Kolektywizm

Kolektywizm to idea przeciwna indywidualizmowi. Polega na ścisłej identyfikacji z grupą, wspólnotą czy zbiorowością ludzi. Zwolennicy kolektywizmu stawiają dobro grupy wyżej od dobra jednostki. W ekonomii kolektywizmem określa się system gospodarki, w którym główną rolę gra instytucja wspólnej własności wytworzonych dóbr, a praca w warsztatach wykonywana jest pod okiem społecznego kierownictwa.

Wyróżniamy dwa rodzaje kolektywizmu, które wskazują na relację budowane pomiędzy ludźmi na poziomie prywatnym bądź publicznym.

1. Kolektywizm instytucjonalny - obrazuje on stopień zachęcania i nagradzania przez organizacje i instytucjonalne praktyki równomiernego rozdzielania dóbr jak i wspólnego działania jednostek. Niski poziom tego typu kolektywizmu świadczy o tendencjach indywidualistycznych. Wysoki stopień mówi o podkreślaniu znaczenia praw, praktyk organizacyjnych oraz programów społecznych.
2. Kolektywizm wewnątrzgrupowy - określa stopień, w jakim jednostki wyrażają dumę z powodu przynależności do danej wspólnoty (rodzina, subkultura, organizacja) oraz w jak bardzo są spójne i lojalne wobec niej. W grupach o wysokim wskaźniku kolektywizmu wewnątrzgrupowego uważa się, że grupa jest gwarantem poczucia bezpieczeństwa. To ona udziela pomocy swoim członkom (Furmańczyk J.)

TL;DR

Kolektywizm to idea oparta na identyfikacji z grupą i stawianiu dobra grupy ponad dobro jednostki. Wyróżnia się dwa rodzaje kolektywizmu: instytucjonalny i wewnątrzgrupowy. Kolektywizm jest powszechny w krajach słabo rozwiniętych, podczas gdy indywidualizm występuje w państwach rozwiniętych. Kolektywizacja rolnictwa w Polsce po II wojnie światowej spowodowała powstanie tysięcy gospodarstw spółdzielczych, a represje władzy wobec rolników niezgadzających się na tę politykę. Psychologicznie kolektywizm oznacza identyfikację z grupą i podporządkowywanie się normom społecznym. Osoby definiujące się w kategoriach kolektywistycznych są bardziej podatne na wpływ innych i dostosowują swoje zachowanie do norm grupy.

Indywidualizm a kolektywizm

Różnie między kolektywizmem i indywidualizmem możemy dostrzec na przykładzie podejścia do zarządzania. Kolektywizm jest powszechny w krajach słabo rozwiniętych, zaliczanych do krajów trzeciego świata, tj. np. Gwatemala, Kolumbia, Pakistan, Ekwador. Nie sprzyja on rozwojowi gospodarki i jest powiązany z zacofaniem gospodarczym państwa. Charakterystyczne dla kultury kolektywnej są:

• cele wspólnoty są ważniejsze od celów jednostki,
• życie prywatne oddalone na dalszy plan ze względu na grupę, a opinia jednostek jest silnie powiązana z opinią wspólnoty,
• w gospodarce dominującą rolę ma państwo,
• edukacja jest nastawiona na rolę odtwórczą. Dyplomy oraz tytuły zapewniają wyższy status w społeczeństwie,
• relacje między ludzkie są ważniejsze od celu - unikanie konfliktów.

Indywidualizm występuje za to w państwach o wysokim stopniu rozwoju oraz z dobrze funkcjonującą gospodarką. Na świecie najwyższy poziom indywidualizmu mają kraje takie jak Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Kanada, Holandia czy też Australia. Cechy charakterystyczne dla tej doktryny są:

• cele jednostki przeważają nad celami wspólnoty,
• jednostki powinny mieć własne zdanie, tak samo jak prawo do życia prywatnego,
• rola państwa w gospodarce jest ograniczona,
• celem edukacji jest nauczenie zdobywania wiedzy, która potem może zapewnić wyższy status,
• od relacji między ludzkich ważniejsze jest osiągnięcie celu.

Jednakże nie tylko kraje o wysokim stopniu rozwoju mogą pochwalić się dobrze rozwiniętą gospodarką. Przykładem takich państw są np. Japonia, Singapur, Hongkong, które pomimo średniego poziomu kolektywizacji są dobrze rozwinięte gospodarczo i tworzą produkty o wysokiej jakości (Wolniak R.)

