Oskar Lange: Różnice pomiędzy wersjami
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
mNie podano opisu zmian |
||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
}} | }} | ||
'''Oskar Ryszard Lange''' (27 lipca 1904 r. - 2 października 1965 r.) - był polskim ekonomistą, politykiem, członkiem Komitetu Centralnego PZPR, posłem i dyplomatą. Najbardziej znany jest z propagowania używania narzędzi wyceny rynkowej w systemach socjalistycznych i dostarczenia modelu rynkowego socjalizmu<ref>Kowalik T. (2008). | '''Oskar Ryszard Lange''' (27 lipca 1904 r. - 2 października 1965 r.) - był polskim ekonomistą, politykiem, członkiem Komitetu Centralnego PZPR, posłem i dyplomatą. Najbardziej znany jest z propagowania używania narzędzi wyceny rynkowej w systemach socjalistycznych i dostarczenia modelu rynkowego socjalizmu<ref>Kowalik T. (2008).</ref>. | ||
Podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych Lange był rozchwytywanym nauczycielem akademickim i pracownikiem naukowym matematyki ekonomicznej. Później w komunistycznej Polsce był członkiem Centralnego Komitetu PZPR i zwolennikiem centralnie zarządzanej gospodarki<ref>Gadomski W. (2016). | Podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych Lange był rozchwytywanym nauczycielem akademickim i pracownikiem naukowym matematyki ekonomicznej. Później w komunistycznej Polsce był członkiem Centralnego Komitetu PZPR i zwolennikiem centralnie zarządzanej gospodarki<ref>Gadomski W. (2016).</ref>. | ||
<google>t</google> | <google>t</google> | ||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
Oskar Lange urodził się 27 czerwca 1904 roku w Tomaszowie Mazowieckim, w rodzinie niemieckiego pochodzenia, producentów tkanin. Zmarł 2 października 1965 roku w Londynie w szpitalu po operacji uda. Lange studiował [[prawo]] i ekonomię na Uniwersytecie Poznańskim i Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Jego opiekunem był Adam Krzyżanowski, liberał i anglofil. W 1929, Oskar studiował w Londynie, a w latach 1934-35 w Stanach Zjednoczonych, głównie na Harvardzie i Berkeley. Wykładał statystykę i ekonomię w Krakowie, Chicago oraz Warszawie. W politykę angażował się od młodzieńczych lat, należał do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej w okresie międzywojennym. Podczas II wojny światowej miał swój [[udział]] w sprawie zbliżenia sowiecko-amerykańskiego i współpracy socjalistyczno-komunistycznej. Służył jako pierwszy ambasador Polskiej Republiki Ludowej w Waszyngtonie w latach 1945-47 oraz jako delegat w Radzie Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych. Po wojnie Oskar Lange wrócił do Polski, gdzie działał w Polskiej Partii Socjalistycznej, Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz Radzie Państwa. | Oskar Lange urodził się 27 czerwca 1904 roku w Tomaszowie Mazowieckim, w rodzinie niemieckiego pochodzenia, producentów tkanin. Zmarł 2 października 1965 roku w Londynie w szpitalu po operacji uda. Lange studiował [[prawo]] i ekonomię na Uniwersytecie Poznańskim i Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Jego opiekunem był Adam Krzyżanowski, liberał i anglofil. W 1929, Oskar studiował w Londynie, a w latach 1934-35 w Stanach Zjednoczonych, głównie na Harvardzie i Berkeley. Wykładał statystykę i ekonomię w Krakowie, Chicago oraz Warszawie. W politykę angażował się od młodzieńczych lat, należał do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej w okresie międzywojennym. Podczas II wojny światowej miał swój [[udział]] w sprawie zbliżenia sowiecko-amerykańskiego i współpracy socjalistyczno-komunistycznej. Służył jako pierwszy ambasador Polskiej Republiki Ludowej w Waszyngtonie w latach 1945-47 oraz jako delegat w Radzie Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych. Po wojnie Oskar Lange wrócił do Polski, gdzie działał w Polskiej Partii Socjalistycznej, Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz Radzie Państwa. | ||
