Mowa ciała

Mowa ciała, nazywana również komunikacją niewerbalną, to sposób przekazywania komunikatu bez użycia narządu mowy, a więc bez wypowiadania słów. Odbywa się za pośrednictwem ruchu ciała lub mięśni twarzy. Uzupełnia przekaz słowny, wspomaga oraz wzmacnia przekazywaną wiadomość. Wraz z komunikacją werbalną tworzy pełny komunikat.

TL;DR

Mowa ciała, czyli komunikacja niewerbalna, to sposób przekazywania informacji bez użycia słów. Składa się z mimiki, gestów, postawy ciała i innych elementów. Jest ważna w biznesie, gdzie może wpływać na wrażenie jakie robi się na innych. Znajomość mowy ciała pozwala kontrolować wrażenie i reagować na zachowanie rozmówcy. Przykładowe komunikaty mowy ciała to dominacja, kłamstwo i agresja.

Rodzaje ekspresji niewerbalnej

Skupiając się na analizie ośrodków mowy ciała można wyróżnić następujące rodzaje ekspresji niewerbalnej (A. Collins. 2002, s. 10; I. Bieleń 2013, s. 34):

• Mimika - wyraz twarzy, marszczenie czoła lub brwi, mina np. uśmiech, zaciskanie zębów w złości. Mimika wskazuje emocje towarzyszące danej osobie i wspiera werbalne komunikaty.
• Kinezjetyka - postawa ciała, wykonywane gesty i ruchy, np. ruchy rąk podkreślają znaczenie wypowiedzi, ruchy głowy wskazują na aprobatę bądź dezaprobatę.
• Proksemika - fizyczna odległość, jaka jest zachowana między ludźmi, którzy wchodzą ze sobą w interakcję. Może wskazywać na charakter rozmowy i zażyłość rozmówców.
• Haptyka - dotyk i kontakt fizyczny pomiędzy rozmówcami. Może wskazywać na stopień zażyłości rozmówców oraz charakter rozmowy. Haptyką jest np. przytulenie kogoś na powitanie w celu wyrażenia sympatii.
• Parajęzyk - m.in. cechy głosu, jego wysokość i natężenie, tempo mówienia, barwa głosu, akcent, zawahania, błędy oraz inne zakłócenia płynności mowy takie jak westchnienia czy pomruki.

Środki ekspresji niewerbalnej można podzielić także ze względu na funkcje, jakie pełnią (A. Collins. 2002, s. 10; A. Frączek 2012, s. 125-128):

• Emblematy - wyuczone znaki ruchowe, które przekazują znaczenie za pomocą symboli. Mogą zastępować wypowiedź, bądź rozbudowywać siłę ekspresji komunikatu. Emblematami są np. pokazanie języka oznaczające lekceważenia, uniesienie kciuka w górę na znak aprobaty.
• Ilustratory - gesty i ruchy obrazujące wypowiedź. Stanowią komentarz do wypowiadanych słów, akcentują i podkreślają komunikat, rozszerzają jego istotę i pomagają sprecyzować niejasne myśli. Ilustratory dodają wypowiedzi dynamiki, np. wskazywanie palcem na obiekt, na temat którego toczy się rozmowa.
• Regulatory - usprawniają rozmowę i relację między osobami, które ją prowadzą. Są to ruchy rąk, mimika, postawa ciała oraz sposób patrzenia i nawiązywania kontaktu wzrokowego. Regulatorem jest np. unikanie kontaktu wzrokowego i nisko pochylona sylwetka świadczą o niechęci do wypowiadania się.
• Wskaźniki emocji - wszelkie zachowania, które mają na celu okazanie uczuć, np. intonacja głosu wskazująca na radość lub zmartwienie mówiącego, mimika, gestykulacja, zabarwienie skóry czy sposób patrzenia.
• Adaptatory - pozwalają dostosować się do sytuacji, uwolnić napięcie emocjonalne. Adaptatorem może być poprawianie pozycji na krześle, odchrząkiwanie przed zabraniem głosu, zmienianie pozycji ułożenia rąk i nóg. Jako adaptatorów można używać także przedmiotów, np. poprawianie okularów, klikanie długopisem.

Mowa ciała w biznesie

Postęp w dziedzinie badań nad mową ciała miał miejsce w schyłku XX wieku (A. Collins. 2002, s. 10). Rosnąca liczba badań i wiedzy na ten temat spowodowały, że komunikacja niewerbalna znalazła swoje praktyczne zastosowanie w biznesie. Wiedza ta ma zastosowanie podczas negocjacji, mediacji, narad, rozmów indywidualnych czy rekrutacyjnych (A. Collins. 2002, s. 7). Znajomość mowy ciała pozwala sterować wrażeniem o własnej osobie. Odpowiednie zachowanie może sprawiać wrażenie bycia zaangażowanym w pracę, zainteresowanym czyjąś wypowiedzią, a nawet bycia osobą godną zaufania. Mowa ciała może mieć większe znaczenie przy ocenie wiarygodności i profesjonalizmu aniżeli komunikaty werbalne. Powinno się kontrolować swoją mowę ciała tak, aby nie przekazywać sygnałów świadczących o braku pewności siebie i zainteresowania rozmówcą. Powodem tego jest fakt, iż człowiek w pierwszym kontakcie odruchowo doszukuje się negatywnych cech innych. Znajomość mowy ciała pozwala na pilnowanie przebiegu rozmowy i umiejętne reagowanie na zachowanie rozmówcy. Przykładowe komunikaty mowy ciała, których rozpoznawanie jest wykorzystywane w biznesie (I. Bieleń 2013, s. 35-38):

• Dominacja - głośne mówienie, robienie dużych pauz, odwracanie się od rozmówcy, pochylanie się nad rozmówcą, skracanie odległości pomiędzy rozmówcami.
• Kłamstwo - wahania podczas wypowiedzi, wyższy ton głosu, częste mruganie, wzruszanie ramionami, dotykanie się po twarzy.
• Agresja - potrząsanie pięściami, siedzenie z nogami wysuniętymi do przodu i tułowiem odchylonym do tyłu, zignorowanie wyciągniętej na powitanie dłoni rozmówcy, zamykanie oczu i przykładanie dłoni do brwi i czoła.

Mowa ciała — artykuły polecane

Zasady komunikowania werbalnego — Komunikowanie interpersonalne — Styl komunikacji w zespole — Warunki efektywnej komunikacji — Przeszkoda w komunikacji — Komunikacja niewerbalna — Afirmacja — Aktywne słuchanie — Manipulacja językowa

Bibliografia

• Bieleń I., (2013), Mowa ciała jako element wykorzystywany w mediacji w sferze publicznej, Przegląd Administracji Publicznej, nr 1
• Collins A., (2002), Mowa ciała. Co znaczą nasze gesty?, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa
• Frączek A., (2012), Komunikacja interpersonalna, Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość, nr 9

Autor: Dominika Pietruszka