Elastyczność popytu

Elastyczność popytu- (przy założeniu ceteris paribus) polega na odniesieniu zmiany wielkości popytu (w %) do zmiany czynnika wpływającego na popyt (w %). Zatem każdej zmianie ceny produktu towarzyszy przeciwnie proporcjonalna zmiana wielkości danego popytu. Działania zmian cen na popyt są różnorodne zarówno dla wybranych produktów, jak i indywidualnych osób. Każdy człowiek odmiennie reaguje na dany poziom ceny oraz jej zmianę.

Pojęcie elastyczności popytu wywodzi się od pojęcia elastyczności funkcji. Służy ona do mierzenia reakcji zmiennej zależnej na zmianę jednej ze zmiennych niezależnych. Elastyczność funkcji wyrażana jest stosunkiem relatywnej zmiany zmiennej zależnej do relatywnej zmiany zmiennej niezależnej. Elastyczność jest wielkością niemianowaną. Wyraża w przybliżeniu o ile procent zmieni się zmienna zależna, gdy zmienna niezależna zmieni się o 1% (B. Klimczak, 2015, s. 124).

TL;DR

Elastyczność popytu odnosi się do zmiany wielkości popytu w odpowiedzi na zmianę czynnika wpływającego na popyt. Istnieją trzy kategorie elastyczności popytu: elastyczność cenowa, elastyczność dochodowa i elastyczność mieszana. Elastyczność cenowa zależy od występowania substytutów, stopnia, w jakim dobro zaspokaja potrzeby podstawowe, charakteru dobra i czasu dostosowania. Elastyczność dochodowa mierzy reakcję popytu na zmiany dochodu, a elastyczność mieszana odzwierciedla reakcję popytu na zmianę ceny innego produktu. Istnieją różne rodzaje i wartości współczynnika elastyczności popytu. Metody obliczania współczynnika elastyczności popytu to metoda współczynnika, metoda punktowa i metoda łukowa.

Wyodrębnia się trzy kategorie elastyczności popytu

• elastyczność cenowa popytu - jest to stosunek procentowej zmiany wielkości popytu na produkt do procentowej zmiany ceny tego produktu. Dawid Begg interpretuje elastyczność cenową popytu jako stosunek zmiany zapotrzebowania na dane dobro do zmiany czynnika, który wywołuje tę zmianę. Zwraca również uwagę na wrażliwość popytu pod wpływem zmiany czynnika. Elastyczność cenowa popytu zależy od wielu czynników. Należą do nich m.in (T. Zalega, 2015, s. 90):
  • występowanie substytutów danego dobra - im więcej substytutów, tym konsumenci częściej wybierają inne dobra zaspokajające te same potrzeby (popyt elastyczny), natomiast gdy dobro nie ma substytutów, popyt na nie jest sztywny lub nieelastyczny,
  • stopień, w jakim dane dobro zaspokaja potrzeby podstawowe - im dobro ma większe znaczenie dla konsumenta, tym elastyczność cenowa popytu jest wyższa,
  • charakter dobra - w większości przypadków popyt na dobra podstawowe (np. żywność), bez których ludzie nie mogliby żyć, jest mniej elastyczny niż popyt na dobra luksusowe,
  • czas dostosowań - im więcej czasu konsument poświęca na przyzwyczajanie się do nowych dóbr lub szukanie substytutów, tym bardziej rośnie elastyczność popytu.
• elastyczność dochodowa popytu - mierzy reakcję popytu na zmiany dochodu (w %). W przypadku dóbr normalnych wzrost dochodu prowadzi do zwiększenia popytu (elastyczność popytu jest dodatnia). Z kolei dla dóbr niższego rzędu wzrost dochodu powoduje zmniejszenie popytu (elastyczność popytu jest ujemna). Natomiast w przypadku dóbr luksusowych elastyczność popytu jest większa od 1. Wynika z tego, że zwiększenie dochodu o 1% powoduje zwiększenie popytu na dobro luksusowe o więcej niż 1% (H. R. Varian, 2013, s. 307).
• elastyczność mieszana (krzyżowa) popytu - jest odzwierciedleniem reakcji popytu na dany produkt przy zmianie ceny innego produktu (w %). Współczynnik elastyczności popytu oznajmia, o ile procent ulegnie zmianie popyt pierwszego dobra, jeżeli cena usługi zmieni się o 1 %. W przypadku elastyczności mieszanej popytu możliwe są następujące warianty (T. Zalega, 2015, s. 92-93):
  • wzrost (spadek) ceny dobra A powoduje wzrost (spadek) popytu na dobro B (dobra substytucyjne),
  • wzrost (spadek) ceny dobra A powoduje spadek (wzrost) popytu na dobro B (dobra komplementarne),
  • wzrost (spadek) ceny dobra A nie wpływa na popyt na dobro B (dobra obojętne).

Rodzaje i wartości współczynnika elastyczności popytu ED

• popyt doskonale nieelastyczny (sztywny) ED=0 - popyt nie ulega zmianie, bez względu na zmianę ceny pozostaje na tym samym poziomie, krzywa popytu ma kształt linii prostej równoległej do osi rzędnych,
• popyt nieelastyczny 0<ED<1 - względna stała popytu jest stale mniejsza od zmiany ceny,
• popyt wzorcowy (jednostkowy, proporcjonalny) ED=1 - zarówno względna zmiana popytu jak i ceny jest taka sama, krzywa popytu przyjmuje kształt hiperboli równoosiowej,
• popyt elastyczny ED>1 - względna zmiana popytu jest większa od cenowej zmiany,
• popyt doskonale elastyczny ED-> ∞ - minimalna zmiana ceny powoduje maksymalną zmianę popytu, krzywa popytu przyjmuje postać linii prostej równoległej do osi odciętych.

Metody obliczania współczynnika elastyczności popytu

• Metoda współczynnika (interpretacyjna) - umożliwia ustalenie stopnia elastyczności w sytuacji, gdy znamy procentową wartość wzrostu/spadku ceny dobra/usługi oraz procentowy wzrost/spadek wielkości popytu.
• Metoda punktowa - oparta jest na dwóch kategoriach danych: początkowych i końcowych wartościach wielkości popytu i ceny. Metoda ta służy do określenia stopnia elastyczności cenowej w danym punkcie krzywej popytu. Dzięki danym możliwe jest także obliczenie wskaźnika cenowej elastyczności popytu metodą współczynnikową.
• Metoda łukowa - służy do obliczania współczynnika elastyczności na całej krzywej popytu. Stosowane są takie same wartości jak w przypadku metody punktowej.

Elastyczność popytu — artykuły polecane

Elastyczność punktowa popytu — Popyt sztywny — Elastyczność cenowa popytu — Elastyczność podaży — Elastyczność łukowa popytu — Krzywa podaży — Dobra komplementarne — Dochód realny — Popyt konsumpcyjny

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Klimczak B. (2015), Mikroekonomia, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław
• Sepkowska Z. (2013), Podstawy Mikro- i Makroekonomii, Difin, warszawa
• Varian H. (2013), Mikroekonomia. Kurs średni - ujęcie nowoczesne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Wolska G. (red.) (2014), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Zalega T. (2015), Mikroekonomia współczesna, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa

Autor: Natalia Szczepaniak, Monika Janiczak