Wysoką pozycję Lange w ekonomii zawdzięcza dzięki swojej głębokiej znajomości jej głównych nurtów, zarówno marksistowskiej i zachodniej ekonomii akademickiej (przede wszystkim neoklasycznej), jak i późniejszych kapitalistycznych i centralnie planowanych wschodnioeuropejskich socjalistycznych gospodarek. Skłoniło go to do podjęcia paru prób i politycznych działań na rzecz zbliżenia pomiędzy światem zachodnim a krajami komunistycznymi, dla pokojowej koegzystencji i współpracy gospodarczej<ref>Kowalik T. (2008). | Wysoką pozycję Lange w ekonomii zawdzięcza dzięki swojej głębokiej znajomości jej głównych nurtów, zarówno marksistowskiej i zachodniej ekonomii akademickiej (przede wszystkim neoklasycznej), jak i późniejszych kapitalistycznych i centralnie planowanych wschodnioeuropejskich socjalistycznych gospodarek. Skłoniło go to do podjęcia paru prób i politycznych działań na rzecz zbliżenia pomiędzy światem zachodnim a krajami komunistycznymi, dla pokojowej koegzystencji i współpracy gospodarczej<ref>Kowalik T. (2008). s. 865</ref>. | ||
=== Twórczość === | === Twórczość === | ||
Oskar Lange to autor wielu książek. Między innymi: ''Wstęp do ekonometrii'' (1958), ''[[Ekonomia]] polityczna'' (tom I 1959, tom II 1965), ''O socjalizmie i gospodarce socjalistycznej'' (1966), ''Teoria programowania'' (1977), ''Całość i [[rozwój]] w świetle cybernetyki'' (1962), ''Optymalne decyzje'' (1964), ''Wstęp do cybernetyki ekonomicznej'' (1964). | Oskar Lange to autor wielu książek. Między innymi: ''Wstęp do ekonometrii'' (1958), ''[[Ekonomia]] polityczna'' (tom I 1959, tom II 1965), ''O socjalizmie i gospodarce socjalistycznej'' (1966), ''Teoria programowania'' (1977), ''Całość i [[rozwój]] w świetle cybernetyki'' (1962), ''Optymalne decyzje'' (1964), ''Wstęp do cybernetyki ekonomicznej'' (1964). | ||
== Model Langego-Breita == | == Model Langego-Breita == | ||
Pierwszą propozycję dotykającą funkcjonowanie systemu socjalistycznego Oskar Lange stworzył wraz z Markiem Breitem, czego efektem jest rozdział ''Droga do socjalistycznej gospodarki planowej'' w książce pod tytułem “[[Gospodarka]] – [[polityka]] – taktyka – [[organizacja]] socjalizmu”, opublikowanej w 1934 roku. Lange i Breit opisują gospodarkę jako [[zespół]] “sektorowych trustów” o dużej autonomii, w których członkowie rad mają znaczny wpływ na decyzje kierownictwa. Trusty miałyby być prowadzone przez [[bank]] centralny, który kontrolując i nadzorując ich działalność, zapewniałby im również konieczne [[fundusze]]. Monopole miałyby [[obowiązek]] prowadzić szczegółową [[księgowość]] i ustalać ceny na podstawie kosztów produkcji. [[Własność]] wszystkich środków produkcji byłaby społeczna i wszystkie zyski i dywidendy byłyby przymusowo powierzane bankowi centralnemu. Lange i Breit uznali za ważne kompletne oddzielenie organizacji ekonomicznych od władzy politycznej oraz zapobieganie przekształcaniu się trustów w monopole wykorzystujące konsumentów. Dlatego proponowali wprowadzenie prawa nakazującego sektorom przyjęcie wszystkich pracowników, chcących zatrudnić się w danym sektorze<ref>Soto J. H. (2011). | Pierwszą propozycję dotykającą funkcjonowanie systemu socjalistycznego Oskar Lange stworzył wraz z Markiem Breitem, czego efektem jest rozdział ''Droga do socjalistycznej gospodarki planowej'' w książce pod tytułem “[[Gospodarka]] – [[polityka]] – taktyka – [[organizacja]] socjalizmu”, opublikowanej w 1934 roku. Lange i Breit opisują gospodarkę jako [[zespół]] “sektorowych trustów” o dużej autonomii, w których członkowie rad mają znaczny wpływ na decyzje kierownictwa. Trusty miałyby być prowadzone przez [[bank]] centralny, który