Zasada ostrożności

Zasada ostrożności - inaczej zasada ostrożnej wyceny należy do głównych zasad rachunkowości. Głównym argumentem decydującym o jej zastosowaniu jest niedopuszczenie do zniekształcenia wyniku finansowego. Przedsiębiorstwo powinno dokonywać oceny i szacunków w sposób ostrożny, aby nie doprowadzić do sytuacji, kiedy przychody i aktywa będą zawyżone, zaś koszty i zobowiązania zaniżone (K. Bareja, 2018, s. 26).

TL;DR

Zasada ostrożności jest jedną z głównych zasad rachunkowości, mającą na celu uniknięcie zniekształcenia wyniku finansowego. Istnieją dwie interpretacje zasady: klasyczną i przyjętą przez Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. Stosowanie zasady ostrożności ma zalety, takie jak pokazywanie realnej wyceny majątku i faktycznego wyniku finansowego, jednak wiąże się także z wadami, takimi jak zniekształcenie obrazu przedsiębiorstwa i utrudnienie porównywalności sprawozdań finansowych. W współczesnej rachunkowości zasada ostrożności traci na znaczeniu i jej zastosowanie zależy od wprowadzanych regulacji prawnych.

Tradycyjna interpretacja zasady

W 2010 roku Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (RMSR) dokonała aktualizacji Założeń koncepcyjnych sprawozdawczości finansowej i wycofała z nich zasadę ostrożności. To wydarzenie wywołało szeroką dyskusję na temat zastosowania zasady we współczesnej rachunkowości. Krytyka Rady doprowadziła do tego, że w 2015 roku Rada przedstawiła propozycję przywrócenia zasady ostrożności. Jednak w wydanym Exposure Draft: Conceptual Framework for Financial Reporting uwzględniono jej nową definicję. Ostrożność wskazano jako rozwagę podczas dokonywania szacunków w warunkach niepewności.

Współczesne ujęcie zasady ostrożności

Aktualnie możemy wyróżnić dwie interpretacje zasady:

• klasyczną (tradycyjną). Według tych założeń przedsiębiorstwo powinno kierować się pesymistycznym podejściem w trakcie wyceny aktywów i pasywów oraz wyniku finansowego. Jednostka powinna wziąć przede wszystkim pod uwagę ryzyko i niepewność w prowadzeniu działalności gospodarczej. Zatem istotne jest, aby wycenić koszty, straty i zobowiązania na jak najwyższym możliwym poziomie, zaś przychody i zyski wykazać w najniższej możliwej wartości. Jednak w tych działaniach na uwadze należy mieć wiarygodność i realność dokonywanej oceny. Opisane podejście sprawia, iż w rzeczywistości wynik przedsiębiorstwa oraz jego sytuacja finansowo-majątkowa jest korzystniejsza niż wskazują na to zapisy w sprawozdaniu finansowym.
• przyjętą przez Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (KMSR) w swoich Założeniach koncepcyjnych z 1989 roku. Zasada w tym ujęciu odnosi się do wyceny aktywów i zobowiązań oraz przychodów i kosztów. Przedsiębiorstwo dokonuje oceny, która z założenia jest subiektywna, w warunkach niepewności. Istotą zasady jest to, aby wartość aktywów lub przychodów nie została zawyżona, a wartość kosztów lub zobowiązań - zaniżona (E. Łazarowicz, 2015, s. 184-185).

Zalety stosowania zasady ostrożności

• pokazuje realną wycenę majątku,
• wskazuje faktycznie wypracowany wynik finansowy,
• ułatwia zarządzanie przedsiębiorstwem, przede wszystkim powstrzymuje przed podjęciem zbyt optymistycznych działań,
• nie dopuszcza do przedstawienia wartości aktywów i przychodów na zbyt wysokim poziomie oraz kosztów i zobowiązań na zbyt niskim poziomie, co ma szczególne znaczenie w warunkach niepewności, z którymi muszą się mierzyć jednostki prowadzące działalność gospodarczą,
• zwiększa wiarygodność oraz zaufanie do informacji ujętych w sprawozdaniu finansowym.

Wady stosowania zasady ostrożności

• zniekształca faktyczny obraz przedsiębiorstwa w bieżącym okresie, co bezpośrednio przekłada się także na przyszłe okresy,
• subiektywność dokonywanej oceny sprawia, że porównywalność sprawozdań finansowych z różnych okresów może być utrudniona,
• prawidłowa interpretacja i analiza informacji wynikających ze sprawozdania finansowego jest często niemożliwa ze względu na zniekształcony charakter danych,
• celowe zaniżanie lub zawyżanie wartości zmniejsza wiarygodność informacji finansowych,
• zmniejsza użyteczność informacji finansowych dla niektórych grup, głównie inwestorów.

Zasada ostrożności we współczesnej rachunkowości

Zmieniają się potrzeby użytkowników sprawozdań finansowych, a więc zmieniają się także podejścia w ich tworzeniu. Ewoluują znaczenie i zastosowanie nadrzędnych zasad rachunkowości. Zasada ostrożności w swoim klasycznym ujęciu traci na znaczeniu. Zatem nie będzie ona uznawana za podstawową zasadę rachunkowości, tak jak miało to miejsce dotychczas. Zakres jej zastosowania będzie zależny od wprowadzanych regulacji prawnych. Istotny jest także fakt, czy podczas wyceny aktywów i zobowiązań będziemy się kierować mniej lub bardziej ostrożnymi rozwiązaniami. Wpływ na utratę znaczenia zasady ostrożności ma m.in. upowszechnienie się modelu wartości godziwej oraz pogląd, iż zasada ostrożności wyklucza neutralność sprawozdań finansowych. Możemy przypuszczać, iż zasada ostrożności nie zostanie całkowicie wyeliminowana, ale jej znaczenie i zakres zastosowania będzie się zmieniał (M. Głębocka, 2016, s. 90-93).

Zasada ostrożności — artykuły polecane

Zasady rachunkowości — Srebrna reguła bilansowa — Rachunkowość — Rozliczanie produkcji — Oszustwo finansowe — Kreatywna rachunkowość — Polityka dywidend — Sprawozdanie finansowe — Ryzyko inwestycyjne

Bibliografia

• Bareja K. (2018). Ostrożność w rachunkowości - zasada czy cecha jakościowa?, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 503
• Głębocka M. (2016). Współczesny wymiar zasady ostrożności w rachunkowości, Finanse, Rynki finansowe, Ubezpieczenia, nr 2
• Gmytrasiewicz M. (2014), Rachunkowość. Podstawowe założenia i zasady, Difin, Warszawa
• Łazarowicz E. (2015). Znaczenie i przyszłość zasady ostrożności, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 390
• Olchowicz I. (2016), Podstawy rachunkowości. Wykład, Difin, Warszawa
• Szczypa P. (2014), Zasady rachunkowości, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa
• Wójtowicz P. (2014), Neutralność jako ważna cecha sprawozdania finansowego. Zeszyty Naukowe Wydziałowe, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, nr 424

Autor: Elżbieta Oleksy