Umowa poręczenia

Poręczenie - jest to umowa między poręczycielem a wierzycielem, w której poręczyciel zobowiązuje się do wykonania zobowiązań dłużnika w przypadku gdyby dłużnik sam zobowiązania nie dotrzymał. Cała umowa poręczenia nie musi być zawarta w szczególnej formie, natomiast oświadczenie poręczyciela powinno być złożone pod rygorem nieważności na piśmie (J. Olszewski 2007, s. 425).

Poręczenie w swej treści dotyczy długu, który już istnieje, albo równocześnie powstaje. Można dokonać poręczenia za dług przyszły oraz za dług warunkowy. W udzielonym poręczeniu musi być oznaczona kwotowa granica odpowiedzialności poręczyciela, w przeciwnym razie poręczenie jest nie ważne (J. Kufel 1998, s. 227).

Poręczenie bankowe jest umową. Stosuje się do niej przepisy kodeksu cywilnego, lecz różni się od poręczenia według KC, ponieważ zobowiązanie banku zawsze będzie pieniężnym zobowiązaniem (B. Gnela i in. 2003, s. 207).

TL;DR

Poręczenie to umowa między poręczycielem a wierzycielem, w której poręczyciel zobowiązuje się do wykonania zobowiązań dłużnika. Poręczenie może dotyczyć długu już istniejącego lub przyszłego. Poręczenie bankowe różni się od poręczenia według KC, ponieważ dotyczy zawsze zobowiązań pieniężnych. Poręczenie może być udzielane przez każdy podmiot cywilnego prawa, włącznie z bankami. Poręczenie może być terminowe lub bezterminowe. Odpowiedzialność poręczyciela może być posiłkowa lub równoległa. Poręczenie wygasa w różnych sytuacjach, np. po upływie terminu, spłacie długu przez dłużnika lub umorzeniu zobowiązania. Różnice między poręczeniem a gwarancją to m.in. akcesoryjny charakter poręczenia i subsydiarność umowy poręczenia.

Udzielanie poręczeń

Zgodnie z panującą zasadą swobody i wolności umów poręczycielem lub wierzycielem, może być każdy podmiot cywilnego prawa, również w takiej roli mogą występować banki.

Poręczenie może zostać udzielone za dług, który już istnieje, jak również za przyszły dług. W tym drugim przypadku poręczenie musi wskazywać wysokość zobowiązania poręczyciela, jeśli nie zostanie to zaznaczone, uznaje się, że takie poręczenie jest nieważne.

Poręczenie może być terminowe lub bezterminowe.

Poręczenie terminowe występuje, gdy poręczyciel odpowiada w ciągu określonego czasu w umowie, natomiast za dług przyszły poręczyciel nie ma prawa wypowiedzieć poręczenia terminowego.

Poręczenie bezterminowe występuje, gdy nie oznaczono terminu, po upływie którego poręczyciel nie będzie już ponosił odpowiedzialności za poręczenie, natomiast w przypadku długu przyszłego poręczyciel może zrezygnować ze swojej odpowiedzialności do momentu powstania długu głównego (L.Gromadzki 1997, s.117-118).

Odpowiedzialność poręczyciela

Odpowiedzialność może przybierać charakter posiłkowy lub równoległy.