Kolektywizacja rolnictwa

Dwa lata po zakończeniu Drugiej Wojny Światowej w Polsce zaczęto wprowadzać zmiany w rolnictwie. Gospodarstwa miały być nowoczesne i przedsiębiorcze, tworzyć rolnicze spółdzielnie produkcyjne oraz zapobiegać rozdrabnianiu się ziemi na poszczególne rodziny. Celem władzy było osłabienia rolnictwa prywatnego.

Intensywna kolektywizacja trwała do 1956 roku. Spowodowała ona powstanie ponad 10 tysięcy gospodarstw spółdzielczych. Na ogół działania państwa były prowadzone wbrew woli rolników. Wobec tych, którzy wyrażali swój sprzeciw na temat prowadzonej polityki w rolnictwie, bądź nie chcieli oddawać swoich zbiorów na rzecz państwa, władza stosowała przeróżne represje. W pierwszej połowie lat 50. kilkaset tysięcy chłopów zostało ukaranych. Państwo Polskie, aby zrealizować swoją politykę, stosowało scentralizowane zaopatrzenie w nawozy sztuczne, maszyny itp. spółdzielnie gospodarcze. Miały one pierwszeństwo w zakupie najpotrzebniejszych rzeczy, w związku z czym indywidualni rolnicy mieli problemy z prowadzeniem swojego gospodarstwa. Wielu z nich rezygnowało z roli i uciekało do miast, które w tym czasie rozwijały się dynamicznie.

Po 1956 roku, kiedy wprowadzono zmiany w polityce rolnej, rozwiązano wiele większość spółek produkcyjnych. Rok później zostało ich już tylko 1083. (Górka Z.)

Psychologiczne ujęcie kolektywizmu

Normy nakazowe danej grupy społecznej lub kultury, informują nas, które zachowania spotykają się z akceptacja społeczną. Jednak nie każdy człowiek, należący do tych grup w takim samym stopniu skłonny jest do przestrzegania reguł. Niektórzy ludzie określają się w kategoriach osobistych i jednostkowych. Osoby te nazywamy indywidualistami. Cechuje ich to, że podkreślają swoje cechy, które odróżniają je od innych. Definiują się w kategoriach osobistej tożsamości, dając pierwszeństwo swoim celom osobistym: "Jestem towarzyska", "Jestem osobą, która kocha przyrodę i ma rozwinięte życie duchowe". Inni zaś utożsamiają się z grupą do której należą, czyli w kategoriach kolektywnych. Człowiek dający pierwszeństwo celom grupowym to kolektywista. Osoby takie uważają, utrzymywanie relacji z innymi ludźmi za część własnego Ja. Kiedy poprosić takich ludzi o dokończenie zdań rozpoczynających się od "Jestem.."., częściej reagują w kategoriach rodzinnych, narodowych, rasowych i dotyczących płci: "Jestem córką", "Jestem katolikiem". Są bardziej podatni na opinie grupową i uleganie normom. Wg Davida Trafimowe i Krystina Finlay’a osoby definiujące się w kategoriach kolektywistycznych kierują się spostrzegawczymi odczuciami innych osób, niż tym co same czują.

Wiele osób dąży do akceptacji i aprobaty społecznej. Z tego powodu często zgadzają się, aby inni ludzie wywierali na nich wpływ. Aby uzyskać akceptacje społeczną, ludzie modyfikują swoje zachowanie i dostosowują je do norm grupy. Najczęściej postępują tak osoby, które postrzegają siebie w kategoriach kolektywistycznych. Jeśli grupa jest wysoko ceniona to skłonność do podporządkowywania normom zwiększa się.

Kolektywizm — artykuły polecane

Społeczeństwo obywatelskie — Anarchia — Indywidualizm — Friedrich Hayek — Potrzeba afiliacji — Ubóstwo — Norma społeczna — Merytokracja — Wykluczenie społeczne

Bibliografia

• Furmańczyk J. (2011), Kulturowe uwarunkowania przywództwa w międzynarodowych przedsiębiorstwach branży motoryzacyjnej w Polsce, praca doktorska, Poznań
• Górka Z., Zborowski A. (2016), Historia rozwoju gospodarki rolnej na ziemiach polskich, Geografia rolnictwa polskiego
• Spencer A. (2004), Psychologia współczesna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk
• Wolniak R. (2008), Indywidualizm i kolektywizm na przykładzie organizacji publicznych województwa śląskiego, Organizacja i Zarządzanie: kwartalnik naukowy, Tom 3

Autor: Katarzyna Piskorska, Kinga Łaskawska