Podejście systemowe

Podejście systemowe zaprojektował po raz pierwszy Ludwig von Bertalantffy - twórca ogólnej teorii systemów oraz N. Wiener - twórca cybernetyki. Współczesne rozumienie systemu wywodzi się z prac T. Parsona.

Podejście to przejawia się w spojrzeniu na naturę rzeczywistości w metodologii jej badania a także w metodach oddziaływania na taką rzeczywistość. Istotą tego podejścia jest traktowanie badanych obiektów jako systemów otwartych, inaczej zbiorów elementów powiązanych w taki sposób, ze tworzą one nową całość, która wyróżnia się w danym otoczeniu.

Rys. 1. Podstawowe składniki organizacji w ujęciu systemowym, Źródło: (K.Mreła 1983, s. 39)

Systemowe podejście do analizy organizacji, wymusza traktowanie jej jako zwartej struktury posiadającej różnorodne wejścia oraz wyjścia. Wewnątrz tej struktury znajdują się mniejsze elementy (podsystemy) umożliwiające przetwarzanie wejść w wyjścia zgodnie z celami systemu. Najważniejszymi elementami organizacji są podsystem regulacji (zarządzania) oraz podsystem wykonawczy

TL;DR

Podejście systemowe to sposób patrzenia na rzeczywistość jako zbiór elementów powiązanych w systemy otwarte. W analizie organizacji ważne jest traktowanie jej jako zwartej struktury z różnymi podsystemami. Istnieją elementy podsystemu regulacji i wykonawczego. Powiązania organizacji z jej otoczeniem są również istotne. Istnieje metoda prognostyczna, która opiera się na podejściu systemowym. Podejście systemowe jest również obecne w normach ISO serii 9001.

Elementy podsystemu regulacji

Podsystem regulacji składa się z następujących elementów: struktury organizacyjnej, wyznawanych wartości, celów i zadań, podsystemu zarządzania. Literatura z zakresu cybernetyki zawiera bardzo obszerne omówienie problematyki regulacji, wyróżniając trzy podstawowe jej metody: wyrównywanie odchyleń, kompensację zaburzeń, eliminację zaburzeń (J. Regulski 1974, s. 58).

Elementy podsystemy wykonawczego

Natomiast elementami systemu wykonawczego są oprócz podsystemu techniczno-technologicznego, również podsystem społeczny i podsystem ekonomiczny. Takie ujęcie organizacji jako systemu przedstawia rysunek 1.

Powiązania organizacji i jej otoczenia

Przykład systemowego podejścia do organizacji przedstawia także poniższy rysunek (2). Odwzorowuje on powiązania pomiędzy organizacją i innymi systemami funkcjonującymi w otoczeniu (klienci, konkurenci, dostawcy, rynek) oraz strukturę wewnętrzną i jej podsystemy (produkcji, finansów, marketingu, obsługi)

Rys. 2. Struktura organizacji w podejściu systemowym, Źródło: (G.A. Rummler, A.P.Brache 2000, s. 38)

Jedna z definicji głosi, że system to zestaw składników, między którymi zachodzą wzajemne stosunki, interakcje, gdzie każdy ze składników jest połączony z każdym innym lub pośrednio. Można wyodrębnić następujące rodzaje takich powiązań:

• relacje konkurencyjne,
• relacje komplementarne,
• relacje suplementarne,
• relacje sprzężone.

Metoda prognostyczna dla podejścia systemowego

Wiele metodyk organizowania bazuje na podejściu systemowym. Najbardziej transparentna jest metoda prognostyczna J. Trzcienieckiego (1979, s. 42). Zaproponowany przez niego ramowy tok postępowania zawiera się w trzech fazach: badanie wstępne, projektowanie i wdrażanie.