kontrolując i nadzorując ich działalność, zapewniałby im również konieczne [[fundusze]]. Monopole miałyby [[obowiązek]] prowadzić szczegółową [[księgowość]] i ustalać ceny na podstawie kosztów produkcji. [[Własność]] wszystkich środków produkcji byłaby społeczna i wszystkie zyski i dywidendy byłyby przymusowo powierzane bankowi centralnemu. Lange i Breit uznali za ważne kompletne oddzielenie organizacji ekonomicznych od władzy politycznej oraz zapobieganie przekształcaniu się trustów w monopole wykorzystujące konsumentów. Dlatego proponowali wprowadzenie prawa nakazującego sektorom przyjęcie wszystkich pracowników, chcących zatrudnić się w danym sektorze<ref>Soto J. H. (2011). s. 209</ref>. | ||
== Model Socjalizmu Rynkowego == | == Model Socjalizmu Rynkowego == | ||
| Linia 35: | Linia 35: | ||
* subiektywny, zostanie spełniony, jeśli wszyscy uczestnicy procesów rynkowych uzyskają swoje maksimum cen rynkowych, | * subiektywny, zostanie spełniony, jeśli wszyscy uczestnicy procesów rynkowych uzyskają swoje maksimum cen rynkowych, | ||
* obiektywny, opierający się na osiągnięciu cen równowagi i wyrównaniu w tych warunkach podaży i popytu na dobra i [[usługi]], | * obiektywny, opierający się na osiągnięciu cen równowagi i wyrównaniu w tych warunkach podaży i popytu na dobra i [[usługi]], | ||
* zrównanie dochodu konsumentów z dochodem czerpanym z ich środków produkcji<ref>Soto J. H. (2011). | * zrównanie dochodu konsumentów z dochodem czerpanym z ich środków produkcji<ref>Soto J. H. (2011). s. 228</ref>. | ||
W tym modelu państwo posiada [[czynniki produkcji]] niezwiązane z pracą, a rynki przydzielają [[towary]] końcowe i towary konsumpcyjne. [[Model]] Langa stwierdza, że jeśli cała [[produkcja]] jest wykonywana przez instytucję publiczną, taką jak państwo, i istnieje funkcjonujący mechanizm cenowy, ta gospodarka osiągnie [[efektywność]] Pareto, podobnie jak hipotetyczna [[gospodarka rynkowa]] pod perfekcyjną konkurencją. W przeciwieństwie do modeli kapitalizmu, model Lange opiera się na alokacji bezpośredniej, kierując menedżerów przedsiębiorstw do ustalania ceny równej kosztom krańcowym w celu osiągnięcia efektywności Pareto. Natomiast w gospodarce kapitalistycznej menedżerowie są poinstruowani, aby maksymalizować zyski dla prywatnych właścicieli, podczas gdy presja konkurencyjna jest oparta na pośrednim obniżaniu ceny do kosztów krańcowych<ref>Hodgson G. M. (1998) | W tym modelu państwo posiada [[czynniki produkcji]] niezwiązane z pracą, a rynki przydzielają [[towary]] końcowe i towary konsumpcyjne. [[Model]] Langa stwierdza, że jeśli cała [[produkcja]] jest wykonywana przez instytucję publiczną, taką jak państwo, i istnieje funkcjonujący mechanizm cenowy, ta gospodarka osiągnie [[efektywność]] Pareto, podobnie jak hipotetyczna [[gospodarka rynkowa]] pod perfekcyjną konkurencją. W przeciwieństwie do modeli kapitalizmu, model Lange opiera się na alokacji bezpośredniej, kierując menedżerów przedsiębiorstw do ustalania ceny równej kosztom krańcowym w celu osiągnięcia efektywności Pareto. Natomiast w gospodarce kapitalistycznej menedżerowie są poinstruowani, aby maksymalizować zyski dla prywatnych właścicieli, podczas gdy presja konkurencyjna jest oparta na pośrednim obniżaniu ceny do kosztów krańcowych<ref>Hodgson G. M. (1998). s. 407–433</ref>. | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
<references /> | <references /> | ||
Wersja z 18:42, 27 paź 2023
| Oskar Lange |
|---|
| Polecane artykuły |
Oskar Ryszard Lange (27 lipca 1904 r. - 2 października 1965 r.) - był polskim ekonomistą, politykiem, członkiem Komitetu Centralnego PZPR, posłem i dyplomatą. Najbardziej znany jest z propagowania używania narzędzi wyceny rynkowej w systemach socjalistycznych i dostarczenia modelu rynkowego socjalizmu[1].
Podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych Lange był rozchwytywanym nauczycielem akademickim i pracownikiem naukowym matematyki ekonomicznej. Później w komunistycznej Polsce był członkiem Centralnego Komitetu PZPR i zwolennikiem centralnie zarządzanej gospodarki[2].
TL;DR
Oskar Lange był polskim ekonomistą i politykiem, znany z propagowania narzędzi wyceny rynkowej w systemach socjalistycznych. Studiował w Polsce i za granicą, był członkiem PZPR i pełnił funkcję ambasadora. Jego twórczość obejmuje wiele książek, a jego najważniejszym wkładem jest model socjalizmu rynkowego. Lange uważał, że neoklasyczna teoria cen i konkurencji doskonałej jest najlepszym fundamentem dla socjalizmu. Według niego, jeśli cała produkcja jest kontrolowana przez państwo i istnieje mechanizm cenowy, socjalistyczna gospodarka może osiągnąć efektywność Pareto.
Życiorys
Oskar Lange urodził się 27 czerwca 1904 roku w Tomaszowie Mazowieckim, w rodzinie niemieckiego pochodzenia, producentów tkanin. Zmarł 2 października 1965 roku w Londynie w szpitalu po operacji uda. Lange studiował prawo i ekonomię na Uniwersytecie Poznańskim i Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Jego opiekunem był Adam Krzyżanowski, liberał i anglofil. W 1929, Oskar studiował w Londynie, a w latach 1934-35 w Stanach Zjednoczonych, głównie na Harvardzie i Berkeley. Wykładał statystykę i ekonomię w Krakowie, Chicago oraz Warszawie. W politykę angażował się od młodzieńczych lat, należał do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej w okresie międzywojennym. Podczas II wojny światowej miał swój udział w sprawie zbliżenia sowiecko-amerykańskiego i współpracy socjalistyczno-komunistycznej. Służył jako pierwszy ambasador Polskiej Republiki Ludowej w Waszyngtonie w latach 1945-47 oraz jako delegat w Radzie Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych. Po wojnie Oskar Lange wrócił do Polski, gdzie działał w Polskiej Partii Socjalistycznej, Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz Radzie Państwa.
Wysoką pozycję Lange w ekonomii zawdzięcza dzięki swojej głębokiej znajomości jej głównych nurtów, zarówno marksistowskiej i zachodniej ekonomii akademickiej (przede wszystkim neoklasycznej), jak i późniejszych kapitalistycznych i centralnie planowanych wschodnioeuropejskich socjalistycznych gospodarek. Skłoniło go to do podjęcia paru prób i politycznych działań na rzecz zbliżenia pomiędzy światem zachodnim a krajami komunistycznymi, dla pokojowej koegzystencji i współpracy gospodarczej[3].
