniami "LAB Laboratorium, Aparatura, Badania", nr 3
• Polskie Centrum Akredytacji (2016) Wzór Świadectwa Wzorcowania
• Puchała A., Czarnecki M. (2012), Wzorcowanie jak forma nadzoru metrologicznego nad wyposażeniem pomiarowym, Mechanizacja i Automatyzacja Górnictwa R. 50, nr 4
• Puchała A., Czarnecki M. (2012), Interpretacja wyników wzorcowania zawartych w świadectwach wzorcowania wyposażenia pomiarowego, Mechanizacja i Automatyzacja Górnictwa 50, nr 6

Autor: Marta Żyglicka