Samoorganizacja: Różnice pomiędzy wersjami
m (Dodanie MetaData Description) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| Linia 13: | Linia 13: | ||
</ul> | </ul> | ||
}} | }} | ||
'''Samoorganizacja''' - to w zależności od kontekstu i dyscypliny naukowej słowa samoorganizacja i samoporządkowanie mogą być traktowane jako synonimy lub mieć osobne znaczenia | '''Samoorganizacja''' - to w zależności od kontekstu i dyscypliny naukowej słowa samoorganizacja i samoporządkowanie mogą być traktowane jako synonimy lub mieć osobne znaczenia | ||
| Linia 36: | Linia 35: | ||
==Wzory samoorganizacji na przełomie XX i XXI wieku== | ==Wzory samoorganizacji na przełomie XX i XXI wieku== | ||
Ogólnie mówiąc o samoorganizacji można pokusić się o stwierdzenie iż wyróżnia się trzy podstawowe wzorce (tryby) samoorganizacji społecznej Polaków. Jeśli potraktujemy te wzorce w kategoriach Weberowskich typów idealnych, można je określić terminami m.in.: | Ogólnie mówiąc o samoorganizacji można pokusić się o stwierdzenie iż wyróżnia się trzy podstawowe wzorce (tryby) samoorganizacji społecznej Polaków. Jeśli potraktujemy te wzorce w kategoriach Weberowskich typów idealnych, można je określić terminami m.in.: | ||
* '''członkostwo''' | * '''członkostwo''' | ||
* '''akcyjność''' | * '''akcyjność''' | ||
| Linia 43: | Linia 42: | ||
==Członkostwo== | ==Członkostwo== | ||
Do tego trybu samoorganizacji musimy zaliczyć działania stowarzyszeń ukierunkowanych na tworzenie organizacji pozarządowych, które po 1989 roku złożyły się na Trzeci Sektor. Najważniejszymi cechami tych działań są m.in.: | Do tego trybu samoorganizacji musimy zaliczyć działania stowarzyszeń ukierunkowanych na tworzenie organizacji pozarządowych, które po 1989 roku złożyły się na Trzeci Sektor. Najważniejszymi cechami tych działań są m.in.: | ||
* formalne członkostwo; | * formalne członkostwo; | ||
* status osoby prawnej; | * status osoby prawnej; | ||
* hierarchiczna (biurokratyczna) struktura zarządu; | * hierarchiczna (biurokratyczna) struktura zarządu; | ||
* zatrudnianie etatowego i nieetatowego personelu; | * zatrudnianie etatowego i nieetatowego personelu; | ||
* ukierunkowanie na profesjonalne świadczenie usług publicznych i/lub działalność ekspercką; | * ukierunkowanie na profesjonalne świadczenie usług publicznych i/lub działalność ekspercką; | ||
* [[internalizacja]] rynkowych reguł działania; | * [[internalizacja]] rynkowych reguł działania; | ||
* zakorzenienie w środowisku miejskim, zwłaszcza wielkomiejskim, i powiązania transnarodowe | * zakorzenienie w środowisku miejskim, zwłaszcza wielkomiejskim, i powiązania transnarodowe | ||
Za dominującą cechę logiki społecznej, która leży u podstaw funkcjonowania tego wzorca samoorganizacji powinno się uznawać profesjonalizacje. Jeśli chodzi o dominujący typ więzi preferowany przez wielu będą to więzi o charakterze kontraktualnym<ref>A. Gąsior-Niemiec, 2010, s.68-69</ref> | Za dominującą cechę logiki społecznej, która leży u podstaw funkcjonowania tego wzorca samoorganizacji powinno się uznawać profesjonalizacje. Jeśli chodzi o dominujący typ więzi preferowany przez wielu będą to więzi o charakterze kontraktualnym<ref>A. Gąsior-Niemiec, 2010, s.68-69</ref> | ||
| Linia 61: | Linia 60: | ||
==Samopomoc== | ==Samopomoc== | ||
