Badanie pilotażowe

Badanie pilotażowe (zwiad badawczy) - inaczej badanie wstępne, badanie próbne (pilotaż) przeprowadzane przed zasadniczym badaniem naukowym w sytuacji, gdy badane zjawisko, mechanizmy charakterystyczne dla pewnej zbiorowości, terenu, czy przedmiotu badania są mało znane. Badanie to zazwyczaj przeprowadzane jest na małą skalę. Zwiad badawczy jest pierwszym kontaktem z badaną rzeczywistością. Pozwala zweryfikować wstępną wiedzę o badanym środowisku oraz sformułować zestaw pytań, na które to badanie ma odpowiedzieć.

Istnieją dwa rodzaje badań pilotażowych: złożone i zróżnicowane.

Za pomocą złożonego badania pilotażowego można sprawdzić:

• adekwatność doboru metody badawczej do analizowanego problemu na każdym etapie procesu badawczego (formułowanie problemu badawczego, gromadzenie i analiza danych, interpretacja),
• rzetelność metody badawczej.

Za pomocą zróżnicowanego badania pilotażowego można sprawdzić:

• adekwatność planowanego rodzaju badania (ankiety, sondażu i wywiadu w domu, w pracy),
• poprawność sformułowania pytań,
• dokładność instrukcji dla respondentów i td.

TL;DR

Badanie pilotażowe to badanie wstępne przeprowadzane przed głównym badaniem naukowym. Ma na celu uzyskanie wstępnej wiedzy i potwierdzenie przydatności metod badawczych. Pozwala sprawdzić adekwatność doboru metody badawczej, poprawność pytań i instrukcji dla respondentów. Badanie pilotażowe dostarcza informacji dotyczących reakcji respondentów i kosztu pomiaru. Może mieć charakter jakościowy i ilościowy. Przeprowadza się je na małych próbach, zazwyczaj na 50-100 osobach. Istnieją różne metody badań pilotażowych, takie jak pilotaż konwencjonalny, pilotaż pogłębiony i wywiady kognitywne.

Celowość badania pilotażowego

Podstawową funkcją zwiadu badawczego jest uzyskanie pewnej wstępnej, niekompletnej wiedzy o badanej zbiorowości, która by mogła dostarczyć założeń do dalszych pytań, a także poprawić efektywność badania głównego. Badanie pilotażowe ma również na celu potwierdzenie przydatności metod i narzędzi badawczych wykorzystanych w danym środowisku oraz ocenę zasadności doboru określonych metod badawczych (S. Nowak 2007, s. 59)

Zwiad badawczy dostarcza jedynie hipotez, będących założeniami problematyki badania naukowego. W toku badań pilotażowych następuje selekcja informacji. Odrzucane są te dane, które dla badającego wydają się mniej istotne lub w ogóle nie występują w danej populacji, środowisku, koncentrując uwagę na tych cechach, które się spotyka i które wydają się znaczące. Dzięki badaniu pilotażowemu można np. przetestować poprawność kwestionariusza, ustalić czas trwania badania lub najefektywniejszą wielkość jednostki losowania.

Badania pilotażowe dostarczają informacji dotyczących, m.in. możliwych reakcji respondentów na problematykę badawczą i sposób dokonywania pomiaru, danych na temat kosztu jednostkowego pomiaru.

Badanie pilotażowe daje odpowiedź na następujące pytania:

• Czy są zastosowane najlepsze metody, narzędzia, techniki badawcze? Czy jest poprawnie dobrany kwestionariusz?
• Czy pytania są skonstruowane w sposób zrozumiały i czytelny dla osoby wypełniającej kwestionariusz? Czy są pytania wywołujące zakłopotanie respondenta?
• Czy jest odpowiednio dobrana grupa badawcza?
• Czy jest wybrane odpowiednie stanowisko do badania?

Zebrane informacje mogą mieć charakter:

• Jakościowy - dotyczą np. przetestowania kwestionariusza, czy respondent rozumie zawarte w nim pytania, sposób reakcji badanych na niektóre pytania. Badanie pilotażowe mające na celu zebranie informacji o charakterze jakościowym może być dokonane na próbie dobranej w sposób celowy.
• Ilościowy - badania dotyczą poziomu i zakresu zmienności niektórych zjawisk, powinny być realizowane na próbie losowej.

Przeprowadzenie badań pilotażowych

Istnieją różne formy badania pilotażowego. Badanie może być prowadzone na małych i dużych próbach. Wielkość próby powinna być taka, aby zapewnić istotność statystyczną wyników. Jednak, zazwyczaj badania pilotażowe są przeprowadzone na małych próbkach. Praktyka pokazuje, że liczba respondentów najczęściej nie przekracza więcej niż 50-100 osób.

Istnieją dwie opcje przeprowadzenia badania:

• Pierwsza opcja polega na zaproszeniu całej grupy respondentów do pokoju, gdzie na stolikach są rozmieszczone kwestionariusze. Badacze wyjaśniają instrukcję wypełnienia kwestionariusza i proszą po wypełnieniu omówić kwestie, które sprawiały u nich trudności. Po wypełnieniu ankiety, rozpoczyna się dyskusja w formie wywiadu,
• Druga opcja badania pilotażowego polega na zaproszeniu trzy-czteroosobowe grupę w celu omówienia kwestionariusza w trakcie wypełnienia. Respondenci robią notatki na temat problemów związanych z jakością pytań.

Metody badań pilotażowych

Pilotaż konwencjonalny

Pilotaż konwencjonalny polega na przeprowadzaniu badania na małej nielosowej grupie osób, które po wypełnieniu kwestionariusza oddają pisemny raport bądź przeprowadza się wywiad na temat pytań skonstruowanych w kwestionariuszu. Pilotaż konwencjonalny ma swoje wady:

• nie wszystkie problemy zostaną ukazane,
• dane są zebrane na subiektywnych wrażeniach i nastawieniach.

Pilotaż pogłębiony

Pilotaż pogłębiony polega na ustaleniu czy:

• pytania kwestionariusza dają istotną informację, której oczekuje badacz,
• uzyskane informacje są prawdziwe (trafność).

Wywiady kognitywne

Wywiady kognitywne polegają na wywołaniu dodatkowych informacji z odpowiedzią udzieloną na pytania kwestionariusza. Takie wywiady mają możliwość wglądu w sam proces, dzięki któremu można zauważyć:

• zrozumienie pytania,
• wyciąganie z pamięci przydatnych informacji,
• określanie myśli, podejmowanie decyzji,
• formułowanie odpowiedzi.

Badanie pilotażowe — artykuły polecane

Techniki badawcze — Case study — Badania ilościowe — Problem badawczy — Metoda pomiarowa — Obserwacja — Socjometria — Jakościowe techniki oceny zagrożeń i szans — Rzetelność informacji

Bibliografia

• Grzeszkiewicz-Radulska K. (2012), Metody badań pilotażowych, Folia Socjologia 42
• Kendall M., Buckland W. (1975), Słownik terminów statystycznych, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Lutyńska K. (1984), Wywiad kwestionariuszowy. Przygotowanie i sprawdzenia narzędzia badawczego, Ossolineum, Wrocław
• Nowak S. (2011), Metodologia badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Rószkiewicz M. (2002), Metody ilościowe w badaniach marketingowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sztabiński F. (1982), Ankieta i jej pilotaż, IFiS PAN, Warszawa
• Sztumski J. (2010), Wstęp do metod i technik badań społecznych, Wydawnictwo Śląsk, Katowice

Autor: Małgorzata Rogowicz, Viktoriya Kryzhanivska