Ewidencja ludności

Ewidencja ludności jest to proces polegający na systematycznej rejestracji w systemie informatycznym danych dotyczących osób fizycznych. Dane, które można znaleźć w tej ewidencji to np. dane o miejscu pobytu, urodzeniach, zgonach, zmianach imion, nazwisk oraz zmianach stanu cywilnego. Proces rejestracji danych o obywatelach ma na celu zwiększenie wiedzy państwa na temat liczby osób oraz możliwości zlokalizowania danej osoby, gdy przepisy będą tego wymagały. Informacje te są również wykorzystywane do celów statystycznych.(Z. Czarnik i in. 2012, s. 13) Ewidencja ludności w Polsce jest uregulowana w Ustawie z 24 września 2010 roku o ewidencji ludności. Zastąpiła ona wcześniejszą Ustawę z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych.

TL;DR

Ewidencja ludności to systematyczna rejestracja danych osobowych w celu zwiększenia wiedzy państwa na temat liczby osób i ich lokalizacji. W Polsce obowiązek meldunkowy został uregulowany w Ustawie o ewidencji ludności. Początki ewidencji można było zaobserwować w księgach kościelnych, a powszechna ewidencja ludności rozpoczęła się w XX wieku. Obecnie obowiązek meldunkowy polega na meldowaniu się, wymeldowaniu się i zgłaszaniu wyjazdu za granicę. Rejestry mieszkańców są prowadzone przez organy gminy, a Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności jest podstawowym rejstrem prowadzonym przez ministra.

Geneza i rozwój

Początki prowadzenia ewidencji można było zaobserwować w księgach kościelnych, gdzie były gromadzone dane dotyczące chrztów, ślubów oraz zgonów. Pierwszą ewidencją ludności była rejestracja szwedzka. Dopiero XX wiek uznawany jest za początek powszechnej ewidencji ludności (M. Latuch 1980, s. 30) W Polsce podstawy prawne dotyczące rejestracji danych zostały uregulowane w Rozporządzeniu Prezydenta z dnia 16 marca 1928 roku o ewidencji i kontroli ruchu ludności. W rozporządzeniu zobligowano gminy miejskie i wiejskie do prowadzenia kontroli ruchu ludności. Wskazano również obowiązek meldunkowy dla osób, które przebywają w danej miejscowości dłużej niż 3 dni. Obowiązek zameldowania oraz wymeldowania należał do właściciela lub dzierżawcy domu, w którym dana osoba przebywała. W Polsce powojennej nałożono na obywateli obowiązek zgłaszania o każdym wyjeździe poza miejsce zamieszkania, przez co ewidencja ludności służyła państwu do kontroli obywateli. W ustawie o ewidencji i kontroli ruchu ludności z dnia 14 lipca 1961 roku obowiązek meldunkowy został rozszerzony i dotyczył także urodzenia dziecka, zgonu oraz zmiany imienia lub nazwiska. Zostało również wyodrębnione zameldowanie na pobyt stały lub czasowy. Każdy właściciel lub administrator miał obowiązek prowadzenia księgi meldunkowej, w której prowadził zapisy dotyczące zameldowania i wymeldowania. W ustawie przedstawiona została także procedura meldunkowa. Każda osoba była zobowiązana do pokazania dowodu osobistego oraz do dostarczenia wszystkich potrzebnych danych poprzez wypełnienie wniosku.(K.Biernat i in 2013, s. 22-23) Rygorystyczne przepisy doprowadziły do ich nieprzestrzegania. Wady systemu zostały ujawnione w 1971 roku, gdy wyliczono że obowiązek nie został dopełniony przez 146 tysięcy osób. W Ustawie z dnia 10 kwietnia 1974 roku o ewidencji ludności i dowodach osobistych ustalono, że zgłoszenie danych we właściwym urzędzie stanu cywilnego likwiduje obowiązek meldunkowy. Zmiany miały na celu odciążenie obywatela oraz poprawienie systemu ewidencji.(M.Latuch 1980, s. 32)

Ustawa o ewidencji ludności

Każdy obywatel polski przebywający na stałe na terytorium RP ma obowiązek meldunkowy. Może on mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego.(M.Stahl i in.2005, s. 92). Obowiązek meldunkowy w Polsce z dniem 1 stycznia 2018 miał zostać zniesiony, lecz uchylono te przepisy w nowelizacji, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2018. Wprowadzono natomiast możliwość dokonywania meldunku w formie elektronicznej.