Trzeci z trybów samoorganizacji społeczeństwa polskiego wyróżnionych powyżej jest najbardziej heterogeniczny. Obejmuje on wiele rozmaitych, bardziej i mniej zinstytucjonalizowanych, formy zaangażowania Polaków na rzecz wspólnego dobra, których wzorce i źródła pierwotne można znaleźć w tradycji lokalnej, narodowej i regionalnej. Komitet wiejski, [[grupa]] parafialna i samopomoc sąsiedzka to ich najbardziej typowe przejawy form. Dawna lokalna inteligencja podejmuje patronat nad takimi inicjatywami. Wyrastają z lokalnych i silnych więzi wspólnotowych, które maja często mieszany charakter, tj. sąsiedzki, religijny i terytorialny. Normę wzajemności można uznać za to, że jest ona dominującą cechą logiki społecznej, która wpisana jest w funkcjonowanie samopomocowego trybu samoorganizacji polskiego społeczeństwa<ref>A. Gąsior-Niemiec, 2010, s.71</ref> | Trzeci z trybów samoorganizacji społeczeństwa polskiego wyróżnionych powyżej jest najbardziej heterogeniczny. Obejmuje on wiele rozmaitych, bardziej i mniej zinstytucjonalizowanych, formy zaangażowania Polaków na rzecz wspólnego dobra, których wzorce i źródła pierwotne można znaleźć w tradycji lokalnej, narodowej i regionalnej. Komitet wiejski, [[grupa]] parafialna i samopomoc sąsiedzka to ich najbardziej typowe przejawy form. Dawna lokalna inteligencja podejmuje patronat nad takimi inicjatywami. Wyrastają z lokalnych i silnych więzi wspólnotowych, które maja często mieszany charakter, tj. sąsiedzki, religijny i terytorialny. Normę wzajemności można uznać za to, że jest ona dominującą cechą logiki społecznej, która wpisana jest w funkcjonowanie samopomocowego trybu samoorganizacji polskiego społeczeństwa<ref>A. Gąsior-Niemiec, 2010, s.71</ref> | ||
==Przypisy== | |||
<references /> | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
* Brzezińska A. (2011) | <noautolinks> | ||
*Ćwiklicki M, Jabłoński M, Włodarek T. (2010) [https://www.google.com/books?hl=pl&lr=&id=obiSBAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA7&dq=samoorganizacja&ots=ZUDNoiiEhV&sig=5aRFIoSyPEurUNOGuXRmzVibazY ''Samoorganizacja w zarządzaniu projektami metodą Scrum''] | * Brzezińska A. (2011) ''Samoorganizacja i samopomoc jako warunki i skutki aktywności społecznej społeczności lokalnej'' "Polityka społeczna" | ||
* Everaere Ch. (2001) ''L'autonomie dans le travail: partee et limites'', Revue Francaise de Gestion | * Ćwiklicki M, Jabłoński M, Włodarek T. (2010) [https://www.google.com/books?hl=pl&lr=&id=obiSBAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA7&dq=samoorganizacja&ots=ZUDNoiiEhV&sig=5aRFIoSyPEurUNOGuXRmzVibazY ''Samoorganizacja w zarządzaniu projektami metodą Scrum''] | ||
* Everaere Ch. (2001) ''L'autonomie dans le travail: partee et limites'', Revue Francaise de Gestion | |||
* Gąsior-Niemiec A. (2010) [http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-a61dd89b-4c5a-4e20-b0cf-0c82154fbe3d/c/Anna_Gasior-Niemiec.pdf ''Wzory samoorganizacji Polaków na przełomie XX i XXI wieku''] "Polityka i Społeczeństwo", nr 7, s. 67-73 | * Gąsior-Niemiec A. (2010) [http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-a61dd89b-4c5a-4e20-b0cf-0c82154fbe3d/c/Anna_Gasior-Niemiec.pdf ''Wzory samoorganizacji Polaków na przełomie XX i XXI wieku''] "Polityka i Społeczeństwo", nr 7, s. 67-73 | ||
* Piotr Gliński, Barbara Lewenstein, Andrzej Siciński (2000) ''Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: | * Piotr Gliński, Barbara Lewenstein, Andrzej Siciński (2000) ''Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: trzeci sektor'', IFIS PAN, Warszawa | ||
