Struktura promienista

Struktura promienista
Polecane artykuły
Centralizacja Rodzaje struktur w projekcie Empowerment Struktura macierzowa Struktura zespołów projektowych Rozmieszczenie uprawnień decyzyjnych Zadanie, uprawnienie, odpowiedzialność Struktura organizacyjna a projekty Praca zespołowa

Podejmowanie zadań wymagających pracy wielu ludzi powoduje, że konieczne staje się wprowadzenie podziału czynności oraz hierarchii. Takie rozwiązania pojawiały się od dawna, choć niesformalizowane. Trudno sobie bowiem wyobrazić, że kilkanaście tysięcy lat temu w działaniu tak skomplikowanym jak polowanie na mamuta nie występował przywódca-koordynator oraz jego podwładni.

Jeżeli właściciel lub przywódca bezpośrednio zarządza grupą podwładnych taką strukturę nazywamy promienistą. Jej model prezentuje rys. 1. Jest to struktura typowa dla każdej rodzącej się organizacji. Jednocześnie jest ona nie do utrzymania, jeżeli organizacja szybko się rozwija. W takim przypadku struktura zmienia się w rozwiniętą strukturę promienistą (rys. 2.), a potem w strukturę liniową lub inne rozwiązanie strukturalne. Ewolucja ta polega na wprowadzeniu stanowisk kierowników, którzy odciążają właściciela od obowiązków zarządzania pracownikami (zmniejszają rozpiętość kierowania).

Pierwsze pisemne dowody na świadome wprowadzanie rozwiązań strukturalnych odnaleźć można w Starym Testamencie, w Księdze Wyjścia, w rozdziale 18: (19) Teraz posłuchaj rady, jaką ci daję, a Bóg niechaj będzie z tobą: Sam bądź przedstawicielem swego ludu przed Bogiem i przedstawiaj Bogu jego sprawy. (20) Pouczaj lud dokładnie o przepisach i prawach, i pouczaj go o drodze, jaką winien chodzić, i o uczynkach, jakie winien spełniać. (21) A wyszukaj sobie z całego ludu dzielnych, bojących się Boga i nieprzekupnych mężów, którzy się brzydzą niesprawiedliwym zyskiem, i ustanów ich przełożonymi już to nad tysiącem, już to nad setką, już to nad pięćdziesiątką i nad dziesiątką, (22) aby mogli sądzić lud w każdym czasie. Ważniejsze sprawy winni tobie przedkładać, sprawy jednak mniejszej wagi sami winni załatwiać. Odciążysz się w ten sposób, gdyż z tobą poniosą ciężar. (23) Jeśli tak uczynisz, a Bóg cię do tego skłoni, podołasz, a także lud ten zadowolony powróci do siebie (Biblia Tysiąclecia, wyd. elektroniczne).

Opisana tu sytuacja dotyczy właśnie przejścia od struktury promienistej do liniowej. Warto zwrócić uwagę na kryterium podziału obowiązków - ważne sprawy są przekazywane niżej, zaś bieżące załatwiane na niższych szczeblach. Występuje tu także propozycja utworzenia struktury liniowej wielopoziomowej: przełożony-tysięcznik, -setnik, itp.

Rys. 1. Struktura promienista

Źródło: (A. Nalepka 2001, s. 67)

Cechy struktury promienistej

Niewątpliwą zaletą struktury promienistej jest jej prostota. Jednak nie to jest najważniejszym kryterium oceny. Efektywność tego rozwiązania może być wystarczająca jedynie w początkach działalności firmy. Utrzymywanie tego rozwiązania przez okres dłuższy niż to konieczne, powoduje spowolnienie rozwoju firmy ze względu na brak możliwości wystarczająco elastycznego działania oraz ograniczenia w komunikacji. Dlaczego tak się dzieje? Pracownicy w każdej sprawie muszą zwrócić się do właściciela, on podejmuje decyzję, a następnie przekazuje zadania do wykonania. Gdy właściciel jedzie na urlop albo zachoruje, firma przestaje działać. Pracownicy nie komunikują się między sobą w sprawach związanych z realizacją zadań, ponieważ nie ma takiej potrzeby - i tak szef musi zadecydować.

Rys. 1. Rozwinięta struktura promienista

Źródło: (A. Nalepka 2001, s. 68)

Prawie każda organizacja przechodzi przez etap struktury promienistej. W przypadku małych firm rodzinnych jest on dłuższy, a w przypadku szybko rozwijających się trwa bardzo krótko. Struktura promienista nie powinna być traktowana jako trwały sposób na zarządzanie organizacją, gdyż uniemożliwi to jej rozwój.

Bibliografia

• Czermiński A., Trzcieniecki J., Elementy teorii organizacji i zarządzania, PWN, Warszawa 1973
• Nalepka A., Struktura organizacyjna, Antykwa, Kraków 2001

Autor: Sławomir Wawak