Zgodnie z Ustawą z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności obowiązek meldunkowy polega na:

1. zameldowaniu się w miejscu pobytu stałego lub czasowego;
2. wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego;
3. zgłoszeniu wyjazdu poza granice Rzeczypospolitej Polskiej oraz powrotu z wyjazdu poza granice Rzeczypospolitej Polskiej.

Czas na zameldowanie się na pobyt stały lub czasowy wynosi 30 dni od dnia przybycia do tego miejsca. Zgodnie z Ustawą o ewidencji ludności pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania, zaś pobytem czasowym jest przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem.

Systemu służące prowadzeniu ewidencji i gromadzeniu danych to:

• Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności (PESEL)
• Rejestry mieszkańców
• Rejestry zamieszkania cudzoziemców

Każdy z tych systemów powinien być prowadzony w formie elektronicznej, lecz jest możliwe, aby rejestry dotyczące cudzoziemców były w formie kartotek.

Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności (PESEL) jest to podstawowy rejestr prowadzony przez ministra właściwego do spraw informatyzacji, który zawiera dane o obywatelach polskich oraz cudzoziemcach, którzy posiadają numer PESEL. Zgodnie z Ustawą o ewidencji ludności podmioty, które obejmuje rejestr to obywatele polski mieszkający w Polsce, obywatele polski mieszkający poza Polską ubiegający się o polski dokument tożsamości oraz cudzoziemcy zamieszkujący na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Jak podaje Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji wgląd do danych w rejestrze ma bezpłatnie każda osoba, której dane się tam znajdują. Aby to zrobić trzeba jednak posiadać profil zaufany ePUAP, który służy do potwierdzenia tożsamości.

Rejestry mieszkańców nie mają charakteru centralnego. Są prowadzone zgodnie z właściwością miejscową przez organ gminy czyli wójta, burmistrza lub prezydenta. Rejestry obejmują podmioty wykazane przy Powszechnym Elektronicznym Systemie Ewidencji Ludności, które wykonały obowiązek meldunkowy na terenie danej gminy.

Ewidencja ludności — artykuły polecane

PESEL — Numer REGON — Ewidencja działalności gospodarczej — Rejestracja działalności gospodarczej — Centralna ewidencja działalności gospodarczej — Podpis kwalifikowany — Rejestr firm — Ustawa o KRS — Centralna ewidencja pojazdów

Bibliografia

• Biernat K. (red.) (2013), Ustawa o ewidencji ludności: komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa
• Czarnik Z., Maciejko W., Zaborniak P. (2012), Ustawa o ewidencji ludności: komentarz, LexisNexis, Warszawa
• Drewniany M. (2014), Strona w postępowaniach meldunkowych-rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, Zeszyty Naukowe WSFiP Nr 2
• Latuch M. (1980), Demografia społeczno-ekonomiczna, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Michalczuk G. (2016), Platforma ePUAP jako przykład elektronizacji usług administracji publicznej dla ludności, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 450
• Ruczkowski P. (2011), Ewidencja ludności - nowe zasady meldunkowe, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 241
• Stahl M. (red.) (2005), Materialne prawo administracyjne: pojęcia, instytucje, zasady, Difin, Warszawa
• Strona internetowa: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
• Szukalski P. (2017), Ilu nas jest?, Demografia i Gerontologia Społeczna - Biuletyn Informacyjny, Nr 2
• Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności Dz.U. 2010 nr 217 poz. 1427
• Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności Dz.U. 2010 nr 217 poz. 1427

Autor: Patrycja Walas

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.