Leseferyzm

Leseferyzm to doktryna zakładająca, że państwo nie powinno wywierać żadnego bezpośredniego wpływu na gospodarkę, natomiast ma ograniczyć się do utrzymania prawa i porządku, pozostawiając sprawę kształtowania gospodarki wolnemu rynkowi.

TL;DR

Leseferyzm to doktryna, która zakłada minimalną ingerencję państwa w gospodarkę, skupiając się na utrzymaniu prawa i porządku. Pochodzi z francuskiego terminu "laisse-faire", który oznacza "pozwólcie czynić". Ideologia leseferyzmu promuje wolność osobistą i ograniczenie regulacji rządowych w działalności gospodarczej. W leseferyzmie kluczowe jest pojęcie "niewidzialnej dłoni", czyli przekonanie, że jednostki działając egoistycznie przyczyniają się do dobra państwa. Początkowo leseferyzm opierał się na zasadzie minimalnej ingerencji rządu, ale w XX wieku coraz więcej regulacji było wprowadzanych w celu ochrony interesu publicznego. Wiek XVI był przełomowy dla rozwoju leseferyzmu, a liberalizm klasyczny wiązał się z wolnością jednostki i zasadami laissez-faire. Przykładem praktycznym leseferyzmu jest przesłuchanie menadżerów koncernów tytoniowych przez Kongres w celu rozważenia regulacji dotyczących palenia tytoniu.

Geneza

Leseferyzm pochodzi z języka fr. laisse-faire - pozwólcie czynić. Zagłębiając się w ten termin, okazuje się, że pochodzi on od hasła, które zostało sformułowane w drugiej połowie XVIII w. przez francuskiego przemysłowca i ekonomistę Vincenta de Gournaya: laisser faire, laisser passer, co tłumaczymy jako: "Zostawmy rzeczy własnemu biegowi" lub "Pozostawcie sprawy samym sobie i to w najszerszym możliwym zakresie a wszystko samo jakoś się ułoży" Zwolennicy liberalizmu gospodarczego w późniejszych czasach przejęli to hasło (N. Stępnicka 2015, s. 223)

Wolność i gospodarowanie w ujęciu leseferystycznym

Pogląd ten został opracowany przez francuskich fizjokratów. Wyrażany przez ekonomistów klasycznych takich jak Adam Smith, który koncentruje się na tym, że państwo powinno w jak najmniejszym stopniu ingerować w suwerenność oraz decyzje, które podejmuje jednostka oraz jego rola powinna się ograniczyć do: przestrzegania prawa i utrzymania porządku, obrony narodowej, oraz dostarczania pewnych dóbr publicznych, których nie dostarczyłyby przedsiębiorstwa prywatne (np. ochrona zdrowia). Współcześnie blisko spokrewnioną ideologią jest liberalizm gospodarczy, podkreślający wagę wolności osobistej w działalności gospodarczej i politycznej (N. Stępnicka 2015, s. 1)

Adam Smith i "niewidzialna dłoń"

Często zastanawiamy się dlaczego część ludzi zdobywa szczyty a część po prostu przegrywa. Odpowiedź jest prosta, jeśli pracujemy ciężko to możemy osiągnąć szczyty a jeśli nie mamy chęci do ciężkiej pracy to za porażkę możemy obwiniać tylko siebie. Zgadzając się z tym stwierdzeniem potwierdzamy filozofię leseferyzmu oraz zasadę "selekcji naturalnej". Te idee są również wskazówkami dla ludzi biznesu, którzy nie chcą aby rząd ograniczał ich działań. Jest to filozofia dla ludzi, którzy są przeciwni "wielkiemu rządowi" oraz którzy twierdzą, że zbyt wiele zasad w świecie biznesu zatrzymuje ich postęp. Jedną z najważniejszych idei w książce Adama Smith'a "The Wealth of Nations" było pojęcie "niewidzialnej dłoni". Smith twierdzi, iż ta niewidzialna dłoń zawsze miałaby naprowadzać egoistyczne działania jednostki w celu pomocy państwu. Co więcej, zaleca on ufać tylko niewidzialnej dłoni a nie rządowi. Twierdzi on, że każdy człowiek jest lepszym sędzią tego co jest dobre dla niego od jakiegokolwiek Prezydenta, gubernatora czy kongresman'a (T. Ladenburg 2007, s. 15-16)