* Stuart Kauffman (1995) ''At home in the universe: the search for laws of self-organization and complexity'' New York: Oxford University Press | * Stuart Kauffman (1995) ''At home in the universe: the search for laws of self-organization and complexity'' New York: Oxford University Press | ||
</noautolinks> | |||
< | |||
{{a|Anna Jagieła; Krzysztof Lewandowski}} | {{a|Anna Jagieła; Krzysztof Lewandowski}} | ||
Wersja z 15:01, 28 paź 2023
| Samoorganizacja |
|---|
| Polecane artykuły |
Samoorganizacja - to w zależności od kontekstu i dyscypliny naukowej słowa samoorganizacja i samoporządkowanie mogą być traktowane jako synonimy lub mieć osobne znaczenia Jest to pojęcie powstałe w ramach paradygmatu złożoności, którzy stworzyli fizycy, chemicy i matematycy, w ujęciu tym samoorganizacja odnosiła się do uporządkowania procesów w czasie i (lub) przestrzeni. Samoorganizacja ma miejsce wówczas, gdy "operator sam organizuje wykonanie swoich zadań, modyfikuje sekwencje operacji, [...] współdziała z innymi, wybierając procedury [...]".
TL;DR
Artykuł omawia pojęcie samoorganizacji oraz obszary i formy jej występowania w społeczeństwie. Wyróżnia trzy główne wzorce samoorganizacji społecznej Polaków: członkostwo, akcyjność i samopomoc. Opisuje cechy i więzi charakterystyczne dla każdego z tych wzorców. Artykuł podkreśla różnice między nimi i ich zróżnicowaną kompatybilność z obecnym ładem instytucjonalnym.
Obszary samoorganizacji
Wyróżniamy 3 różne obszary samorealizacji społeczeństwa:
- Samoobrona
- Samopomoc
- Samorząd
Formy samoorganizacji
Formy samoorganizacji, które możemy wyróżnić to:
- Inicjatywy obywatelskie
- Organizacje pozarządowe
- Ruchy społeczne
- Trzeci sektor
Wzory samoorganizacji na przełomie XX i XXI wieku
Ogólnie mówiąc o samoorganizacji można pokusić się o stwierdzenie iż wyróżnia się trzy podstawowe wzorce (tryby) samoorganizacji społecznej Polaków. Jeśli potraktujemy te wzorce w kategoriach Weberowskich typów idealnych, można je określić terminami m.in.:
- członkostwo
- akcyjność
- samopomoc
Mówiąc ogółem jedynie przejawy pierwszego z tych terminów (jeśli założymy formalne członkostwo w zarejestrowanych sądownie fundacjach i stowarzyszeniach) stają się przedmiotem wielu badań sondażowych i porównawczych. Natomiast dwa pozostałe są marginalizowane zarówno w dyskursie naukowym jak i w polityce. Ich istnienie jest często dokumentowane tylko i wyłącznie przez relacje dziennikarskie lub nie znajdują w ogóle odzwierciedlenia w odsłuchu publicznym. Mimo wspólnego podłoża tych trzech typów samoorganizacji Polaków jakim jest negatywne historyczne doświadczenie relacji między państwem a społeczeństwem, każdy z wyżej wymienionych jest jednak zakorzeniony w odmiennej logice społecznej. Niejednakowe podejścia do wytwarzania dobra wspólnego i różne typy więzi społecznej są podstawami tych logik. Kompatybilność każdego z tych wzorów jest bardzo zróżnicowana z wymogami ustanawianymi w ramach dominującego obecnie ładu instytucjonalnego, który przede wszystkim jest wynikiem zmian systemowych rozpoczętych na początku lat 90. XX wieku, integracji Polski z Unią Europejską a do tego rosnącej roli środków masowego przekazu jako źródeł świadomości społecznej, postaw i działań[1].