• Badanie wstępne - w tej fazie zostają wytyczone cele systemu i działania do rozwiązania w kolejnym procesie. Różnorodność celów systemu sprawia, że niezbędne staje się ich uporządkowanie i określenie występujących między nimi powiązań. Segregacji celów, dokonuje się zgodnie z wieloma wyznacznikami, wyłaniając cele wewnętrzne i zewnętrzne, organizacyjne, społeczne i ekonomiczne, operacyjne i strategiczne. W procesie ich szeregowania i kategoryzacji brane są pod uwagę powiązania charakteryzujące się wysokimi zależnościami i zgodnością. Nakreślenie zadań projektowania wiąże się z ustaleniem wielkości i granic tworzonego i usprawnianego systemu, po to aby w ten sposób było możliwe określenie kluczowych kierunków jego modelowania. Są one w nieodłącznej relacji z uporządkowanym zbiorem celów. Ostatnim etapem badań wstępnych jest wyznaczenie granic czasowych zrealizowania powierzonych działań, które zazwyczaj przedstawia się w postaci harmonogramu.
• Faza projektowania - (inaczej faza podstawowa) daje początek orzeczeniu o zasadności przeprowadzenia analizy obecnego stanu rzeczy. Należy dokonać zestawienia własnych rozwiązań z istniejącymi w innych wzorcowych podmiotach gospodarczych. Kolejno na tej podstawie następuje zaprojektowanie idealnego systemu organizacyjnego. Do jego konstrukcji wykorzystuje się także informacje o najnowocześniejszych rozwiązaniach zbliżonych systemów, jak również prognoz naukowych oraz wiadomości o rozwiązaniach przyszłościowych. Następnie ważne jest stworzenie kilku alternatywnych możliwych do implementacji w praktyce rozwiązań (na podstawie modelu wzorcowego). Na koniec wartościujemy opracowane projekty aby dokonać wyboru, który najbardziej zbliży nas do osiągnięcia celów.
• Faza wdrażania - realizacja wybranego projektu w praktyce. Oceniając opisane podejście trzeba zaznaczyć jego wysoką efektywność (znacznie wyższą niż w przypadku podejścia diagnostycznego). Zastosowanie tego podejścia wymaga dobrze wykwalifikowanych projektantów oraz wymaga znakomitej orientacji w środowisku rozwiązań organizacyjnych i technicznych (Stabryła A., 2012 s. 162-163)

Zobacz także:

• Szkoła systemowa

Podejście systemowe — artykuły polecane

Metodyka społeczna Checklanda — Modelowanie — Podejście opisowo-ulepszające — Projektowanie systemów informatycznych — Cykl organizacyjny — Analiza systemowa — Zarządzanie strategiczne — Badania przemysłowe — Drzewo decyzyjne

Bibliografia

• Boulding K. (1956), General systems theory-the skeleton of science, Management science, 2(3)
• Forrester J. (1997), Industrial dynamics, Journal of the Operational Research Society, 48(10)
• Kast R., Rosenzweig J. (1972), General systems theory: Applications for organization and management, Academy of management journal, 15(4)
• Kast R., Rosenzweig J. (1974), Organization and management. New York
• Mreła K. (1983), Struktury organizacyjne. Analiza wielowymiarowa, PWE, Warszawa
• Regulski J. (1974), Cybernetyka systemów planowania, Wiedza Powszechna, Warszawa
• Rummler G., Brache A. (2000), Podnoszenie efektywności organizacji, Wydawnictwo PWE, Warszawa
• Stabryła A. (2006), Zarządzanie projektami ekonomicznymi i organizacyjnymi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Stabryła A. (red.) (2012), Podstawy organizacji i zarządzania. Podejście i koncepcje badawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
• Trzcieniecki J. (1979), Projektowanie systemów zarządzania, PWN, Warszawa
• Woźniak K. (2005), System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
• Wyciślak S. (2015), Podejście systemowe jako źródło efektywności w działaniach organizacji, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 386

Autor: Krzysztof Woźniak, Anna Bobak