Prezydent

Prezydent
Polecane artykuły
Władza sądownicza Trybunał Konstytucyjny Sąd apelacyjny Ustawa Rzecznik Praw Obywatelskich Wotum zaufania Rząd Prawo administracyjne Obywatel

Prezydent - w znaczeniu politycznym jest to urząd, który pełni funkcję "głowy państwa", jak i organu władzy wykonawczej (Gnela B. 2005, s. 48). W niektórych ustrojach jest to najważniejsza osoba w kraju. Pojęcie prezydent funkcjonuje również pod postacią nie głowy państwa - tak jak np. w administracji najwyższym przedstawicielem samorządu w Polsce w miastach liczących ponad 100 tysięcy mieszkańców jest właśnie prezydent.

TL;DR

Prezydent - głowa państwa i organ władzy wykonawczej. Może być wybierany przez parlament, specjalny organ państwowy lub w wyborach powszechnych. Prezydent RP wybierany jest przez Naród w wyborach powszechnych. Objęcie urzędu następuje po złożeniu przysięgi. Kadencja trwa 5 lat, może być przedłużona w przypadku stanu nadzwyczajnego. Prezydent nie może pełnić innych funkcji publicznych. Funkcje prezydenta to reprezentacja państwa, arbitraż i funkcje wykonawcze.

Wybory prezydenckie

Szczególnie istotnym czynnikiem, mającym wpływ na pozycję Prezydenta w państwie jest forma obsadzenia tego urzędu. W przypadku państw demokratycznych możliwe są trzy formy (Sarnecki P. 2014, s. 341-343):

1. Wybór przez parlament - siłą rzeczy, ta forma uzależnia głowę państwa od organu ustawodawczego. W takim wypadku legitymacja prezydenta jest pochodną legitymacji parlamentu. Prezydent ubiegając się o reelekcję (ponowny wybór) musi ubiegać się o pozyskanie deputowanych, pomimo że urząd nie jest uzależniony w wykonywaniu kompetencji od parlamentu.
2. Wybór przez specjalnie powołany do tego celu organ państwowy - w takiej sytuacji rzeczywista pozycja głowy państwa jest zależna m.in. od składu tego organu. Jednak w tej formie wybór przez specjalny organ wzmacnia z reguły legitymizację prezydentury w porównaniu z pierwszą formą wyborów. Prezydent w tym wypadku ma większe możliwości przeciwstawiania się innym organom.
3. Wybory powszechne - forma wyborów używana w Polsce. Legitymacja na tym urzędzie, w tym wypadku nie jest pochodną legitymacji innych organów państwowych. Prezydent jest reprezentantem suwerena (Naród).

Prezydent RP

1. Wybory - ten urząd w Polsce wybierany jest przez Naród, podczas wyborów powszechnych, bezpośrednich, tajnych i równych (Gnela B. 2005, s. 48). W wyborach warunkiem koniecznym jest uzyskanie większości ważnie oddawanych głosów, w przeciwnym razie przeprowadza się drugą turę głosowania, wtedy biorą w niej udział już tylko dwaj kandydaci z największą liczbą głosów z pierwszego głosowania. Kandydat na ten urząd musi mieć ukończone 35 lat oraz musi wykorzystywać pełnię praw wyborczych. Ponownie może kandydować tylko raz (Siuda W. 2007, s. 71).

2. Objęcie urzędu - Konstytucja RP nie definiuje terminu w jakim nowo wybrany Prezydent RP powinien objąć urząd. Zakłada się, że objęcie urzędu powinno nastąpić następnego dnia po zakończeniu kadencji poprzednika. W sytuacji gdy urząd prezydenta zostaje opóźniony bezpośrednio przed upływem kadencji, dopiero co wybrany Prezydent RP powinien, w najkrótszym możliwym terminie od ogłoszenia wyników, objąć urząd. Objęcie urzędu ma miejsce po złożeniu przysięgi w obecności Zgromadzenia Narodowego. Wyłącznie od tego momentu osoba, która została wybrana na ten urząd w wyborach prezydenckich, zostaje Prezydentem RP, dzięki czemu może wykonywać należące do tego organu kompetencje (Sarnecki P. 2014, s. 343).