• posiłkowa odpowiedzialność oznacza, że wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia od poręczyciela dopiero wówczas gdy, dłużnik główny opóźnia się ze swym świadczeniem.
• odpowiedzialność równoległa oznacza, że poręczyciel jest odpowiedzialny solidarnie z dłużnikiem. O zakresie odpowiedzialności poręczyciela decyduje umowa zawarta między bankiem a kredytobiorcą, która określa szczegółowe świadczenia, które dłużnik ma spełnić w określonym czasie (zwrot kredytu, odsetki, prowizja). Wielkość potencjalnego zobowiązania może się zwiększać, zmniejszać lub zmieniać ale musi mieć oparcie w umowie kredytowej. Poręczenie nabiera znaczenia w chwili, gdy dłużnik spóźnia się ze spłatą kredytu. Wierzyciel powinien natychmiast zawiadomić o tym poręczyciela. Jeżeli termin płatności długu nie jest oznaczony albo jeżeli płatność długu zależy od wypowiedzenia, poręczyciel może po upływie 6mieśięcy od daty poręczenia, a jeżeli dług poręczył jako dług przyszły - od daty powstania długu żądać, aby wierzyciel wezwał dłużnika do zapłaty albo z najbliższym terminem dokonał wypowiedzenia. Jeżeli wierzyciel nie uczyni zadość powyższemu żądaniu, zobowiązanie poręczenia wygasa. (art. 882 KC). Poręczyciel, przeciwko któremu dochodzi roszczenia, powinien zawiadomić natychmiast dłużnika, wzywając go do wzięcia udziału w sprawie. Jeżeli dłużnik nie weźmie udziału w sprawie, nie może on podnieść przeciwko poręczycielowi zarzutów, które mu przysługiwały przeciwko wierzycielowi, a których poręczyciel nie podniósł z tego powodu, ze o nich nie wiedział. (art. 884 KC).

Wygaśnięcie odpowiedzialności poręczyciela

Zobowiązanie poręczyciela wygasa, gdy:

• upływa termin, na jaki poręczenie zostało udzielone;
• spłacono dług przez któregoś z solidarnych dłużników;
• odnowiono zobowiązanie dłużnika lub dług został przejęty przez osobę trzecią (ale jest możliwe, by poręczyciel wyraził zgodę na kontynuowanie poręczenia);
• bez względu na przyczynę umorzono zobowiązanie wobec dłużnika
• wygaśnie zobowiązanie głównego dłużnika z innych, różnych przyczyn (L. Gromadzki 1997, s.118-119).

Poręczenie a gwarancja

Różnice pomiędzy poręczeniem, a gwarancją (L. Gromadzki 1997, s. 119):

1. Zobowiązanie z tytułu poręczenia ma akcesoryjny charakter (zależny) w porównaniu do zobowiązania dłużnika. Przejawem tego jest zależność pomiędzy ważnością zobowiązania z tytułu poręczenia, a ważnością zobowiązania, za które poręczyciel ponosi odpowiedzialność, jak również prawo do podnoszenia przeciwko wierzycielowi przez poręczyciela wszelkich zarzutów, które przynależą do dłużnika (Choć niektóre ustawy dopuszczają zrzeczenie się prawa podnoszenia zarzutów przez poręczyciela, które przysługują głównemu dłużnikowi).
2. Drugą różnicą jest subsydiarność (posiłkowość) umowy poręczenia. Według tej cechy zakres uprawnień z umowy poręczenia należą się wierzycielowi przeciw poręczającemu (jeśli chodzi o kwestie bankowe to przeciwko bankowi poręczającemu) tylko i wyłącznie wtedy, kiedy dłużnik główny umownego zobowiązania nie wykona.

Umowa poręczenia — artykuły polecane

Awal — Poręczenie wekslowe — Zadatek — Dłużnik — Umowa najmu — Dłużnik wekslowy — Umowa zastawu — Zastaw umowny — Umowa ubezpieczenia

Bibliografia

• Gnela B. (red.) (2005), Podstawy prawa dla ekonomistów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Kraków
• Gromadzki L. (1997), Bankowe gwarancje poręczenia i awale, Wydawnictwo Poltext, Warszawa
• Kowalski M. (2010), Instrumenty finansowe i programy pomocowe UE a rozwój firmy na Dolnym Śląsku
• Kufel J., Siuda W. (1998), Prawo gospodarcze dla ekonomistów, Scriptum, Poznań
• Maciąg R. (2011), Funkcjonowanie funduszu poręczeniowego. Przegląd Prawno-Ekonomiczny, (17)
• Olszewski J. (red.) (2016), Prawo gospodarcze. Kompendium, C.H. Beck, Warszawa
• Próchniak J. (2010), Ocena działalności systemu funduszy poreczeń kredytowych w Polsce, Oeconomia copernicana, nr 1
• Sołoma A. (2013), Kredyt bankowy jako źródło finansowania innowacji w przedsiębiorstwach, Olsztyn
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Autor: Bartosz Miraszewski, Karolina Foryś