Członkostwo
Do tego trybu samoorganizacji musimy zaliczyć działania stowarzyszeń ukierunkowanych na tworzenie organizacji pozarządowych, które po 1989 roku złożyły się na Trzeci Sektor. Najważniejszymi cechami tych działań są m.in.:
- formalne członkostwo;
- status osoby prawnej;
- hierarchiczna (biurokratyczna) struktura zarządu;
- zatrudnianie etatowego i nieetatowego personelu;
- ukierunkowanie na profesjonalne świadczenie usług publicznych i/lub działalność ekspercką;
- internalizacja rynkowych reguł działania;
- zakorzenienie w środowisku miejskim, zwłaszcza wielkomiejskim, i powiązania transnarodowe
Za dominującą cechę logiki społecznej, która leży u podstaw funkcjonowania tego wzorca samoorganizacji powinno się uznawać profesjonalizacje. Jeśli chodzi o dominujący typ więzi preferowany przez wielu będą to więzi o charakterze kontraktualnym[2]
Akcyjność
Ten tryb samoorganizacji charakteryzuje się spontanicznym, jednorazowym o okazjonalnym działaniem społecznym. Podejmowane są jednocześnie przez niezrzeszone formalne jednostki. Skala, zakres i częstotliwość tych działań posiadają bardzo zmienny charakter. Uzależniony jest on przede wszystkim od bodźca, który je wywołuje i wiarygodność instancji koordynującej wszystkie te działania. Wymieniamy dwa główne działania obejmujące:
- świadczenie datków materialnych i finansowych na rzecz „dobrej sprawy”
- oferowanie pracy własnej jako formy wsparcia i pomocy dla poszkodowanych i pokrzywdzonych
Składki na cele organizowane przez parafie; Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy; zbiórki i aukcje organizowane przez stacje radiowe lub telewizyjne na rzecz chorych itd., są przykładami takich działań. Podstawową jak i dominującą cechą logiki leżącej u podstaw funkcjonowania tego wzorca samoorganizacji społeczeństwa można uznać solidarność, a za dominujący typ więzi – więzi wspólnotowe (wspólnotę losu)[3]
Samopomoc
Trzeci z trybów samoorganizacji społeczeństwa polskiego wyróżnionych powyżej jest najbardziej heterogeniczny. Obejmuje on wiele rozmaitych, bardziej i mniej zinstytucjonalizowanych, formy zaangażowania Polaków na rzecz wspólnego dobra, których wzorce i źródła pierwotne można znaleźć w tradycji lokalnej, narodowej i regionalnej. Komitet wiejski, grupa parafialna i samopomoc sąsiedzka to ich najbardziej typowe przejawy form. Dawna lokalna inteligencja podejmuje patronat nad takimi inicjatywami. Wyrastają z lokalnych i silnych więzi wspólnotowych, które maja często mieszany charakter, tj. sąsiedzki, religijny i terytorialny. Normę wzajemności można uznać za to, że jest ona dominującą cechą logiki społecznej, która wpisana jest w funkcjonowanie samopomocowego trybu samoorganizacji polskiego społeczeństwa[4]
Przypisy
Bibliografia
- Brzezińska A. (2011) Samoorganizacja i samopomoc jako warunki i skutki aktywności społecznej społeczności lokalnej "Polityka społeczna"
- Ćwiklicki M, Jabłoński M, Włodarek T. (2010) Samoorganizacja w zarządzaniu projektami metodą Scrum
- Everaere Ch. (2001) L'autonomie dans le travail: partee et limites, Revue Francaise de Gestion
- Gąsior-Niemiec A. (2010) Wzory samoorganizacji Polaków na przełomie XX i XXI wieku "Polityka i Społeczeństwo", nr 7, s. 67-73
- Piotr Gliński, Barbara Lewenstein, Andrzej Siciński (2000) Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: trzeci sektor, IFIS PAN, Warszawa
- Stuart Kauffman (1995) At home in the universe: the search for laws of self-organization and complexity New York: Oxford University Press
Autor: Anna Jagieła; Krzysztof Lewandowski