3. Wygaśnięcie mandatu prezydenckiego - upływ kadencji jest normalną przyczyną wygaśnięcia mandatu prezydenckiego. Kadencja Prezydenta RP od dnia objęcia urzędu standardowo trwa 5 lat. Może jednak ulec przedłużeniu, jednak wyłącznie w sytuacji wprowadzenia stanu nadzwyczajnego. W takim wypadku przedłużona kadencja trwa 90 dni po zniesieniu takiego stanu. Innymi przyczynami wygaśnięcia mandatu przed upływem 5-letniej kadencji jest (Sarnecki P. 2014, s. 344):

• śmierć,
• zrzeczenie się urzędu,
• złożenie (pozbawienie kogoś władzy) z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu,
• uznanie trwałej niezdolności przez Zgromadzenie Narodowe do sprawowania urzędu wyłącznie ze względu na stan zdrowia.

4. Zasada incompatibilitas - zgodnie z tą zasadą Prezydent RP nie może obejmować żadnego innego urzędu, nie może też pełnić żadnej innej funkcji publicznej, z wyjątkiem takich, które są powiązane ze sprawowanym urzędem (Sarnecki P. 2014, s. 346).

Funkcje Prezydenta RP

1. Funkcje reprezentacyjne i symboliczne (Podsiadło M. 2012, s. 190), (Gnela B. 2005, s. 48):

• najwyższy przedstawiciel Rzeczypospolitej Polskiej,
• reprezentant państwa w stosunkach wewnętrznych (m.in. nadawanie orderów, odznaczeń, obywatelstwa polskiego, obsadzanie niektórych stanowisk cywilnych i wojskowych) i międzynarodowych (m.in. ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych, mianowanie i odwoływanie z stanowisk pełnomocnych przedstawicieli RP w innych krajach czy organizacjach międzynarodowych),
• uosobienie autorytetu władzy państwowej,
• symbol jedności i gwarant ciągłości władzy państwowej.

2. Funkcje arbitrażu (Podsiadło M. 2012, s. 190):

• pełnie funkcji władzy moderującej, neutralizującej,
• jest elementem zapewniającym stabilizację w sytuacjach kryzysów politycznych, w których ma obowiązek brać udział aby je rozwiązać jako arbiter,
• strażnik fundamentalnych dla kraju wartości z art. 126 Konstytucji RP.

3. Funkcje wykonawcze (Podsiadło M. 2012, s. 190), (Gnela B. 2005, s. 48):

• organ władzy wykonawczej (czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji, stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa kraju, gwarant umów międzynarodowych),
• udział w prowadzeniu polityki państwa (głównie w obszarze polityki zagranicznej oraz obronnej),
• wydaje akty wykonawcze w nawiązaniu do ustaw i rozporządzenia.

Bibliografia

• Gnela B., Koczanowski J., Szostak R., Wiatrowski P. (2005), Podstawy prawa dla ekonomistów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Kodeks wyborczy - ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Dz.U. Nr 21, poz. 112 (2011).
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz. U 483 (1997).
• Meszyński K. (2015), Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w systemie bezpieczeństwa państwa., Przedsiębiorczość i Zarządzanie, Wydawnictwo SAN, Tom XVI, Zeszyt 6 (2015): 155-172.
• Podsiadło M. (red.) (2012), Prawo konstytucyjne, Repetytorium, wydanie 2, Wolters Kluwer Polska, Warszawa
• Sarnecki P. (red.) (2014), Prawo konstytucyjne RP, wydanie 9, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
• Siuda W. (2007), Elementy prawa dla ekonomistów, SCRIPTUM, Poznań

Autor: Aleksandra Galica