Twórczość
Oskar Lange to autor wielu książek. Między innymi: Wstęp do ekonometrii (1958), Ekonomia polityczna (tom I 1959, tom II 1965), O socjalizmie i gospodarce socjalistycznej (1966), Teoria programowania (1977), Całość i rozwój w świetle cybernetyki (1962), Optymalne decyzje (1964), Wstęp do cybernetyki ekonomicznej (1964).
Model Langego-Breita
Pierwszą propozycję dotykającą funkcjonowanie systemu socjalistycznego Oskar Lange stworzył wraz z Markiem Breitem, czego efektem jest rozdział Droga do socjalistycznej gospodarki planowej w książce pod tytułem “Gospodarka – polityka – taktyka – organizacja socjalizmu”, opublikowanej w 1934 roku. Lange i Breit opisują gospodarkę jako zespół “sektorowych trustów” o dużej autonomii, w których członkowie rad mają znaczny wpływ na decyzje kierownictwa. Trusty miałyby być prowadzone przez bank centralny, który kontrolując i nadzorując ich działalność, zapewniałby im również konieczne fundusze. Monopole miałyby obowiązek prowadzić szczegółową księgowość i ustalać ceny na podstawie kosztów produkcji. Własność wszystkich środków produkcji byłaby społeczna i wszystkie zyski i dywidendy byłyby przymusowo powierzane bankowi centralnemu. Lange i Breit uznali za ważne kompletne oddzielenie organizacji ekonomicznych od władzy politycznej oraz zapobieganie przekształcaniu się trustów w monopole wykorzystujące konsumentów. Dlatego proponowali wprowadzenie prawa nakazującego sektorom przyjęcie wszystkich pracowników, chcących zatrudnić się w danym sektorze[4].
Model Socjalizmu Rynkowego
Lange uważał, że neoklasyczna teoria cen i konkurencji doskonałej to najlepsza podstawa systemu socjalistycznego. Zgodnie ze schematem neoklasycznym równowagę osiąga się w modelu konkurencji doskonałej, gdy wypełnione są trzy warunki:
- subiektywny, zostanie spełniony, jeśli wszyscy uczestnicy procesów rynkowych uzyskają swoje maksimum cen rynkowych,
- obiektywny, opierający się na osiągnięciu cen równowagi i wyrównaniu w tych warunkach podaży i popytu na dobra i usługi,
- zrównanie dochodu konsumentów z dochodem czerpanym z ich środków produkcji[5].
W tym modelu państwo posiada czynniki produkcji niezwiązane z pracą, a rynki przydzielają towary końcowe i towary konsumpcyjne. Model Langa stwierdza, że jeśli cała produkcja jest wykonywana przez instytucję publiczną, taką jak państwo, i istnieje funkcjonujący mechanizm cenowy, ta gospodarka osiągnie efektywność Pareto, podobnie jak hipotetyczna gospodarka rynkowa pod perfekcyjną konkurencją. W przeciwieństwie do modeli kapitalizmu, model Lange opiera się na alokacji bezpośredniej, kierując menedżerów przedsiębiorstw do ustalania ceny równej kosztom krańcowym w celu osiągnięcia efektywności Pareto. Natomiast w gospodarce kapitalistycznej menedżerowie są poinstruowani, aby maksymalizować zyski dla prywatnych właścicieli, podczas gdy presja konkurencyjna jest oparta na pośrednim obniżaniu ceny do kosztów krańcowych[6].
Przypisy
Bibliografia
- Gadomski W. (2016). rynek-trzyma-smycz-gadomski-o-ksiazce-belki.html Rynek trzyma smycz [Gadomski o książce Belki] "Wyborcza" 11 czerwiec 2016
- Hodgson G. M. (1998). Socialism against markets? A critique of two recent proposals, "Economy and Society". s. 407–433
- Kowalik T. (2008). Lange, Oskar Ryszard (1904–1965), "The New Palgrave Dictionary of Economics", 2nd Edition. Abstract
- Soto J. H. (2011). Socjalizm, rachunek ekonomiczny i funkcja przedsiębiorcza, Instytut Ludwiga von Misesa, Warszawa
Autor: Arkadiusz Krzeszowiec