Interpretacja leseferyzmu

Leseferystyczne podejście wzmacniało wzrost gospodarczy, którego przywódcą był niezależny i wolny przedsiębiorca. Warto zwrócić uwagę, iż nie był on kontrolowany oraz ograniczany różnymi regulacjami ze strony państwa. Klasycy ekonomii, tacy jak Smith czy Mill zupełnie inaczej interpretowali zasadę leseferyzmu gospodarczego w swoich dziełach. Największą zmianą było postrzeganie państwa, które zostało uznane przez klasycznych liberałów jako wróg wolności osobistych jednostki. Również w dzisiejszych czasach istota liberalizmu jest inaczej interpretowana niż w początkowej fazie kształtowania się tego prądu społeczno-ekonomicznego (R.Pęciak 2016, s. 119)

W gospodarce opartej na leseferyzmie jedynym regulatorem jest cena; brak jest jakiejkolwiek ingerencji czynników zewnętrznych w procesy rynkowe (przeciwieństwo interwencjonizmu). Jednakże na początku XX w., w wyniku nadużywania swojej władzy przez przedsiębiorstwa, rząd USA wziął na siebie rolę strażnika, kontrolującego organizacje w celu ochrony interesu publicznego i zapewnienia przestrzegania zasad wolnego rynku. Powołano wiele instytucji uprawnionych do wydawania przepisów określających postępowanie przedsiębiorstw i wymuszających ich przestrzeganie.

Okres zmian

Leseferyzm można również spotkać w wieku XVI, który był bardzo przełomowy dla Europy w aspekcie życia społeczno-gospodarczego. Zmiany te dotyczyły nie tylko sfery światopoglądowej ale i również dobrobytu materialnego. Wówczas dzięki reformacji, która odnosiła sukces Kościół Katolicki został zmuszony do walki z herezjami, głównie w dziedzinie filozofii. Najbardziej znaczący był powrót do scholastyki w jej tomistycznym wydaniu. Na początku wiodący był zakon Dominikanów a następnie głównymi przedstawicielami byli Jezuici (R.Wojtyszyn 2016, s. 48)

Liberalizm klasyczny a ekonomiczny

Fundamentem ładu gospodarczego wówczas była wolność jednostki a procesy gospodarcze były regulowane przez mechanizm rynkowy, który zapewniał równowagę w gospodarce oraz równość wszystkim podmiotom gospodarczym. Można zatem uznać klasycznych liberałów za rzeczników konstytucyjnych reguł wolności z ograniczonym państwem, które w świetle panujących reguł chroniło własność prywatną i wolności indywidualne. Ponadto sprzyjało polityce ekonomicznej, która była oparta na zasadach laissez-faire. Interpretując w ten sposób można uznać klasyczny liberalizm za połączenie liberalizmu politycznego i liberalizmu ekonomicznego. Dlatego więc zazwyczaj utożsamiany jest klasyczny liberalizm z osiemnastowiecznym liberalizmem ekonomicznym (R.Pęciak 2016, s. 120)

Przykład praktyczny

w 1994r.menadżerowie najwyższego szczebla siedmiu wielkich koncernów tytoniowych zostali przesłuchani przez podkomisje Kongresu w związku z rozważanym przez władzę okresleniem nikotyny jako narkotyku wywołującego uzależnienie. Przeciwnicy palenia proponowali podwyższenie opodatkowania tytoniu, dalsze ograniczanie miejsc, w których wolno palić i wprowadzenie zaostrzonych przepisów dotyczących funkcjonowania przemysłu tytoniowego. Taka polityka mogłaby w drastyczny sposób zmienić sytuacje finansową przemysłu tytoniowego w konsekwencji zmiany makroekonomiczne gospodarki.

Leseferyzm — artykuły polecane

Ludwig von Mises — Rola państwa w gospodarce — Liberalizm gospodarczy — Kapitalizm — Anarchia — Libertarianizm — Państwo opiekuńcze — Friedrich Hayek — Etatyzm

Bibliografia

• Ladenburg T. (2007), The Theory of Laissez-Faire, Digital History, Chap.4
• Pęciak R. (2016), Liberalizm klasyczny - geneza i założenia, Acta Universitatis Nicolai Copernici EKONOMIA XLVII , nr 2
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Stępnicka N. (2015), Wolność i państwo w gospodarce w świetle rozwoju myśli ekonomicznej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 210
• Stoner J., Freeman R., Gilbert D. (2001), Kierowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Wojtyszyn R. (2016), U źródeł leseferyzmu i subiektywizmu myśli Murraya Rothbarda. Arystoteles, Święty Tomasz, hiszpańscy scholastycy, John Locke i Fryderyk Bastiat jako źródła inspiracji, Ekonomia. Wrocław Economic Review, nr 3732

Autor: Urszula Stelmaczonek, Katarzyna Wietecha