Relatywizm kulturowy

Relatywizm kulturowy
Polecane artykuły
Psychologia społeczna Etyka Zdrowy rozsądek Empatia Antropologia kulturowa Mechanizm obronny Pragmatyzm Epistemologia Organicyzm

Relatywizm kulturowy postawa przeciwna do etnocentryzmu. Samo słowo relatywizm oznacza uznanie, że odmienne teorie i wartości mogą być słuszne. Jest to umiejętność zauważenia mnogości i różnorodności kultur oraz historycznych uwarunkowań odrębności kulturowych bez ich niewłaściwego oceniania. Postawa taka pozwala zrozumieć sposoby działania i myślenia różnych społeczności, mając na uwadze, że jest to możliwe tylko w odniesieniu do przypisanych tym społecznościom symboli, wartości, znaczeń, własnych, specyficznych reguł. Relatywizm kulturowy w swych założeniach dąży do postaw tolerancji i szcunku.

W wielu państwach takich jak Stany Zjednoczone, Niemcy czy Welka Brytania wielokulturowość to zjawisko występujące na co dzień, dlatego bardzo często dochodzi do schodzenia się różnych ludzi, kultur i przyzwyczajeń, co prowadzi do tworzenia pewnych postaw, którą między innymi jest tzw. postawa relatywizmu kulturowego. Mówi ona o tym, że każda kultura ma identyczne prawo rozwoju i istnienia. Nie można dokonywać podziału na kultury lepsze i gorsze, ponieważ każda z nich kształtowała się w odrębnych środowiskach. Relatywizm kultury został uformowany w otoczeniu najbliższych partnerów, a najbardziej uczniów F. Boasa. Za najbardziej popularnych i ustosunkowanych relatywistów byli uważani R. Benedict i M. Herskovits. (J.Majcherek 1995, s. 9-10)

Możemy uwidocznić, że od początku dziejów świata na całym jego obszarze były ludy, które były gotowe zaakceptować kulturę i zwyczaje ludów odmiennej krwi. Duża różnorodność metod i sposobów społecznych, które zostały stworzone i udoskonalone przez człowieka w różnych kulturach jest równie możliwa opierając się o wrodzone umiejętności. Jedną podstawową rzeczą, która wiąże ze sobą ludzi jest rodzaj ich kultury - te same nawyki i sposób życia. (R.Benedict 2011, s. 565-566)

Język a relatywizm kulturowy

Językoznawstwo i lingwistyka to jedna z dziedzin pomagających od bardzo dawna za intensywny magazyn argumentów dla relatywizmu kulturowego. Musimy pamiętać, że jedną z najważniejszych rzeczy, która posiada każda kultura jest język. Jest on istotnym elementem danej kultury oraz to właśnie w nim są prezentowane wszystkie analizy i interpretacje jakie są dostarczane badaczom terenowym. Wszelkie informacje oraz wiadomości na temat danej kultury czerpiemy ze sprawozdań terenowych, tworzonych przez badaczy, którzy posługują się własnym ujednoliconym językiem. Występuje pewna dyscyplina i rygoryzm językowy ze względu na poprawność metodologiczną i fachowość terminologiczną. (J.Majcherek 1995, s. 25)

Jeśli chodzi o przypadki poszczególne relatywizmu kulturowego można wyróżnić takie odmiany jak:

• relatywizm etyczny (moralny)
• relatywizm prawdy
• relatywizm rozumu
• relatywizm postrzegania
• relatywizm pojęciowy
• relatywizm językowy

Najbardziej rozpoznawalne w naukach społecznych jest wyróżnienie dwóch stron powszechnej tezy relatywistycznej na relatywizm kulturowy - względność etyczna i relatywizm kulturowy - względność poznawcza. (W.J. Burszta 1992, s. 55-56)

Dzięki takiemu podejściu możliwe jest uniknięcie pochopnych ocen w kontaktach z innymi grupami i społeczeństwami. Stanowisko relatywizmu kulturowego zaleca się przyjąć w badaniu różnic kulturowych, co ułatwi dokładniejsze poznanie istoty, źródeł i konsekwencji tych różnic.

Umiejętność określenia różnic w sposobie myślenia, zachowania, odczuwania różnych grup i kategorii ludzi jest bardzo ważna zwłaszcza dla obcokrajowców pracujących poza granicami swojego kraju. Szczególnie menadżerowie i eksperci do spraw rozwoju powinni uwzględniać specyfikę kultury danej społeczności, jeżeli chcą mieć na nią wpływ. Należy również zauważyć, że koncepcja ta budzi jednak wiele wątpliwości i kontrowersji, gdyż może popadać w różnego rodzju sprzeczności, np. równoprawnie traktując odmienne kultury, jednocześnie sankcjonuje absolutystyczne reguły wielu z nich, które mogą być brutalne i nieetyczne (J. Majcherek 2004, s. 96-109).

Wymiary relatywizmu kulturowego

Relatywizm kulturowy jako systematyczna doktryna teoretyczna został sformułowany w połowie XX wieku. Za głównego inicjatora i ideologa doktryny relatywizmu kulturowego uważa się M Herskovits'a. Wyodrębnił on trzy wymiary tej orientacji:

• Relatywizm metodologiczny - wyraża pewne wskazówki i zalecenia badawcze, obejmuje m.in. "takie postulaty jak:

- zachowanie maksymalnego obiektywizmu przy opisywaniu systemów kulturowych, co jest możliwe poprzez:

- unikanie pojęć wartościujących i sądów oceniających

- zaniechanie ingerencji i prób zmiany badanej kultury

• Relatywizm filozoficzny - służy analizie:

- ontologiczno-aksjologicznej, badającej istotę wartości kultur

- epistemologicznej - ustalającej charakter kulturowych determinant procesów mentalnych, procedur poznawczych i motywów działań ludzkich"

• Relatywizm jako postawa praktyczna wobec problemów zastosowania powyższych zasad, reformy i zmiany społeczno-kulturowej (J. Majcherek 1995, s. 12).

Podobnej klasyfikacji dokonał D. Bidney, który wyróżnił jeszcze jeden, czwarty wymiar. Jest to

• Relatywizm kulturowy rozumiany jako "przewodnik po ewaluacji, systemów wartości, szczególnie etyki, polityki i estetyki" (Z. Gierszewki 2000, s. 22).

Bibliografia

• Burszta W.J. (1992), Wymiary antropologicznego poznania kultury wyd.UAM Poznań
• Gierszewski Z. (2000), Kultura, moralność, względność, Wydawnictwo naukowe UAM, Poznań
• Hofstede G.(2000), Kultury i organizacje, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, s. 42
• Majcherek J. A.(1995), Relatywizm kulturowy, Uwarunkowania i konsekwencje pewnej doktryny, Wydawnictwo naukowe WSP, Kraków, s. 9-10,25
• Majcherek J. A. (2004), Źródła relatywizmu w nauce i kulturze XX wieku, Kraków
• Mamzer H.(2001) Wielokulturowość – czy wyzwolenie z więzów entocentryzmu?, s. 1-3
• Ruth Benedict (2011),Wzory kultury Wydawnictwo MUZA S.A., s. 565-566
• Sztompka P. (2002), Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków, s. 245, 255

Autor: Małgorzata Rogowicz, Agnieszka Chojnowska